Pars Today

Ողջույն Ձեզ թանկագին բարեկամներ: Ամփոփելով շաբաթը անդրադառնալու ենք Միջին Ասիայի և Կովկասի անցած շաբաթվա կարևորագույն իրադարձություններին,որոնց խորագրերը ներկայացրեցինք Ձեր ուշադրությանը։ Ընկերակցեք մեզ։

ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը ելույթ է ունեցել ԵԱՀԿ նախարարական 30-րդ համաժողովին՝ նշելով, որ Հայաստանը հավատարիմ է մնում Հարավային Կովկասում խաղաղության նոր դարաշրջանի բացմանը և կարծում է, որ դա դեռ հնարավոր է։

ՀՀ ԱԳ նախարարը իր ելույթում շնորհակալություն է հայտնել Հյուսիսային Մակեդոնիայի նախագահությանը ԵԱՀԿ-ում` վերջին մեկ տարվա ընթացքում այս կազմակերպությունն առաջնորդելու համար: «Իսկապես դա հեշտ գործ չէր, քանի որ ԵԱՀԿ-ն, որը դեռևս հանդիսա նում է աշխարհի ամենամեծ անվտանգային կազմակերպությունը, արագորեն հետընթաց է ապրում, քանի որ ժամանակին պատշաճ կերպով ընդունված և լավ մշակված մանդատներն ու պարտավորությունները լիովին անտեսվում են:

Այս գործընթացը սկսվել է մի քանի տարի առաջ, երբ ԵԱՀԿ ձախողեց իր հիմնական խնդիրների իրականացումը՝ վաղ արձագանքումն ու հակամարտությունների կանխումը։ Ցավոք, այս գործընթացը կշարունակվի, քանի դեռ չկա ընդհանուր ըմբռնում, որ աշխարհի ցանկացած կետում միջազգային իրավունքի խախտումը պետք է միանշանակ դատապարտվի և չպետք է հանդուրժվի, այլապես այն անպատժելիության զգացում է առաջացնում՝ սովորական երևույթ դառնալով աշխարհի այլ մասերում։ Ցավոք, ԵԱՀԿ-ի պատասխանատվության տարածքը ևս բացառություն չէ»,- ընդգծել է Արարատ Միրզոյանը:

Նա ներկայացրել է, որ Հարավային Կովկասում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը, որի հիմնական պատճառներն էին ատելությունն ու այլատյացությունն իր տարբեր դրսևորումներով և իրենց նախնյաց հայրենիքում ազատ և արժանապատիվ ապրել ցանկացող մարդկանց համար  գոյաբանական սպառնալիքը, այս տարի հասավ իր ավարտական փուլին: «Ավելի քան ինն ամիս տևած անմարդկային պաշարումից հետո, սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը հերթական լայնածավալ ռազմական հարձակումն իրականացրեց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի դեմ, որը հանգեցրեց ԼՂ բնիկ բնակչության զանգվածային բռնի տեղահանմանը: Այս պահին կարող ենք արձանագրել որ միջազգային հանրության լուռ համաձայնությամբ Ադրբեջանը հասել է իր վաղեմի նպատակին՝ ստանալու Լեռնային Ղարաբաղի տարածքին առանց հայ բնակչության։

Այնուամենայնիվ, դա իրականացնելուց հետո էլ ադրբեջանական կողմի պահանջները չեն դադարել. հիմա Հայաստանի Հանրապետության ողջ ինքնիշխան տարածքն է դարձել մեր հարևանի թիրախը։ Զուգորդված լինելով շարունակական ատելությամբ, ռազմական հռետորաբանությամբ, ուժի և ուժի սպառնալիքի կիրառմամբ, տարբեր միջազգային դերակատարների, այդ թվում՝ ԱՄՆ և ԵՄ կողմից կազմակերպված հանդիպումներին մասնակցելու մերժման հետ՝ սա ի ցույց է դնում, որ այս երկիրն անկեղծորեն շահագրգռված չէ տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության հաստատմամբ»,- շեշտել է ՀՀ արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավարը և հավելել. «Չնայած տեղի ունեցած մարդասիրական աղետին, Հայաստանը հավատարիմ է մնում Հարավային Կովկասում խաղաղության նոր դարաշրջանի բացմանը և կարծում է, որ դա դեռ հնարավոր է։ Այդ հնարավորությունն իրականություն դարձնելու համար մեզ անհրաժեշտ է փոխադարձաբար Ադրբեջանի անկեղծ ներգրավվածությունը և միջազգային դերակատարների ամուր աջակցությունը մեր ջանքերին, որոնք հիմնված են լավ մշակված և հայտնի սկզբունքների վրա։ Այդ սկզբունքները, որոնք լայնորեն քննարկվել և ընդունվել կամ առնվազն չեն մերժվել Ադրբեջանի կողմից, ներառում են․

.-տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչում՝ հիմնված 1991 թ․ Ալմա-Աթայի հռչակագրի վրա և առանց երկիմաստությունների,

