İlahi əsma və nomon

İlahi əsma və nomon

İnson hejo bə həyğəton rəsey dumoe və çəy həmonə həyğət tələbəti ki,bəy  harçi zıney ğərizə həm votedən,insoni vodor kardedə ta əv ıştə pərvərdıqori bızıno.bə Xıdovəndi zıney həyğəti rəsey roonku qıləyni həm bə ilahi əsma ya bə Xıdo nomon dığğət kardeye.həyğətədə,har qıləy inson ki,Xıdo bandəçəti royədə ğədəm şodo və hərəkətko,bəy vocibe ta əv de ilahi əsma və sıfəton çoko-çoki oşno bıbu.

İlahi əsma və nomon iyən Xıdovəndi nomon şərh həmişə çı alim,yolə təfsirəvonon iyən muhəddison dığğəti nəzədə ğərolış qətə.çımi əsliyə illət və səbəb həm Xıdo Ğıroni ayəon,Peyğombər(s) iyən dini rəhbəronku bəmə omə rəsə hədis və rəvoyətonədəy.çoko ki,Xıdovənde-Xalığ Kərimə-Ğıron Ərafi mıborəkə surə 180-ə ayədə hamyedə:”Vey çokə nomon bə Xıdo məxsuse.çən,de həmonə nomon vositə əy vanqkənən”.həmçinin,İsra mıborəkə surə 110-ə şərifə ayədə jıqo hamyedə:”Vuji:Allah vanqkənən ya Rəhmon bıvotənən,har qıləyni vanqkənən.(fərğ kardedəni)həmməysə çokə nomon boəye.

Im əsma və nomon de həmonə ğəşənqə nomon,hiç qıləy noğisəti nıbə holədə bə Xıdovəndi komilə sıfəton şomil bedə.məsələn,Xıdovəndi ”elm”-i nom çəy komilə elmiku hikoyət kardedə ki,hiç qıləy cəhlış bıəni və bəvədə hiç qıləy nisyon və viro bekardey mevcud bıəni.qıləy vəsi və hovujə elm ki, həmmə çi dəqətedə,ısət çı cuz bıbu ya kull.çoko ki,Ənami mıborəkə surə 59-ə şərifə ayədə hamyedə: və çı ğeybi xəzinəon fəğət çəy paluye,ğərəz əv hiçki əvoni zıneydəni.və hışki iyən dıyoədə bıə çiyon zıneydə və hiç qıləy (do)livə eqıneydəni illa əv (əy) zınedə və hiç qıləy donə zəmini toykiyətiyədə və (miyvəon və doninə rəsonku)hiç qıləy taro-hışk saru eqıneydəni illa ki,əvoni zıneydə”.

Həmçinin Təğabuni mıborəkə surə 4-ə ayədə çın ilahi əsma və nomon hevujəti barədə jıqo bəyon bıə: ”Əv,osmonon iyən zəminədə bıə çiyon və şımə punhon iyən oşko kardə çiyon həmmə zıneydə və Xıdovənd sinəon daxilədə bıə çiyonku aqahe”.

Ilahi əsma və nomon əməni bə vucudi məbdə sərçeşmə yəni bə ilahi əsma ıştən bıə Allah rosnedə və nez kardedə.çıro ki,Xıdovənde-Aləm noməhdude və əmə insonon məhdudimon və boçəy mislış nıbə zoti zınero,qıləy romon ni.(leysə kəmis..)və əy fəğət deçəy nışonəon koməki əy zıney bəbe.bə ın nışonəon “ism” votey bedə.liza,Xıdovənde-Mutəal həm ıştəni de nom iyən nışonəon elon və təğdım kardedə.

Çoko ki,zınedəmon ism qıləy iborəte ki,çı ismi soybiku xəbə doydə.liza,Xıdovəndi əsma və nomon həm Xıdovəndiku xəbə doydə,nəyinki,əv ıştəne.çoko ki,İmom Sadığ(ə) hamyedə:”Allah nom ğərəz Xıdoye. Ğərəz Xıdovəndi harçi ki,çəy nom boəy noye bıə,ofəyə bıə,nəyinki,ofəyəkəs.....Xıdovənde-Aləm deştə nomon vanq kardey bedə və əv ıştə nomonku çəy nomon çəyku coye.”.çıro ki,har qıləy çi ki,əy vəsfko, məhdude və mislış nıbə qıləy Xıdo dırıst və səhih vəsf kardey nibəbe.ım çı Xıdovəndi fərmayeşe ki, Saffati mıborəkə surə 180-ə ayədə hamyedə:”Subhanə.....ıştı izzətinə pərvərdıqor pok iyən mınəzzəhe (ki,zumand və bemislə Xıdoye) və çı xəlği nodonə vəsfiku bə diyəroye”.

Xıdovənde-Mutəali ziyodə nomonış heste.peyğombər(s)-iku rəsə rəvoyətonədə omə:”Xıdovəndi 99 qılə ismış heste .hakəs əy de ın nomon vanqko,çəy dıvon mıstəcəb(ğəbul) bəbe və vəhışti əhl bəbe”. həlbəttə,bə Kərimə-Ğıroni,rəvoyəton iyən dıvoon  de qıləy icmoli nəzə,dərəse bedə ki,qırd çok ism və sıfəton bə Xıdovəndi məxsuse və çın ğəşənqə nom iyən sıfəton mığdor nəve nəv ismiku ziyode ki,bın rəvoyətədə omə.həyğətədə,Xıdo peyğombər(s)-i məğsəd və niyyət jıqo bıə ki,iahi behəddə əsma  və nomon miyono,nəve nəv qılə məxsusə nom mevcude ki,çəy əhsa və aşmarde insoni bə vəhışt bəbarde və Xıdo civar və hamsuyə bəkarde.