Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում արևմուտքցիների ներկայության վտանգավոր հետևանքները
Հայաստանը, որը համարվում է Իրանի և Ռուսաստանի դաշնակիցը, փոփոխություններ է մտցրել իր հարևանության և տարածաշրջանային քաղաքականության մեջ և փորձում է ռազմական համագործակցություն ու սերտ հարաբերություններ հաստատել Արևմուտքի և ԱՄՆ-ի հետ, ինչը մտահոգություն է առաջացրել Իրանի և Ռուսաստանի մոտ։
Այս օրերին հարավկովկասյան տարածաշրջանը բազմաթիվ զարգացումների ականատես է լինում, և տարածաշրջանի երկրները վերախմբավորվում և փոխում են իրենց նախկին դասավորությունները Կովկասում Ռուսաստանի թույլ ներկայության պատճառով։
Թեև Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը վերջերս հայտարարեց, որ Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծումը օգուտ կբերի Իրանին, Թուրքիային և Հայաստանին, Իրանի հետ շարունակական մրցակցությունը և Ադրբեջանի կառավարության հետ սերտ հարաբերությունները վկայում են Կովկասից Իրանին և Ռուսաստանին հեռացնելու Թուրքիայի կառավարության մոտեցման շարունակականության մասին:
Մյուս կողմից, Հայաստանը, որը համարվում է Իրանի և Ռուսաստանի դաշնակիցը, փոփոխություններ է մտցրել իր հարևանության և տարածաշրջանային քաղաքականության մեջ և փորձում է ռազմական համագործակցություն և սերտ հարաբերություններ հաստատել Արևմուտքի և ԱՄՆ-ի հետ։
Փորձագետների կարծիքով, Հայաստանի իշխանությունը կամա թե ակամա, գիտակցաբար թե անգիտակցաբար իրականացնում է արեւմտյան նախագծեր, որոնք ուղղված են Իրանին եւ Ռուսաստանին դուրս մղել Հարավային Կովկասից։
Մոսկվայի կառավարությունը վերջերս քննադատեց Հայաստանի և ԱՄՆ-ի համատեղ զորավարժությունները և հայտարարեց. «Հայաստանի նոր զորավարժությունները Միացյալ Նահանգների հետ ևս մեկ հարված կլինեն Ռուսաստանի և Հայաստանի անվտանգության հարաբերություններին, և այդ նախագծերի նպատակն է Ռուսաստանին և Իրանին դուրս մղել կովկասյան տարածաշրջանից.
Թեև արևմուտքցիները հայտարարում են որոշ խաղաղ նպատակներ, սակայն նրանց հիմնական նպատակն է կամուրջ ստեղծել իրենց աշխարհաքաղաքական նախագծերի իրականացման համար։ Հայաստանի անվտանգության ողջ համակարգի ձևաչափի փոփոխությունը դեպի Արևմուտք, Երևանում ներթափանցելու առավել հնարավորություն է ստեղծում։
Համագործակցելով արևմտյան կառավարությունների հետ Հայաստանը փորձում է տարածաշրջանում վստահելի դաշնակից ունենալ՝ ընդդեմ Ռուսաստանի պասիվության և Ադրբեջանի թշնամական տեղաշարժերի, սակայն Իրանն ու Ռուսաստանը դա համարում են վտանգավոր քայլ՝ Կովկասի տարածաշրջանում արևմտյան կառավարությունների ներկայության հնարավորություն ստեղծելու և ազդեցությունը մեծացնելու նպատակով։
Այդ թեմայի շուրջ, Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունում Ռուսաստանի մշտական ներկայացուցիչ Վիկտոր Վասիլևն ասել է. «Կովկասյան տարածաշրջանում բարդ իրավիճակ է ստեղծվում, որտեղ տեսնում ենք իրավիճակն ապակայունացնելու արեւմտյան երկրների ակնհայտ ջանքերը։ Արեւմտյան երկրները փորձում են միջամտել Հայաստանի հարեւան երկրների գործերին, ինչը մտահոգում է նաեւ Անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությանը։ Այդ ջանքերն ակնհայտ են, հատկապես Իրանի հարևան երկրի հետ հարաբերություններում։ Իհարկե, եթե իրավիճակն ապակայունացվի, այն կդառնա Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության անդամ բոլոր երկրների անվտանգության իրական սպառնալիքներից մեկը»։
Հարկ է նշել, որ Ուկրաինայում պատերազմի սրման պատճառով Ռուսաստանը նվազեցրել է իր արդյունավետ և հզոր ներկայությունը Կովկասի տարածաշրջանում։ Այս հարցը մի կողմից ամրապնդեց Հարավային Կովկասում Ադրբեջանի և Իսրայելի տեղաշարժերի և հակահայկական քայլերի պայմանները, իսկ մյուս կողմից ստիպեց Հայաստանին ձգտել հարաբերություններ հաստատել արևմտյան կառավարությունների հետ և դաշնակից գտնել Ադրբեջանի դեմ։
Մինչդեռ Իրանը շատ զգայուն է Զանգեզուրի միջանցքի նախագծի և դրա իրականացման հետևանքով առաջացող աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների նկատմամբ։
Թեեւ Հայաստանը հայտարարել է, որ Զանգեզուրի միջանցք չի տրամադրի Ադրբեջանին կամ որեւէ այլ երկրի, սակայն հատկանշական է, որ այդ տարածաշրջանի մասին որոշում կայացնելը Երեւանի ու Բաքվի կառավարությունների գործը չէ։ Իրանը, որպես երրորդ երկիր, որն անմիջականորեն ազդեցություն կկրի այս որոշումից, հենց սկզբում հստակ արտահայտել է իր դիրքորոշումը։
Տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ, վերլուծաբան Սաադուլլահ Զարեն համոզված է. «Ոչ մի կերպ չի կարելի թույլ տալ Ադրբեջանին այս անբնական և դավադրական զարգացումները մեկնաբանել որպես երկու կառավարությունների միջև համաձայնություն բառով»։
Հայաստանի հետ Իրանի սահմանագծի վերացումը և Կովկասում աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները խնդիրներ կառաջացնեն այս տարածաշրջանում առևտրային փոխանակումների համար, և պարզ է, որ հյուսիս-արևմուտքում տեղի ունեցող զարգացումների նկատմամբ Իրանի անտարբերությունը և Իրանի անտեսումը մեծ վնաս կպատճառի Թեհրան-Երևան հարաբերություններին։
Աղբյուր՝ Quds Online