Ўзбекистонда президентлик сайловлар ва Шавкат Мирзиёев президентлигининг биринчи муддатига бир назар
Ўзбекистондаги президентлик сайлови жараёни амалдаги президент Шавкат Мирзиёев кенг миқёсли таркибий ислоҳотлар лойиҳаларини амалга ошириш учун энг яхши имкониятга эга бўлган пайтда бошланди.
Ўзбекистон Шавкат Мирзиёев президент бўлишидан олдин президентлик сайловларини ўтказиш бўйича катта тажрибага эга эмасди.
Совет Иттифоқи 1992 йил парчаланишидан сўнг Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси Коммунистик партиясининг биринчи котиби Ислом Каримов президент бўлди. Каримов 2000,2007 ва 2015 йилларда бўлиб ўтган сайловларда ғолиб чиқди ва конституцияга ўзгартиришлар киритиши ва жиддий рақиблар иштирокисиз 90 фоиздан ортиқ овоз билан учта турда ҳам ғалаба қозоган эди. Бироқ, 2016 йилдан бери собиқ Бош вазир Шавкат Мирзиёевнинг тўсатдан вафот этганидан сўнг вазъият кескин ўзгарган. Мирзиёев ўзининг қарийб беш йиллик фаолияти давомида Мирзиёев кенг қамровли ислоҳотларни амалга оширдиким, баъзида "Янги Ўзбекистон" пайдо бўлиши билан изоҳланди.
Эҳтимолий номзодлар
Айни пайтда номзодлар ҳақида кўп тахминлар мавжуд бўлса-да, амалдаги президент Шавкат Мирзиёевни бўлажак сайловларда асосий номзод деб ҳисоблаш мумкин.
Аммо бошқа номзодлар масалан Ўзбекистон оппозиция гуруҳининг раҳбари Хидирназар Аллакулолов ва Мирзиёевни танқид қилувчи сайловда иштирок этишларини аллақачон эълон қилишган. Айрим ўзбек оммавий ахборот воситалари сайлов кампаниясида Тикланиш миллий партияси раҳбари ва парламент аъзоси унинг жангари партиясининг етакчиси ва парламент аъзоси Алишер Қодиров иштирок этиши мумкинлиги ҳақида ҳам хабар беришди.
Июн ойи бошларида Қодиров томонидан масала эълон қилинди. Ҳозиргача деярли президентлик сайловларида иштирок этишлари қатъий аниқ бўлганлардан ташқари адолат социал-демократик партияси раҳбари Баҳром Абдулҳалимов, халқ демократик партияси раҳбари Улуғбек Иноятов ва атроф-муҳит партияси раҳбари Назлуллоҳ Обломуродов эҳтимол рўйхатга қўшилиши мумкин.
Бошқа номзодларда Мирзиёевга қарши имкониятлари борми?
Ҳозиргача барча таҳлилчилар ва тадқиқот институтлари томонидан қилинган тахминларга кўра, Шавкат Мирзиёев 2021 йил октябрда бўлиб ўтган сайловларда ғалаба қозонишини башорат этишмоқда.
Ҳозирга қадар Ғарбнинг айрим нашриялари ва ахборот агентликлари Ўзбекистондаги давлат мухолифларига босим ўтказиш ҳақида хабар беришди. 2021 йил май ойида Эрк демкоратик партияси 1991 йилдан кейин биринчи марта ўз номзоди Жаҳонгир Отажоновни илгари суришни кун тартибига қуйганидан кейин бу партияга босим кучайди.
Шунингдек баъзи оммавий ахборот воситаларининг хабарларига кўра, июн ойи ўрталарида партиянинг бир қатор аъзолари ва тарафдорлари, шу жумладан партия томонидан кўрсатилган президентликка номзод Тошкент полицияси томонидан чиқарилган ва сўроқ қилинган.
