Pars Today

Келаси шанба (4-июн) Эрон Ислом инқилоби асосчиси Имом Ҳумайний вафот этганига 33 йил тўлади. Шу баҳонада Имом Ҳумайнийнинг сиёсий тафаккури қисқача тадқиқ қилинади.

Ислом меҳваряти

Имом Ҳумайний (р.а.) тафаккурининг асосий шаклларидан бири унинг монотеистик қарашларидан келиб чиққан соф Муҳаммадий исломга эътибор қаратиш эди. Бу Аллоҳ таоло ва Аллоҳнинг динини олий ва энг улуғ деб ҳисобловчи “کلمة الله هی العلیا” деган муқаддас оятдан олинган. Сакулар Исломни ва тошга айланган Исломни рад этадиган ва нажот, ҳидоят ва адолат учун Исломга таянадиган ғоя. Имом инсоният ҳаётининг барча босқичларида инсониятни қутқаришнинг ягона йўлини ва инсоният жамиятининг моддий ва маънавий юксалиши соф Муҳаммадий исломга боғлиқлигини кўради: “Ислом – моддий фаолиятни тартибга солиш орқали инсонни маънавий юксалтиришга йўл очадиган диндир. Шундай қилиб, “ҳақиқий ислом илми бизни инсоний истеъдодлар, тақводорлик ва ижтимоий адолатга тўла жамият тараққиётига йўналтиради”.

: Илоҳий ёрдамга таяниш

Имом Ҳумайний (р.а.) моддий ва бўш кучларга таяниш ўрнига Аллоҳнинг азалий қудратига қатъий ва жиддий таяниб, собит турди, чунки у Аллоҳ ўз динини ва унинг дини тарафдорларини ҳеч қачон тарк этмаслигига ва кимки Аллоҳ мададкор бўлса, ҳеч қачон муваффақияцизликка учрамайди деб ишонган эди.  Худди шу ўй билан имом ўша куннинг энг оғир бўйинларидан қатъий ирода билан ўтди. Имом Ҳумайний барча курашларда ва ундан кейин ҳам илоҳий йўлдан, ихлос ва диний фарзларни адо этиш ниятидан қайтмасликка ҳаракат қилган. Ҳатто жиҳод ва саъй-ҳаракатларни Исломий ҳукуматни барпо этиш ва унинг асосларини мустаҳкамлаш ва душманларнинг фитналарини тўсиш учун диний бурч сифатида ва оламлар Роббисини рози қилиш учун киритди. Бу Имом Ҳумайнийнинг халқ ҳаёти, ижтимоий, сиёсий ва иқтисодий ишларига эътибор бермаганлигини англатмайди. У жиҳод қилади ва фақат Ислом ҳукуматини барпо этиш ва мустаҳкамлаш учун ҳаракат қилади, лекин буларнинг барчасини тўлиқ ўз зиммасига олди, лекин Ислом аҳкомлари ва қонунларини амалга ошириш орқали.

Одамларга ишонч

Имом Ҳумайний (р.а.) қатъий амал қилган тамойиллардан бири халқнинг қудрати бўлиб, шу сабабдан ҳам Аллоҳ таолога таваккал қилгандан кейин ҳеч қачон ўзини ёлғиз кўрмаган, жамиятнинг барча қатламларини ўзидек ва айни пайтда ўзини жамиятдан олди ва бу тамойил халқнинг имомни (р.а.) доимий қўллаб-қувватлаши ва халқ орасида машҳур бўлишининг сабабларидан бири эди. Жумҳурият тизими ғояси бу тузум халққа тегишли ва бу тизимнинг асосий эгаси халқ эканлиги ҳақидаги ғоядан келиб чиққан. Бу тафаккурда амалдорлар халқнинг хизматкори, Имом (р.а.) эса халқни неъмат посбони, деб биладилар.

