13-октябрнинг махсус дастури, мустамлакачиликка қарши кураш миллий куни

13-Oбон (4-октябр) Эрон тақвимида, Ислом инқилоби ғалаба қозонганидан сўнг воқеа ва ҳодисалар тарихида, мустамлакачилик ва истибдодга қарши миллий кураш куни сифатида қайд этилган.

Бу кун Эроннинг замонавий тарихида уч хил даврда юз берган учта муҳим ва ҳал қилувчи воқеани эслатади.

Имом Ҳумайний (р.а.) 1964-йил 4-ноябрда Туркияга сурган қилиниши, 1978-йил ноябрида Шоҳнинг репрессив режимига қарши чиққан бир қанча талабалар қирғин қилиниши, 1979-йил 4-ноябрда Теҳрондаги Америка жосуслик уйини бўлмиш АҚШ элчихонасини қўлга олишда "Имом Ҳумайний йўли талабалари" деб номланган талабалар гуруҳининг инқилобий ҳаракати.  Ана шу уч муҳим тарихий воқеанинг шаклланишига асос бўлади. Бу уч ҳодисанинг умумий жиҳати мустамлакачилик, зулм ва истибдодга қарши курашишдир. Дарҳақиқат, 1964-йил 4-ноябрда Ислом Республикаси асосчиси Имом Хумайний АҚШнинг мустамлакачилик ҳукмронлигига қарши ҳаракат қилиб, Эрондаги капитиляцион қонунига қарши норозилик билдиришга қаратилган ошкора нутқида америкаликларнинг Эрон халқи устидан ҳукмронлик қилиш мақсадларига қарши чиқди.

Капитуляциянинг илдизлари мустамлакачиликдан келиб чиқади ва мустамлакачи давлатлар бу қонунни заиф  мамлакатларга ўрнатдилар. Бу ошкора норозилик Имом Ҳумайнийнинг ҳибсга олинишига ва якунда Туркияга сургун қилинишига олиб келди. Талабалар куни (1978-йил 4-ноябр) талабалар билан бирга ўз норозилигини билдириш учун Теҳрон университетига бораётган бир гуруҳ талабалар шоҳ режимининг репрессив кучлари томонидан ҳужумга учради. Ушбу қонли қатағонда 56 киши шаҳид бўлди, юзлаб одамлар яраланди. Бу аччиқ кун инқилобдан сўнг, Талабалар куни сифатида қайд этилди. Жосуслик уясининг қўлга олиниши 1979-йил 4-ноябрда Ислом инқилоби тарихида қайд этилган глобал мустамлакачиликка қарши курашдаги яна бир муҳим воқеадир. АҚШнинг Теҳрондаги элчихонаси эгаллаб олинишидан тахминан етти ой олдин Эрон ғарбидаги чегара ҳудудларида айирмачи гуруҳлар бошчилигида айрим тўқнашувлар содир бўлди.  Таажжубланарси жиҳати шундаки, бу ишлар  америкалик жосуслар уясидан  чиққан ҳужжатлар текширилганда, АҚШ уюштиргани маълум бўлди.

АҚШнинг Теҳрондаги жосуслигининг фош этилиши ва турли муассасалар ва шахсларга кириб бориш режалари инқилобчи талабаларнинг ҳаракати Американинг Эрондаги ҳукмронлиги ва истибдодига табиий муносабат эканлигини, бу ҳам инқилоб халқи ва муассасалари томонидан қўллаб-қувватланганини кўрсатди.

АҚШ жосуслик уйининг қўлга олиниши Вашингтоннинг Теҳрондаги операцияларни режалаштирувчи марказларидан бирини йўқ қилиш ва кўплаб фитна ва нифоқларга барҳам беришдан ташқари, АҚШнинг минтақадаги хавфсизлик мувозанати ва таъсир сиёсатига ҳам самарали зарба бўлди.

Бу инқилобий ҳаракатнинг аҳамияти шундан иборат эдики, Имом Хумайний (р.а.) ўз хабарларида бу ҳаракатни иккинчи инқилоб ва биринчи инқилобдан ҳам каттароқ деб атади.

Талабаларнинг норозилик намойишлари америкаликларнинг ғазабини қўзғатди, улар мустақил, эркинликни севувчи халқни тушуна олмай, Эрон Ислом Жумҳуриятга қарши чора кўрдилар. Шундай қилиб, 4-октябр куни Эрон халқининг мустамлакачилик ва истибдодга қарши кураши рамзи бўлиб, Эрон тарихида абадий қолди.

