Pars Today

Bugünkü sohbetimizde İran İslam Cumhuriyeti’nin limanlar ve denizcilik imkanlarını, transit koridorlarını ve bölge ülkeleri ile bu alanlarda işbirliğini gözden geçirmek istiyoruz.

İran İslam Cumhuriyeti denizcilik alanında büyük kapasitelere sahip olan bir ülkedir. Nitekim İran’ın ticari ve iktisadi teamüllerinin önemli bir bölümü limanları ve denizcilikte sahip olduğu imkanların sayesinde yürütülmektedir.

İran’ın en önemli ticari limanlarından biri, Umman denizi kıyısında yer alan Çabahar limanıdır. Çabahar limanı İran’ın devasa ticari gemilerin yanaşabildiği tek limanıdır. Bu liman stratejik konumu itibarı ile karada mahsur kalan Afganistan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan’ın uluslararası açık denizlere en yakın ulaşma noktasıdır.

Çabahar liman kentinde dış sermaye cezbi için ticari iskelelerin transit faaliyetleri doğrultusunda geliştirilmelerinden başka bölgede karayolları, demiryolları ve diğer bazı altyapı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu doğrultuda dünyanın dördüncü büyük çelik firması olan Güney Kore’nin Pesco çelik firması ile Çabahar’ın Mokran çelik firması ile işbirliği ve yatırım çerçevesinde bir anlaşma başta olmak üzere bazı yabancı yatırımcılarla bir dizi yatırım anlaşması imzalandı.

Hindistan da son yıllarda Çabahar limanının altyapılarının geliştirilmesi ve özellikle Kuzey Güney koridoru çerçevesinde Çabahar – Zahedan demiryolu projesinde yatırım yapan ülkelerden biridir.

Hindistan’ın İran büyükelçisi Surab Kumar bir süre önce İran’ın kuzeyinde uygulanmakta olan Astara – Astara demiryolu projesini yakından ziyaret ettiği sırada yaptığı açıklamada, Yeni Delhi yönetimi bu projenin hizmete girmesinden sonra Astara’daki kapasitelerden yararlanmayı umduğunu belirtti.

Hindistan Başbakanı Narendra Mudi de bir açıklama yaparak Hindistan’ın Gucarat eyaletinde Kandela limanı yakında İran’ın Çabahar limanına bağlanacağını ve bu da Hindistan’ın uluslararası ticarette konumunu güçlendireceğini ve Kandela limanına da dünya haritasında itibar kazandıracağını belirtti.

Çabahar limanında var olan bu büyük kapasiteleri değerlendirmek üzere 23 Mayıs 2016’da İran, Hindistan ve Afganistan arasında Çabahar limanının transit özelliğinden yararlanmak için üç ülkenin cumhurbaşkanları tarafından Tahran’da bir anlaşma imzalandı.

Bu alanda İran ve Hindistan arasında ayrıca iki büyük anlaşma da imzalandı. İlk anlaşma, Hindistan’ın Çabahar limanını geliştirme projesine 150 milyon dolar yatırım yapmasını öngörürken, ikinci anlaşma da yap, yönet, devret yatırımı çerçevesinde Hindistan’ın bu limanda 85 milyon dolar yatırım yapmasını öngörüyor.

Öte yandan İran’ın Çabahar limanı ile Hindistan’ın Kandela limanı arasında doğrudan konteyner bağlantısı kurulduktan sonra iki ülke arasındaki zaman mesafesi iki günden daha az bir süreye indi. Bu çerçevede İran İslam Cumhuriyeti denizcilik firması, konteyner taşıma çalışmasını hızlandırmak amacıyla iki liman arasında doğrudan konteyner taşıma hattı açtı.

Dışişleri Bakanı Yardımcısı Abbas Irakçi geçen yılın Kasım ayında Tahran’da düzenlenen Hidro politika sorunları başlıklı oturumda Çabahar limanının İran’ın ekonomi diplomasisi alanında rolüne işaret ederek, Hindistan ile Çabahar limanında yatırım yapmak ve bu limanı İran, Hindistan ve Afganistan için aktif bir limana dönüştürmek üzere varılan anlaşma transit açıdan büyük meziyetler taşıdığını belirtti.

Bu oturumların devamında Hindistan, Afganistan ve İran Dışişleri Bakanı Yardımcıları üçlü bir zirve çerçevesinde 11 Eylül’de Afganistan’ın başkenti Kabil’de bir araya geldi. Oturumda üç ülkenin temsilci heyetleri Çabahar limanı, ulaştırma, madenlerden yararlanma, yatırım, bankacılık alanında işbirliği, ticaret ve ortak iktisadi faaliyetleri ele aldı.

Aslında İran’da potansiyel iktisadi kapasitelerden yararlanma yolunda atılan adımlar İran’ın çeşitli iktisadi alanlarda gelişme kabiliyetine sahip olduğunu ve yaptırımlarla iktisadi inzivaya itilmesi mümkün olmadığını ortaya koyuyor.

Bir başka ifade ile, İran ekonomisinde var olan yerli kapasiteler, Amerika’nın dayattığı illegal yaptırımlara rağmen İran’ın gelişmesine ve büyümesine katkı sağlamaya devam ediyor. Nitekim direniş ekonomisini gerçekleştirmek, kalıcı kapasiteleri başka ülkelerle ilişki kurmakta harekete geçirmek ve ekonomi piyasalarını çeşitlendirmek da mevcut kapasiteleri değerlendirmekle mümkündür.

Bu doğrultuda İran’ın denizcilik alanında ve limanlarında altyapılarını takviye etmesi ve transit hizmetlerini geliştirmesi de büyük önem arzediyor. Bu kapasitelerin önemli bir bölümü ise İran’ın güneyinde Çabahar limanı ve kuzeyde de Enzeli limanı gibi limanlarında kurulan serbest ticaret bölgelerinde bulunuyor.

İran’ın en önemli ticari limanlarından biri, Umman denizi kıyısında yer alan Çabahar limanıdır. Çabahar limanı İran’ın devasa ticari gemilerin yanaşabildiği tek limanıdır. Bu liman stratejik konumu itibarı ile karada mahsur kalan Afganistan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan’ın uluslararası açık denizlere en yakın ulaşma noktasıdır.

Buna göre İran – Türkmenistan – Kazakistan ortak demiryolu projesi Aralık 2014’te Doğu ve Batı dünyasının ticaretini birleştiren güzergahı 10 bin km kısaltan bir proje olarak tamamlandı. Şimdi Raşt – Astara demiryolu projesinin tamamlanması ve Azerbaycan Cumhuriyeti demiryoluna bağlanması ile birlikte İran’dan orta Asya ve Kafkasya bölgelerine de yeni bir güzergah açılmış bulunuyor.

Hindistan yönetimi bu projelerin tamamlanması ile birlikte Astara limanında var olan kapasitelerden yararlanmayı umuyor. Astara – Astara demiryolu projesi Kuzey Güney koridorunu tamamlayan önemli bir halka sayılıyor. Bu arada İran’ın uluslararası açık denizlere kıyısı bulunması ve dünyanın ticaret dörtyolunun merkezinde yer alması önemini daha da arttırdığı belirtilmelidir. Nitekim bu çerçevede İran ve Avrupa arasında karayolları nakliyatı alanında bir işbirliği belgesi imzalandı.