حرام په اسلام کې یعنې څه؟
پارس ټوډې - حرام د اسلامي فقهې یو له مهمو مفاهیمو څخه دی او هغو کړنو ته ویل کېږي چې په اسلام کې منع شوي او د اخروي سزا مستحق دي.
حرام د اسلامي فقهې د پنځو عملي احکامو (واجب، مستحب، مباح، مکروه او حرام) له ډلې څخه دی چې د منع شویو کړنو مجموعه ده. دا حکم په قرآن او مختلفو احادیثو کې راغلی او د فردي، اخلاقي، عبادي او ټولنیزو چلندونو پراخه لړۍ رانغاړي.
د پارس ټوډې په دې لیکنه کې د حرام د بېلابېلو مفاهیمو، د هغه د ډولونو او دا چې ولې ځینې کړنې د حرام په توګه پېژندل شوي، په اړه بحث شوی دی.
د حرام احکامو سرچینې
========
اسلامي فقهاوو د حرام احکام له قرآني آیاتونو او احادیثو څخه اخیستي دي.
د بېلګې په توګه، د مردار، خنزیر او وینې خوړل (د مائده سورت)، ربا (د بقرې سورت)، قمار او شراب، مسخره کول او غیبت (د حجرات سورت) هغه موارد دي چې په صراحت سره حرام اعلان شوي دي.
د حرام فلسفه او لامل
========
علما په دې باور دي چې اسلامي احکام د حقیقي مصالحو او مفاسدو پر بنسټ ولاړ دي. هره هغه کړنه چې د پام وړ مفسده ولري، حرامه ده، حتی که د ځینو کسانو لپاره ګټوره وي. دا مفسده کیدای شي جسماني، روحي، ټولنیزه یا معنوي وي.
شهید مطهري هم ټینګار کړی چې د حرمت معیار یوازې جسماني زیان نه دی؛ بلکې معنوي او روحي اغېزې هم په پام کې نیول کېږي.
د حرام ډولونه
=======
حرام په څو اصلي کټګوریو وېشل شوی دی:
حرام عقاید: لکه شرک، کفر، نفاق، په دین کې غُلو او د خدای له رحمت څخه ناهیلي.
عبادي: لکه د لمانځه پرېښودل، ریا، ارتداد، د بتانو لپاره قرباني کول، د غیر خدای لپاره سجده کول.
اخلاقي: لکه دروغ، غیبت، بدګماني، خیانت، د مؤمنانو آزار، تجسس، او تهمت.
ټولنیز: لکه فساد، ظلم، د جوماتونو تخریب، د حق پټول.
اقتصادي: لکه رشوت، ربا، قمار، د اموالو غصب، کم پلورنه.
سیاسي او امنیتي: لکه جاسوسي، د رازونو افشا کول، اختلاف اچونه.
جنسي: لکه زنا، لواط، له محارمو سره واده، ناجایزه اړیکې.
خوراکونه: لکه د خنزیر غوښه، مردار، وینه، شراب، هغه حیوانات چې د غیر خدای په نوم ذبح شوي دي.
د حرامو شرعي حکمتونه
========
د حرام احکامو شرعي حکمت د انسان د روغتیا ساتنې، د ټولنې د نظم او ترتیب، د بندګانو د ازمایښت او د ګناهکارانو د سزا ورکولو په موخو سره ترسره شوی دی. خدای هر پاک او ګټور شی حلال او هر خبیث او زیانمن شی حرام کړی دی.
ځینې حکمتونه د بشر لپاره څرګند دي، خو ډېری یې پټ دي او انسان مکلف دی چې د هغو په وړاندې تسلیم شي.
په پای کې، په اسلام کې حرام نه یوازې یو ممنوعیت دی، بلکې د انسانانو د فردي او ټولنیز پرمختګ لپاره یوه تربیتي وسیله ده، ترڅو د دوی د ژوند لاره د روغتیا، عدالت او الهي قربت په لور هدایت کړي.