Эрон Ислом Инқилобининг Муаззам раҳбари бу борадаги баёнотида шундай деган эдилар:

"Дунёдаги барча золим мустамлакачиларни  хавотирга солган ва ғазаблантирган Эрон Ислом Жумҳуриятининг барча сўзлари қаршилик кўрсатишга даъватдир. Бу кураш, Америка ва босқич кучларнинг аралашувларига чек қўйиш ва Ислом Оламини келажакдаги тақдири учун асл Исломга таянган ҳолда ҳаракат қилишдан иборат. Зотан АҚШ ва бошқа босқинчилар "қаршилик" сўзига сезгир бўлиб, Исломий қаршилик жамоасига қарши ҳар хил душманликка юз бурдилар.ъ"

Ўтган қирқ йил давомида Қўшма Штатлар Эрон халқига қарши бир томонлама золимона ҳаракатларни амалга ошириб келмоқда. Ироқдаги Баъас режимининг Эронга бостириб кириши ва саккиз йиллик уруш олиб боришини кенг қўллаб-қувватлаш, Эрондаги террорчи гуруҳларни молиялаштириш, Эрон чегараларини беқарорлаштириш, этник тартибсизликларни қўзғатиш, Эронга нисбатан мисли кўрилмаган иқтисодий ва ҳатто дори-дармон санкцияларини жорий этиш, Исломий Жумҳуриятга зарба бериш учун кўрилган чора-тадбирларнинг бир қисмидир.

Америка Қўшма Штатларининг душманлик сиёсати фақат Эронга қарши эмас, Ғарбий Осиё ҳам йиллар давомида Американинг аралашувига саҳна бўлди. Қўшма Штатлар минтақадаги бўлгинчилик режалари ва ал-Қоида каби террорчи гуруҳларни яратиш ҳамда ИШИД ва бошқа террорчи гуруҳларни қўллаб-қувватлаш орқали минтақадаги сиёсий ва хавфсизлик мувозанатини ўзгартириб, ўз гегемонлигини минтақа давлатларига юкламоқчи бўлди. Минтақа давлатларидаги қашшоқлик ва уруш Америка сиёсати натижасидир ва аслида Қўшма Штатларнинг ўзи минтақадаги кўплаб муаммолар, ишончсизлик ва можароларнинг сабабчисидир.

2003 йилда Ироқ босиб олингандан кейин америкаликлар жуда катта харажатлар эвазига мураккаб дастурни амалга оширдилар. "Ижтимоий-маданий" таъсир минтақада "ҳарбий" фаолият билан бирга жамланган ва АҚШнинг бу борадаги узоқ муддатли стратегик ҳаракатларини ҳарбий гегемонлик билан бир қаторда юмшоқ вариантларга қаратилган. Америкаликлар минтақа давлатларида сиёсий, хавфсизлик ва иқтисодий соҳалардаги ўзгаришларни ўзларининг минтақавий мақсад ва лойиҳалари йўналишида бошқаришга ҳаракат қилдилар. Айнан шуни назарда тутган ҳолда, ИШИД лойиҳаси ва АҚШ томонидан қўллаб-қувватланаётган минтақадаги террорчилар Сурия билан бирга Ироқнинг ҳамжиҳатлиги ва бирлигини бузишни мақсад қилган. Ғарбий Осиё эса ўз тарихи давомида кўп юксалиш ва пасайишларни бошидан кечирган. Европа мустамлакачилик сиёсатидан тортиб 21-асрдаги Америка гегемонлигининг янги давригача бўлган узоқ ўтмишни қамраб олган тажриба. Аммо бу тажриба шуни кўрсатадики, минтақадаги мустамлакачилик ва истибдод сиёсат узоқ давом этмайди. Аслида Қўшма Штатлар ўзларининг ҳисоб-китобларида катта хатога йўл қўйган. Америка ҳаракатлари шуни кўрсатадики, улар минтақада халқларининг эрк ва озодлик курашлари ғояларини ҳеч қачон тушуна олмайдилар. Бу жаҳолат ҳар доим уларнинг асосий заифлиги бўлиб келган. Шу сабабдан Қўшма Штатлар зарар кўрди. Ветнам каби буюк урушларда оғир мағлубиятга учради, лекин унинг ўтмишидан сабоқ олмади.