Трамп давлатининг Эронга қарши янги сайъ-ҳаракати
-
Америка президенти Дональд Трамп
Америка президенти Дональд Трамп 2018 йил 8 май куни Америка Баржом муштарак комплекс сайъ-ҳаракатлардан чиқишини ва 2018 йил август ва ноябр ойларида Эронга қарши ядровий янги санкцияларни жорий этишини эълон қилди. Бу санкциялар икки давр, яъни 90 кунлик ва 180 кунликни ўзига қамраб оларди. Биринчи давр 6 августда жорий этилди. Американинг 2018 йил 5 ноябр куни бомдод пайтида жорий этган санкцияларининг янги даври нефтга қарши жорий этилган санкцияларни ўзига қамраб олганди.
Вашингтон бундан олдин 5 ноябрдан бошлаб Эрон нефтининг экспортини тўлиқ тўхтатиш мақсади бор деб иддао қилди. Аммо санкцияларни жорий этишдан бир кун олдин Эрон нефти бўйича қатор 8 мамлакат учун истисно режимини узайтириш қарорига келганини эълон қилди.
Бироқ, нефт бозорида мушкулотлар юзага келишидан дунё жамоатчилигининг хавотирланиш зоҳир этишига қарамай Америка ташқи ишлар вазири Майк Помпео душанба куни Баржом муштарак комплекс сайъ-ҳаракатдан ноқонуний тарзда чиқишининг дастлабки йилида ва Оқ Уйнинг Эронга қарши сиёсатлари доирасида Эрон нефтини сотиб олиш учун ҳеч қайси бир мамлакатга истисно режими берилмайди,-деб эълон қилди.
Американинг асосий мақсади нефтни экспорт қилишга тўсиқлик яратиш, бошқа мамлакатлар ва Эрон ўртасидаги ҳар қандай савдо-сотиқ қилиш, банк ва турли молиявий муносабатларга монеа яратиш ва ниҳоят Эронни иқтисодий инқирозга юзмаюз этишдан иборат.
Туркия ташқи ишлар вазири Мавлуд Човуш Ўғлу Эрон нефти бўйича қатор мамлакатлар учун истисно режимини узайтирмаслик қарорига келиш учун Американинг қабул қилган янги қарорини танқид қилиб, Твиттер саҳифасида Эрон нефти бўйича қатор мамлакатлар учун истисно режимини узайтирмаслик қарорига келиш минтақада тинчлик ва барқарорликни ўрнатишга кўмак бермайди, балки Эрон халқига зарар етказади,-деб ёзди.
Туркия шунингдек, жорий этилган биртомонлама санкциялар ва қўшни мамлакатлар билан қандай муносабатда бўлишни мажбурлашни рад этди.
Эрон нефтига қарши санкция жорий этиш ва нефт бозорларида нефтни сотиш камчиликларининг истиқболи нефт нархининг кўтарилиши сабабига айландиким, унинг натижаси Америкада бензин нархининг собиқаси бўлмаган тарзда кутарилиши ҳамда Трамп давлатига қарши эътирозларнинг бошланиши сабабига айланади.
Бунга қўшимча, Туркия ва Хитой каби мамлакатлар Эрон нефтини сотиб олишни давом эттиришни таъкидламоқда. Шундай назарга ташланадиким, Американинг санкциялари ушбу мамлакатларнинг қабул қилган қарорини ўзгартира олмайди.
Муҳим масала шундан иборатким, Трамп давлати Эрон нефтининг экспортини чеклантириши мумкин, аммо нефт экспортини нолга етказа олмайди. Чунки АҚШ нефтни импорт қилувчи барча мамлакатларнинг Эрон нефтини импорт қилишига монеа яратолмайди .
Эрон нефтининг асосий харидорлари Хитой ва Ҳиндистон мамлакатлари Теҳрон билан кенг алоқага эга ва унинг энергетика манбаларига қизиқиш зоҳир этади.
АҚШ Ҳиндистон ва Хитой харидорларига қарши ўз санкцияга жорий этолмайди. Чунки халқаро бозорларда Эрон нефтининг йўқлиги нефт нархининг қиймат бўлиши сабабига айланадиким, Венесуэлада Американинг санкция жорий этиши туфайли бу масала жиддий тус олган.
Агарчи Помпео халқаро бозорларда Риёз Вашингтонга Эрон нефтининг камчилигини қоплашга ваъда берган деб иддао қилсада,аммо Ал-Жазоир ва Ливияда нефтни ишлаб чиқариш масаласи бўйича юзага келган хавотирланишлар ҳам дунёда нефт нархининг кўтарилишига жиддий таъсир етказди.
Арабистон бу ишнинг уддасидан чиқадими?-деган савол юзага келади.
Ҳама нарсадан олдин нефтга қарши санкция жорий этиш бўйича Американинг ҳаддан ташқари талабаларига нисбатан Эрон таслим бўладими ёки йўқми? Бу саволнинг жавоби албатта салбийдир.
Эрон ўтган 40 йил давомида доим Американинг санкцияларига устуворлик билан қарши тўрди ва Вашингтоннинг барча фитна-найрангларини бартараф этди.
Шу билан бирга Эрон Трамп давлатининг ғаламиз сиёсатлари билан қарши курашди ва Американинг жорий этган санкциялари устидан мувафаққият билан ғалаба қозонишга қодир эканлигини исботлади.
Эрон билан ядровий келишувларда Американинг собиқ музокарачиси Венди Шарман Эрон Ислом Жумҳуриятига қарши Трамп давлатининг жорий этган санкцияларини натижасиз деб билди ва муқовимат эронликларнинг асосий шиоридир,-деб таъкидлади.
