Эрон бўйлаб сафар (3)
Кирманшоҳ вилоятида саёҳатимизни давом эттириб, Ҳезор Мосуле шаҳри номи билан машҳур Паве шаҳрига ташриф буюрамиз. Биз билан қолинг
Шаҳар Эроннинг маркази Теҳрондан тахминан 500 км узоқликда жойлашган. Эроннинг Ироқ билан чегарадош энг ғарбий Кирмоншоҳ вилоятига келдим. Илгари Бахтарон деб аталарди. Эроннинг энг иссиқ ва энг совуқ шаҳарлари Кирмоншоҳ вилоятида эканлиги қизиқ. Унинг ноёб шаҳарларидан бири Поведан эшитганим ажойиботлар мени Кирмоншоҳ ва Сарпол-э Заҳобдан кейин шу ерга судраб келди. Пове — Ҳезор Мосуле шаҳри эканлигини эшитган бўлсангиз керак. Эрон шимолидаги Мосулеҳ қишлоғи ва унинг зинапояли уйлари ҳақида бирор нарса билишингиз ва кўришингиз керак.
Энди эътибор беринг, Эрон шимолидаги Мосулеҳдан бир неча баробар катта шаҳар баланд тоғларда жойлашган.
Энг баланд нуқтадан то тоғ этагига қадар қоплаган ва ўзига хос шаҳар меъморчилигини яратувчи уйлар. Ҳар бир уйнинг тувалининг орқасида, уйнинг ҳовлиси ўзидан баланд. Нафақат Пове шаҳри, балки унинг атрофидаги қишлоқларнинг ҳаммаси бир хил хусусиятга эга. Имом Ризо (а.с.)нинг акаси жасадлари жойлашган гўзал Ҳожиж қишлоғи каби.
Шунингдек, ушбу қишлоғда ноёб тузлари ва кимёвий таркиби бўлган сув кони бўлган гўзал Бел шаршараси жойлашган. Умуман олганда, бу табиат билан бирга яшаш ва муроса қилиш Пове ва унинг атрофидаги қишлоқларнинг шаҳар меъморчилигида энг яхши кўринади. Пове Шоҳунинг баланд ва гўзал тоғларида қурилган. Ясси замин камдан-кам учрайди. Водийдаги тоғларнинг туби, ёнғоқ, анор, анжир ва бошқа боғларнинг кўплиги Загрос тоғларидан Шоҳуга кўзни қамаштирувчи чирой бағишлаган. Баъзан Шоҳу чўққиларида ёзнинг ўрталаригача қор кўринади.
Пове ва Ҳораман чўққиларининг хилма-хиллиги ва ўсимликлари ҳақиқатан ҳам ажойибдир. Шоҳу баҳорда, айниқса, май ойида ранг-баранг гуллар хазинасига эга. Ушбу гўзал гуллардан бири - Шоҳу чўққиси ва Оташгоҳ Пове ҳудудида кўриш мумкин бўлган манзиллардир. Оташгоҳ, сосонийлар даврида Шоҳу чўққиларида Ахурамаздага сиғиниш рамзи бўлган жой. Энди юзлаб лолалар тескари ўсадиган жой. Бу гўзал ва кўзни қамаштирувчи гул ана шу ям-яшил табиат бағрида ўзини шундай иззат-икром билан намоён этадики, ҳар бир томошабиннинг кўзини қамаштиради.
Эрон табиати учун қимматли мерос бўлган катта тўқ сариқ-қизил қўнғироқсимон гуллари билан тескари лоланинг қалбида афсона бор. Одамларнинг фикрича, Гресиус қилич билан Сиёвушнинг бошини кесганда, ағдарилган лола бу воқеага гувоҳ бўлган. Шундан сўнг бу воқеанинг қайғуси Лолага тушади. Лола қизариб, бор ғами билан Сиёвушнинг беғуборлиги учун таъзим қилади ва йиғлайди. Тўнтарилган лоланинг кўз ёшлари аслида ундан оқиб чиқадиган рангсиз шарбатдир.
Шу ҳикоя туфайли Пове ва Ораманатда ағдарилган лолани Сиёвушнинг кўз ёши гули ҳам дейишади. Эрон курдлари кимки бу гулни терса, унга илоҳий раҳмат ва барака эшиклари ёпилади, деб ишонишади. Шунинг учун уни нон еювчи гул деб ҳам аташади.
Эрон тарихида бу ажойиб ва ноёб гулнинг изларини кўриш мумкин. Сосонийлар даври пойтахтларидаги тескари лола нақшини, шунингдек, тоқи бостондаги Сосонийлар подшоси асари ёнида кўриш мумкин. Бир сўз билан айтганда, ағдарилган лола Сиёвушнинг мотами туфайли ағдарилган. Бу мотам Ироқ томонидан Эронга жорий қилинган урушгача давом этади. Муқаддас мудофаа даври шаҳидларининг қони билан безатилган Пове тупроқлари ҳар баҳорда унинг борлигини эслатади. Бу севги ва мотам гули ўзининг гўзаллиги билан, севги ва маъсумлик ва мотам уйғунлиги билан.
Поведан бир неча километр узоқликдаги диққатга сазовор жойлардан бири бўлган Ғоргори Қалъани таъкидлаш керак. Бу ғор Осиёдаги энг катта кўк ғор ва Эрондаги энг узун кўк ғордир.
Биринчи ҳудуд - турли шаклдаги чиройли қандиллар билан ўралган катта кўл. Ҳар бири ўзига хос шаклга эга бўлган бу қандиллар ушбу ғорнинг ҳар бир қисмига ном беришга асосий сабабдир. Масалан, Ҳазрати Марям шаклидаги шам борки, бу ғорнинг биринчи залининг Марям зали деб номланишига сабаб бўлган. Ғорнинг минг метр чуқурлигида дунёдаги энг гўзал ҳовузга эга зал жойлашган. Бу ҳудудда парда шаклидаги қандиллар мавжуд бўлиб, уларнинг ҳар бирига тегиб, мусиқа асбобларидан бирига ўхшаш товуш чиқаради, шунинг учун улар бу ҳудудни “Бетховен зали” деб аташган. Яна бир оз нарироқда ялтироқ оқ биллурдан тикилган унга ўхшаган тўй либосининг жозибали қандиллари бўлган гўзал келинлар зали бор. 1700 метр чуқурликда гўзал шаршара мавжуд бўлиб, у ҳали оммага тайёр эмас. Ушбу ғорнинг очилмаган қисмлари жуда кўп ва келажакда одамлар ташриф буюриши учун унинг чуқурлигини кўпроқ тайёрлаши мумкин.
Умид қиламанки, яратганнинг санъатини кашф этишга, чуқурроқ билишга интилганлар Эроннинг гўзал шаҳри Повега ташриф буюрадиган кун келади.