Аммо, барча таҳлилчиларнинг фикрига кўра, Ўзбекистондаги ҳозирги вазъият Каримов давридаги вазъиятдан анча фарқ қилади. Мирзиёевнинг ғалабасини белгилайдиган нарса оппозицияга босим ўтказишга нисбатан Ўзбекистоннинг таркибий ўзгаришлар ва ислоҳот ўтказишдан келиб чиқадиган машҳурлиги ва ташаббуси бўлиши мумкин.
Шавкат Мирзиёев ташаббуслари
Мирзиёев сўнгги 5 йил ичида Ўзбекистонда сезиларли даражада ислоҳотларни амалга оширди, бу эса мамлакатдаги вазъиятга катта ўзгаришлар киритди. Мутахассисларнинг фикрига кўра, Мирзиёевнинг президентлиги даврида энг муҳим ва тасирчан ташаббуси Марказий Осиёда яхши қўшничилик муносабатлари сиёсати барқарор этилди.
Бу масала Ўзбекистон иқтисодиётининг гўллаб-яшнаши жараёнида иқтисодий сакрашни ижод этди. Хорижий сиёсатда ҳам Мирзиёев Марказий Осиё ва собиқ Совет Иттифоқида собиқаси бўлмаган тарзда қисқа бир муддат давомида визаси бекор қилинган 90 мамлакат билан муносабатларни барқарор этди ва 48 мамлакат учун транзит визасини бекор қилиш режимини тасдиқлади.
Ўзбекистоннинг ички иқтисодиётида ҳам сезиларли ўзгаришлар юз берди. Ўзбекистон ҳукумати шунингдек бу муддат давомида иш билан таминлаш масаласини яхшилашни ишчи дастурига киритди. Натижада Ўзбекистоннинг савдо жараёнини бошқариш ва иш ўринларини яратиш кўрсатгичлари кўзга ташланадиган даражада ривожланди.
Ушбу чора-тадбирлардан ташқари, қашшоқлик даражаси ва бошқа иқтисодий иқтисодий кўрсатгичларнинг расмий эътироф этилиши коррупцияга қарши курашиш ва шаффофликни ошириш бўйича таркибий ҳуқуқий ўзгаришларни амалга ошириш билан бир қаторда мамлакат иқтисодиётига ҳам сезиларли тасир кўрсатди. Ушбу ислоҳотлар қисқа вақт ичида мамлакатга катта миқдордаги тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилишга олиб келди.
Шунга қарамай Мирзиёев ташаббуслари ижтимоий ва сиёсий соҳаларда ҳам кўзга кўринган эди. У ижтимоий хизматларни енгиллаштириш учун бир қатор марказларни ташкил этишга қаратилган кенг кўламли давлат хизматларини яратди.
Халқ талими стандартларини такомиллаштириш ва янги университетлар ва ўқув марказларини ташкил этиш, ва ёшларни қўллаб-қувватлашга қаратилган бошқа йирик лойиҳалар қаторида нуфузли хорижий университетларни Ўзбекистонда ўз филлиалларини очишга таклиф қилиш билан бир қаторда Мирзиёевнинг қисқа беш йиллик президентлиги даврида амалга оширган ташаббуслари жумлачсидан эди.
Гарчи ушбу ислоҳотлар ва ўзгаришлар ҳали амалга ошириш босқичида бўлса-да ва тугалланмаган бўлса-да, лекин улар ушбу республикада Ислом Каримов президентлигидан бутунлай аниқ ва фарқли муҳим яратдилар. Бу унинг машҳурлиги, меҳр-муҳаббат қозонгани ва ўзбек халқининг Ўзбекистондаги ушбу босқичма-босқич ислоҳот жараёнини давом эттириши талабини келтириб чиқаради. Бироқ, Мирзиёевнинг иккинчи беш йиллик муддати тугаши билан боғлиқ хавотирлар ҳали ҳам мавжуд Баъзи таҳлилчилар 2026 йилда Шавкат Мирзиёевнинг ҳокимиятдан кетишига шабҳа билан қарашмоқда.