.-Հայաստանի և Ադբեջանի միջև պետական սահմանի սահմանազատում ամենավերջին և լեգիտիմ՝ ԽՍՀՄ Գլխավոր շտաբի 1974-78թթ․  քարտեզների հիման վրա,

.-բոլոր տրանսպորտային և տնտեսական հաղորդակցությունների ապաշրջափակում՝ երկրների ինքնիշխանության և իրավազորության լիակատար հարգման, ինչպես նաև հավասարության և փոխադարձության սկզբունքների հիման վրա»։

Նա վերահաստատել է հայկական կողմի հանձնառությունը վերոնշյալ սկզբունքներին և, որը, ի ցույց  դնելով գործուն քայլեր ձեռնարկելու իր պատրաստակամությունը, վերջերս ներկայացրել է հաղորդակցությունների ապաշրջափակման նախագծի հայեցակարգ՝ «Խաղաղության խաչմերուկ»: ՀՀ ԱԳ նախարարի բնորոշմամբ՝ այս հավակնոտ նախագիծը նպատակաուղղված է կապելու Արևելքը Արևմուտքի և Հյուսիսը Հարավի հետ և տարածաշրջանային համագործակցության միջոցով պայմաններ ստեղծելու տնտեսական և մշակութային կապերի ամրապնդման, ինչպես նաև հակասությունների հարթման և տարածաշրջանի երկրների միջև ավելի լավ փոխկապակցվածության և քաղաքական երկխոսության խթանման համար:

«Այս առումով Հայաստան-Թուրքիա սահմանի բացումը ևս վճռորոշ կարևորություն ունի։ Ինչպես տեղյակ եք, մենք համաձայնություն ենք ձեռք բերել բացել ցամաքային սահմանը 3-րդ երկրների և դիվանագիտական ​​անձնագրեր կրող՝ Հայաստանի և Թուրքիայի քաղաքացիների համար, ինչը վերահաստատվել է նախարար Ֆիդանի կողմից հոկտեմբերի 23-ի մեր երկկողմ հանդիպման ժամանակ: Եվ նույնիսկ հստակ ժամկետներ են նշվել՝ նկատի ունենալով առաջիկա շաբաթները, և հուսով ենք, որ մոտ ապագայում մենք կյանքի կկոչենք այս առաջին, սակայն բավականին շոշափելի քայլը։

Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում կան նաև մի շարք մարդասիրական հարցեր, որոնք չեն կարող անտեսվել։ Բոլոր հայ գերիների և պահվող անձանց, այդ թվում՝ սեպտեմբերի 19-ից հետո կալանավորվածների ազատ արձակումը, անհայտ կորածների ճակատագրերի պարզաբանմանն ուղղությամբ համագործակցությունը, Լեռնային Ղարաբաղում և դրա շրջակայքում հայկական մշակութային ժառանգության պաշտպանությունը  կարող է ճանապարհ հարթել դեպի երկարատև, արդար և արժանապատիվ խաղաղություն»,- նշել է Արարատ Միրզոյանը։

Եզրափակելով՝ նա ընդգծել է, որ Հայաստանը՝ որպես ԵԱՀԿ պատասխանատու անդամ, բազմիցս ապացուցել է իր նվիրվածությունը տարածաշրջանային և գլոբալ խաղաղությանը և շարունակելու է քայլեր ձեռնարկել այդ նպատակով։ ՀՀ ԱԳ նախարարը ևս մեկ անգամ վերահաստատել է, որ Հայաստանը շարունակում է պատրաստ լինել բանակցություններին, և Հայաստանին անհրաժեշտ է, որ Ադրբեջանը դադարի մերժել  հանդիպելու և խաղաղության պայմանագիրը վերջնականացնելու՝ միջնորդների առաջարկները։ ՀՀ ԱԳ նախարարի պնդմամբ՝ այս նպատակին հասնելու համար անհրաժեշտ են բոլոր շահագրգիռ կողմերի և, ընդհանուր առմամբ, միջազգային հանրության իրական ջանքերը՝ Հարավային Կովկասում բռնության էջը շրջելու և միջազգային օրենքների վրա հիմնված կարգ ամրապնդելու համար։

*

Արդեն որոշ ժամանակ է, ինչ Միացյալ Նահանգները թեքվել է Հայաստանի կողմը աշխարհաքաղաքական վերակազմավորման համար։

Ղարաբաղյան վերջին զարգացումներին զուգահեռ, ամերիկացի մի շարք բարձրաստիճան պաշտոնյաների այցը Հայաստան, վկայում  է Հարավային Կովկասում Վաշինգտոնի  միջամտողական նոր պլանի և այս տարածաշրջանում Ռուսաստանի դերը նվազեցնելու փորձի մասին։

Բայդենի վարչակազմը փորձում է ընդլայնել իր ազդեցությունը Հարավային Կովկասում և առավելագույնս օգտագործել Ուկրաինայի պատերազմին Ռուսաստանի ներգրավվածության առիթը։ 

