Pars Today

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei geçenlerde Cumhurbaşkanı ve kabine üyelerini hükümet haftası dolaysıyla kabulünde, düşmanların ekonomimizde bazı zafiyetler ve boşluklar yüzünden İran ekonomisi üzerinde odaklandığını belirterek şöyle buyurdu: ekonomi alanında güçlü ve daha fazla çaba harcayarak çalışmalı ve tüm boşlukları doldurmalıyız. Tüm bunlar mümkün, ülkenin ekonomisini yönetmekte hiç bir sıkıntımız yok.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei iktisadi yönetimin zaruretleri çerçevesinde ülkenin büyük ve bol iktisadi kapasitelerini kullanmaya vurgu yaptı ve uluslararası merkezlerin raporlarına işaret ederek şöyle buyurdu: İran İslam Cumhuriyeti kullanılmamış kapasiteler bakımından dünyada birinci sırada yer alıyor.

Peki nedir bu kullanılmamış kapasiteler? Gelin hep birlikte bu kapasitelerin bazıları ile yakından tanışalım.

81 milyon nüfus, doğu ve batıyı  ve kuzeyle güneyi birleştiren ticari irtibat halkası olarak istisna konumu, İran İslam Cumhuriyeti ile Asya kıtası ve bölgenin büyük ülkeleri arasında iktisadi ilişkileri geliştirme yönünde büyük kapasiteleri oluşturduğu  söylenebilir.

Gerçekte İran sınırları boyunca yer alan tüm bölgeler, bölgesel ve uluslararası ticaret merkezlerine dönüşme potansiyeline sahiptir. Ancak uluslararası ticarette uluslararası açık denizlere ulaşma imkanı fevkalade büyük önem arzettiğinden, İran’ın uluslararası açık denizlere kıyısı bulunan güneydeki bölgelerin her karışı stratejik önem arzeden bölgelerdir. Bu doğrultuda Hindistan okyanusunun girişinde ve İran – Pakistan ortak sınırı yakınında yer alan Çabahar kentinde Şehit Beheşti limanı, Ortadoğu bölgesinde en önemli transit ticaret eksenlerinden biri olabilecek kapasiteye sahip olan İslamî İran’ın limanlardan biridir.

Bu doğrultuda geçen Nisan ayında Çabahar’da petro kimya parkı anlaşması Çabahar serbest ticaret bölgesi kurumu ile Çin’in kimya ve petro kimya sanayii federasyon ve Negin Mokran petro kimya firması arasında arasında imzalandı. Şimdi ise Çabahar İran ve Çin arasında petro kimya alanında işbirliği noktasına dönüştüğü gözleniyor, nitekim iki ülkenin Çabahar’da iktisadi ilişki bağları ikili uzun vadeli stratejik ilişkilerin gelişmesine katkı sağlayabilir. Gerçekte Çabahar kenti İran ve Çin arasında ortak işbirliğinin ağırlık merkezi olabilir.

İran’ın jeo stratejik gerçeği her zaman İran’ı uluslararası büyük güçlerin ilgi odağına yerleştiren etken olmuştur. İran İslam Cumhuriyeti topraklarının kuzeyde Hazar denizinden güneyde Fars Körfezi ve Umman denizine kadar uzanan geniş toprakları ve özellikle Ortadoğu ve Asya bölgelerinden Avrupa kıtasına uzanan ticari yollarının merkezinde yer alması, bir çok ülkeyi İran’ın deniz ve karayollarını kullanmak zorunda bırakıyor. Nitekim günümüzde Çin, Hindistan ve Pakistan gibi bir çok ülkenin ticari ürünleri İran topraklarından geçmesi gerekiyor. İran bir çok durumda en hızlı ve en ucuz transit yol olmakla beraber dünyanın doğu ve batısı arasında ticaret akımında en güvenli güzergah da sayılır.

Amerika’nın uluslararası stratejik etüt merkezi adlı düşünce kurumu Ortadoğu ve Asya bölgelerinde ticari ve transit projeleri büyük bir titizlikle rasat eden Amerikalı en tanınmış düşünce kurumlarından biridir. Bu merkez geçenlerde “Asya’ya yeniden bağlanmak” başlıklı büyük bir projenin çerçevesinde “İran ve Hindistan’ın Çabahar limanında işbirliği” başlıklı bir rapor yayımlayarak İran ve Hindistan’ın bu limanda işbirliği yapmalarının önemini ele aldı.

Amerika’nın uluslararası stratejik etüt merkezi adlı düşünce kurumu raporunda şu değerlendirmede bulundu:

Çabahar Hindistan için önem arzediyor, hem daha büyük bir bölgesel altyapıya dönüşmek, hem Afganistan’la ticaretini geliştirmek ve bu ülkeye yardım etmek için.

