Մեկնաբանություն- Սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվե. Արդյո՞ք Ուզբեկստանը քայքայման ճանապարհին է

Ուզբեկստանի ժողովուրդը երեկ (կիրակի - ապրիլի 30) մասնակցել է այդ երկրում սահմանադրական բարեփոխումների հանրաքվեին։

Ավելի վաղ Ուզբեկստանի Կենտրոնական ընտրական շտաբը հայտարարել էր.«Նախատեսվում է փոփոխել Ուզբեկստանի Սահմանադրության դրույթների 65%-ը և դրան ավելացնել 27 նոր հոդված»։

Ուզբեկստանի Սահմանադրության ամենակարևոր փոփոխությունները նախագահական ժամկետի փոփոխությունն է՝ ներկայիս հինգ տարուց յոթ տարվա, և դա թույլ է տալիս ներկայիս նախագահ Շավքաթ Միրզիյոևին առաջադրվել ևս երկու ժամկետով։

Փաստորեն, Ուզբեկստանի սահմանադրության վերանայումը թույլ է տալիս 65-ամյա Միրզիյոևին առաջադրել իր թեկնածությունը 2026 թվականին և հաղթել մինչև 2033 թվականը, իսկ վերընտրվելու դեպքում նույնիսկ մինչև 2040 թվականը: 

Ուզբեկստանի գործող սահմանադրության մեջ Կարակալպակստանի շրջանը նկարագրվում է որպես Ուզբեկստանի կազմում գտնվող տարածք, որը կարող է անջատվել երկրի տարածքից հանրաքվեի միջոցով։ Ուզբեկստանի նոր սահմանադրության մեջ, որը վերջերս է դրվել հանրաքվեի և կիրականացվի առաջիկա մի քանի ամիսների ընթացքում, անջատման և ինքնավարության իրավունքը տրված չէ Կարակալպակստանին։

Բացի այդ, Ուզբեկստանի Սահմանադրության փոփոխությունների տեքստը, որը ներկայացվել է անցած հունիսին Կարակալպակստանի կարգավիճակին առնչվող կետում հեռացվել է «անկախ» բառը, իսկ այս ինքնավար մարզի՝ Ուզբեկստանի տարածքից անջատվելու իրավունքի մասին խոսք չկա։ Ուզբեկստանի Սահմանադրության նոր տարբերակում առաջարկվում է Կարակալպակստանի շրջանում իրավիճակի նկարագրությունից հանել «ինքնիշխանություն» բառը:

Անկարգությունների պայմաններում 2021 թվականին Ուզբեկստանի Հանրապետության նախագահը հաճախակի այցելություններ է կատարել Կարակալպակստանի կենտրոն՝ Նոկոսի շրջան։ Սակայն Տաշքենդի կառավարության պաշտոնյաները եկել են այն եզրակացության, որ հաշվի առնելով Ուզբեկստանի սահմանադրության ներկա վիճակը և արտաքին միջամտությունն այս տարածաշրջանում, դժվար թե օրակարգում հայտնվեն այնպիսի հարցեր, ինչպիսին է օտարերկրացիների օգնությամբ Ուզբեկստանի բաժանումը։

Այդ կապակցությամբ ականավոր գիտնական, քաղաքագիտության վերլուծաբան Աժդար Կորտովը 2021 թվականին ռուսական «Իզվեստիա» թերթի հետ զրույցում ասել էր. «Երկար ժամանակ Կարակալպակստանը շատ խնդրահարույց էր Տաշքենդի կառավարության համար։ Մասնավորապես, այս մարզի բնակիչները դժգոհ էին երաշտի և, առհասարակ, տնտեսական հետամնացության հետևանքով առաջացած գյուղատնտեսական խնդիրներից։ Սոցիալ-տնտեսական վատ վիճակը հաճախ հանգեցրել է հակապետական ​​տրամադրությունների տարածմանը»։

Ուզբեկստանում վերջին տարիների բարեփոխումները հստակ ցույց տվեցին, որ դա եղել է Շավքաթ Միրզիյոևի նախաձեռնությունը։ Այս համատեքստում շատ փորձագետներ նշում են, որ Միրզիյոևի նպատակը միայն իշխանության ղեկին մնալն է, և ոչ թե երկրի զարգացումն ու ժողովրդի բարեկեցությունը։