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի արևմտամետ մոտեցումը լուրջ մտահոգություններ է առաջացրել այս երկրի և կովկասյան տարածաշրջանի ապագայի համար։ Ռուսաստանից հեռու մնալու և  Արևմուտքին մերձենալու Փաշինյանի փորձը կարող է ծանր հետևանքներ ունենալ Հայաստանի և տարածաշրջանի քաղաքական ապագայի համար։  Իհարկե, Հայաստանին և Փաշինյանի կառավարությանը մերձենալու Բայդենի կառավարության նոր ծրագիրը Երևանին օգնելու նպատակ չունի, այլև  Սպիտակ տունը ունի հստակ և թաքնված նպատակներ։

Այս առումով, Միացյալ Նահանգների կողմից Ղարաբաղի հայերին «մարդասիրական օգնության» շրջանակում ստեղծված կազմակերպությունները որոշել են ապակայունացնել  տարածաշրջանը, ընդորում ամերկացի պաշտոնյաները Ադրբեջանին դատապարտելու  և  պատժամիջոցներ կիրառելու հարցում աստիճանաբար բանավոր ճնշումներից անցել են գործնական քայլերի։

Միացյալ Նահանգները Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) միջոցով ավելի քան 4,1 մլն դոլար է հատկացրել որպես հավելյալ մարդասիրական օգնություն Ղարաբաղում էթնիկ զտումներից տուժած մարդկանց կարիքները հոգալու համար։ 2020 թվականից ի վեր ԱՄՆ-ի մարդասիրական օգնության ընդհանուր ծավալը կազմում է մոտ 28 միլիոն դոլար։

Անգլիացի փորձագետ և լրագրող Նիլ Ուոթսոնի կարծիքով՝ ԱՄՆ-ի աջակցությունը Հայաստանին մի քանի պատճառ ունի.Այս պատճառներից մեկը ԱՄՆ-ի հայ համայնքի լայնածավալ ազդեցությունն է, որը ինտեգրվել է ԱՄՆ հասարակությանը վերջին 100 տարում և բաղկացած է քաղաքական,  լրատվական և առևտրի  ոլորտի բազմաթիվ կարևոր  գործիչներից, և ԱՄՆ-ն երբեմն ենթարկվում է նրանց հայացքների ազդեցությանը:

Մյուս պատճառը՝ ԱՄՆ-ի կրոնական աջ թևի ազդեցությունն է այս երկրի քաղաքականության վրա, որը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հայկական նարատիվը ինչ-որ կերպ ընդունում է որպես կրոնական հակամարտություն։ Ներկայիս կառավարությունը նույնպես ձգտում է  սիրաշահել այս խմբին, ինչպես նաև հայկական սփյուռքին։ 

Նիլ Ուոթսոնի կարծիքով՝ այս առումով ազդեցիկ  կարելի է համարել նաեւ ԱՄՆ-ում իսլամաֆոբիան եւ թուրքաֆոբիան։

Այնուամենայնիվ, Վաշինգտոնի աջակցությունը Երևանին ցույց է տալիս, որ Բաքուն ձախողվել է ԱՄՆ-ի  քաղաքական լոբբինգում։

Այժմ հարց է ծագում, թե  արդյոք Հայաստանին ԱՄՆ-ի աջակցությունը պայմանավորված է մարդասիրական ու խաղաղասիրական նկատառումներով։

Ըստ անգլիացի այս փորձագետի՝ Հայաստանին ԱՄՆ-ի աջակցությունը ոչ թե մարդասիրական նկատառումներով է պայմանավորված, այլ  միտված է Վաշինգտոնի շահերի ապահովմանը։ 

Ամերիկացի պաշտոնյաների խոսքով՝ ԱՄՆ-ն անհանգստացած է Իրանի փոքր հեռահարության և առաջադեմ բալիստիկ հրթիռներով։ Վաշինգտոնը պնդում է, որ Իրանը այդ հրթիռներն ու զենքերը տրամադրում է Ռուսաստանին ուկրաինական պատերազմում օգտագործելու համար։

ԱՄՆ-ն  ​​նաև  նկատի ունի, որ իրանական հրթիռների հեռահարությունը կհասնի Իսրայել, ինչպես նաև Իրանի շրջակա տարածքներում գտնվող ամերիկյան բազաներ:

Վաշինգտոնն այժմ փորձում է Հայաստանը  դարձնել որպես իր բազա տարածաշրջանում։ ԱՄՆ-ի  ներկայությունը Կովկասում կարող է մեծապես օգնել Վաշինգտոնին զսպելու Ռուսաստանին և Իրանին։

Նաև ԱՄՆ-ի արաջիկա  ընտրությունների  թեկնածուները   փորձում են ձայներ շահել և ֆինանսական աջակցություն ստանալ  ամերիկահայ խմբերից, կրոնական աջ թևի և այլ կրոնական թևի հետևորդներից։  Ակնկալվում է, որ Երեւանի նկատմամբ  թեկնածուների աջակցություն ցուցաբերող դիրքորոշումները կշարունակեն աճել։

Թեև ԱՄՆ-ն ​​և Արևմտյան Եվրոպայի երկրները հավակնում են աջակցել Հայաստանին, բայց հաշվի առնելով Հայաստանի տնտեսական վիճակը, արդյոք նրանք պատրաստ են ենթակառուցվածքային օգնություն տրամադրել հայերին։