Çabahar limanını ülkesinin orta Asya piyasaları ve daha ötesindeki piyasaları ele geçirmek için en uygun transit yol şeklinde gören Hindistan başkabanı Mudi, 2018’in başlarında ve İran Cumhurbaşkanı Ruhani’nin Hindistan ziyareti sırasında Tahran yönetimi ile yeni bir anlaşma imzaladı. Mudi böylece Hindistanlı firmaların Çabahar’ın Şehit Beheşti limanında 18 ay daha çalışmalarına fırsat elde etti.

Bugün Çabahar limanı İran, Hindistan ve Afganistan arasında yük ve yolcu taşımacılığı şebekesinin kalbinde anahtar bir koridor olarak yer aldığı gözleniyor.

Amerika’nın uluslararası stratejik etüt merkezi adlı düşünce kurumu Hindistan yönetimi Çabahar limanında iki iskelenin yapım ve yönetimi üzerinde odaklandığını belirterek bu limanın geleceği hakkında şu değerlendirmede bulunuyor:

Çabahar İran, Hindistan ve Afganistan arasında taşımacılıkla anahtar bir koridora dönüşüyor. Şehit Beheşti liman tesisleri 2017 yılında gelişmesi ile beraber Çabahar limanının şimdiki kapasitesi yılda 2.5 milyon tondan 8 milyon tona artıyor ve nihai aşamada da bu kapasite yılda 20 milyon tona ulaşması bekleniyor.

Çabahar limanı Afganistan sınırında Milek köyünden 950 km ve Hindistan’ın Mumbay limanından 768 deniz mili uzaklıktadır. Çabahar limanı İran ve Hindistan yönetimlerinin Avrupa’ya ürünlerin sevkiyatında Süveyş kanalına olan bağımlılığı azaltma hedefi bakımından büyük önem arzediyor. Çabahar limanı ayrıca güney Asya koridoru üzerinde yer alıyor. Bu koridor Hindistan’dan başlıyor ve İran’da Mircave kentinden geçerek güneydoğu Asya bölgesini Avrupa kıtası ile birleştiriyor.

Tahran yönetimi hatta Pakistan’ın da gelecekte Çabahar limanı projesine katılmasını gündeme getirmiştir. 2016 yılında Hindistan yönetimi İran ve Afganistan’la Çabahar üzerine tarihi üçlü anlaşmayı imzaladığında, İran’ın Pakistan büyükelçisi Mehdi Hünerdust açıkça Çabahar anlaşması ne sona erdiğini, ne de üç ortak ülke ile sınırlı olduğunu açıkladı. Büyükelçi Hünerdust, İran bu anlaşmada kardeş ve komşu ülkeler Çin ve Pakistan gibi ülkeleri de beklediklerini vurguladı. Nitekim Pakistan tarafından gündeme getirilen İran, Pakistan, Çin ve Rusya’nın güvenlik ve iktisadi alanlarda işbirliği önerisi bu çerçevede değerlendirilmesi gerekir. Bu öneri aynı zamanda bölgede güvenlik ve iktisadi kalkınma üzerinde stratejik etkileri olabilir.

Bu doğrultuda İran dış ilişkiler konseyi Başkanı Kemal Harrazi bir öneride bulunarak, Çin yönetimi tarafından gündeme getirilen “bir kuşak, bir yol” projesini tamamlamak için aynı coğrafyada yer alan İran’ın Çabahar ve Pakistan’ın Guader limanları birbiriyle bağlanlanmalarını gündeme getirdi.

İran ve Hindistan şimdiye kadar Çabahar projesini tamamlamak istedikleri yönünde isteklerini bir çok kez vurguladı. Gerçekte her iki ülke bu projeyi stratejik önceliklerinin gerçekleşmesi için anahtar konumda bir proje olarak görüyor.

Öte yandan İran, Çabahar limanında yatırım yapmak için bazı kolaylıkları sağladığı gözleniyor. Örneğin İran yabancı sermayenin Çabahar limanına gelmesini teşvik etmek için yabancı sermayeye destek ve teşvik kanunu çıkardı. İran ayrıca bu alanda dünya ticaret örgütünün yasaları ve kurallarının izlenmesine vurgu yapıyor.

Gerçekte Çabahar bölgesinde sayısız doğal kaynaklar, madenler, kara ve deniz sınırları, uluslararası açık denizlere ulaşma imkanı, çeşitli tarımsal ürünlerin yetiştirilmesine elverişli iklimler, bu bölgeyi yabancı yatırımcılar için uygun bir bölge haline getiren etkenlerdir.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei bu doğrultuda yaptığı açıklamada, yaptırımların İran için bazı sıkıntılara yol açmış olabileceğini, ancak bu yaptırımlar aynı zamanda kendi imkanlarımıza ve kapasitelerimize odaklandığımıza sebebiyet verdiğini ve bu yüzden düşmanların şom hedeflerine rağmen İran buün geçmişe kıyasla daha güçlü ve daha muktedir bir şekilde yoluna devam ettiğini vurguladı.