Griffiths ,BMG-nyň Ýemen krizisinde şowsuzlygyny boýun alýar
(last modified Wed, 02 Jun 2021 05:02:14 GMT )
Jun 02, 2021 10:02 Asia/Ashgabat
  • Griffiths ,BMG-nyň Ýemen krizisinde şowsuzlygyny boýun alýar

BMG-nyň Ýemen boýunça ýörite wekili Martin Griffiths bu ýurtda ot açyşlygy bes etmek baradaky tagallalarynyň şowsuzdygyny boýun aldy we özüniň umytsyz bolandygyny aýtdy.

 

Saud Arabystanyň koalisiýasynyň Ýmene garşy söweşinden 74 aý geçdi. Saud Arabystanynyň koalisiýasynyň bu söweşdäki hereketleri, şol sanda 17,000-den gowrak adamyň şehit bolmagy we on müňlerçe parahat ilatyň ýaralanmagy, Ýemeniň infrastrukturasynyň weýran bolmagy adamzada garşy jenaýatlaryň, parahatçylyga garşy söweşleriň we uruş jenaýatlarynyň aýdyň mysalydyr. Şeýle-de bolsa, Birleşen Milletler Guramasy halkara parahatçylyga we howpsuzlyga jogapkär iň möhüm gurama hökmünde bu söweşi ýatyrmakda entek oňyn hereket edip bilmedi.

Sorag, Birleşen Milletler Guramasy näme edip biler? Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasynyň sözbaşynda "geljekki nesilleri uruş howpundan goramak" we 1-nji madda Birleşen Milletler Guramasynyň esasy maksatlarynyň biri hökmünde halkara parahatçylygy we howpsuzlygy gorap saklaýar.

Şunuň bilen baglylykda bu gurama urşy duruzmak we ot açyşlygy bes etmek, Saud Arabystanyň koalisiýasy tarapyndan Ýemeni gabawdan aýyrmak, Saud Arabystanynyň koalisiýasynyň Ýemene garşy söweşmek synanyşygyny ýazgarmak we söweşleriň arasynda gepleşikleri ýeňilleşdirmek üçin çäreleri görüp bilerdi .

BMG-nyň soňky 74 aýda eden işi, iki tarapyň arasynda atyşygy bes etmekde ylalaşyk gazanmak üçin araçylyk etmekdi. Martin Griffiths 31-nji maýda Ýemenden Sanaa howa menzilinde ýola çykmazdan ozal: "Birleşen Milletler Guramasy global ýaraşygy gazanmak üçin adamlaryň we zerur harytlaryň Ýemende we ondan erkin hereket etmegine bolan çäklendirmeleri aýyrdy we syýasy işe täzeden başlady" -diýdi. "Taraplaryň arasynda araçylyk edilýär". "Ýemen we Saud Arabystanynyň işgärleri bilen Riýadda ýaraşyk meýilnamasy barada birnäçe gezek maslahatlaşdyk" -diýip, soňky bir ýylda Ýemen taraplarynyň arasyndaky düşünişmezlikleri çözmegiň birnäçe ýoluny teklip edendigini aýtdy.

Ýene bir möhüm sorag, BMG Ýemende näme üçin şowsuz boldy?

Esasy sebäbi Birleşen Milletler Guramasynyň Ýemen söweşinde bitarap bolup bilmejege meňzeýär. Ýemeniň milli halas ediş hökümetiniň işgärleri bu meseläni ençeme gezek tankytlaýarlar. "Ansar al-Islam" guramasynyň metbugat sekretary Muhammet Abdul Salam Birleşen Milletler Guramasynyň Ýemendäki söweşdäki hukugy goldamaýandygyny aýtdy we basybalyjy güýçleriň parahatçylykly ýollary kabul etmeýändigini, hatda Birleşen Milletler Guramasynyň hem Ýemeniň gabawyny ýazgarmaga het edip bilmeýändigini aýtdy.

Beýleki bir faktor, BMG Howpsuzlyk Geňeşiniň esasy güýçleriniň uruşda dymmagy ýa-da Saud Arabystanynyň tarapyny tutmagydyr. Uly güýçleriň passiwligi we goldaw çemeleşmesi Saud Arabystanynyň koalisiýasyny Ýemene  garşy agressiýasynda has batyrgaý etdi we halkara reaksiýasyndan gorkmady, hatda Ýemeni gabawdan aýyrmaga synanyşmady.  

Ýene bir möhüm faktor, Birleşen Milletler Guramasynyň maliýe garaşlylygy. Bu guramanyň maliýe garaşsyzlygy ýok. BMG-nyň maliýe zerurlyklarynyň ep-esli bölegini esasy güýçler, şeýle hem Saud Arabystany we BAE ýaly arap kapitalistik ýurtlary kanagatlandyrýar. Şoňa laýyklykda BMG-nyň ozalky Baş sekretary Pan Gi Mun Saud Arabystanyny gara sanawa salanda, Waşington we arap ýurtlaryndan hem maliýe howplaryna sezewar boldy we Pan Gi Mun şonuň üçin Saud Arabystanyny gara sanawdan aýyrmaga mejbur boldy.

Netijede, bu sebäpler Birleşen Milletler Guramasynyň syýasy garaýşynyň kanuny çemeleşmeden has ýokarydygyny görýändigini görkezýär we bu ýagdaý guramanyň krizislerde saýlap hereket etmegine sebäp bolup, güýçleriň bähbitlerine tabyn bolmaga mejbur etýär.

 

Tags