Маҳрумлар ва мазлумларни қўллаб-қувватлаш ва ҳимоя қилиш

Имом Ҳумайний (р.а.) маҳрумларни қўллаб-қувватлашни ижтимоий адолат йўлида, зулм ва фасодга қарши курашда кўриб чиқдилар. Бинобарин, имомнинг энг тез-тез айтган сўзларидан бири дунёнинг ҳамма жойида фасодга қарши курашиш, камбағал ва мазлумларга эътибор бериш эди.Бу тамойилга кўра, бу турдаги ҳукумат мазлумлар ҳақ-ҳуқуқларига алоҳида эътибор бериб, камбағалларни ҳимоя қилади. Имом Ҳумайнийнинг энг муҳим ғояларидан бири ижтимоий адолатни рўёбга чиқариш, синфлар орасидаги масофани қисқартириш, золим камситишларга барҳам бериш, маҳрумларни ҳимоя қилиш ва қашшоқликка қарши кураш эди.

Золим ва кибрга қарши кураш

Имом тафаккурининг асосий тамойилларидан бири зулм ва унинг кибрсизлик руҳига қарши курашиш эди. Бу фикр Қуръони Карим ва Исломдаги турли ривоятлардан олинган. У шахсий ва ижтимоий ва сиёсий зулмга қарши турди. Шунга кўра, у золим тузумга қарши туриб, илоҳий иноят ва халқ қўллаб-қувватлаши билан уни ағдарди. Кейин у дунёдаги энг йирик такаббур гигант АҚШга қарши туриб, “Америка ҳеч нарса қилолмайди” ва “катта шайтон” шиорини айтиб, бугунги куннинг глобал муаммосига кўрсатди.

Бошқа томондан, глобал сионизмга қарши кураш масаласи ва мазлум Фаластин халқини ҳимоя қилиш зарурати Ислом олами ва ҳатто озодларнинг биринчи масаласига айланди.

Бирлик ва бўлинишдан қочиш

Имом Роҳилнинг фикрий тизимида бирликни икки ўқда баҳолаш мумкин:

А) Ички: Миллий миқёсда ҳар қандай ирқ, тил ва ҳоказоларга мансуб барча этник элатлар, қанот ва мазҳаблар ўртасида бирлик сақланиши керак.

Б) хорижий: Ислом олами даражасида барча мусулмонлар, жумладан, шиалар, суннийлар, араблар, араб бўлмаганлар, қора танлилар, оқлар ва ҳоказолар Ислом уммати сифатида Ислом байроғи остида бўлиши ва Фақиҳ ва Ислом уммати ислом сивилизациясини барпо этиш учун Велаяте фақиҳ номли ягона раҳбарликка эргашиши керак. 

Бугун ислом оламини қийнаётган нарса бу тамойилга эътибор бермаслик, бу эса душманларнинг суиистеъмол қилинишига сабаб бўлиб, кўплаб фитналар ва медиа империясига эга бўлишлари билан бўлиниш ва охир-оқибат исломни заифлаштириш мақсадини кўзламоқда. Барча исломий жамиятлар Имом Роҳил (а.с.) тамойиллари ва фикрий асосларига таяниб, нажоткорнинг пайдо бўлишига замин ҳозирлашлари зарур.

Мустақиллик ва хорижий ҳукмронликни инкор этиш

Имом Ҳумайний (р.а.) тўғри маънода мустақилликка ишонган. Мустақиллик - бу бошқаларга қарамликни ва барча ўлчовларда, айниқса, душман ва бегонага қарам бўлмасликни инкор этишни англатади. Албатта, шуни таъкидлаш керакки, мустақиллик ўзаро алоқа қилмаслик дегани эмас, бошқа давлатлар, хусусан, ислом жамияти билан мулоқот қилиш, алмашиш ва муомала қилиш ҳукумат ва бошқарувнинг одоби ва қуроли ҳисобланади. Исломда Нафи сабил қоидаси мусулмонлар устидан бегона ҳукмронликка йўл қўймайди, бу эса ислом жамоатининг қадр-қиммати ва эркинлигига олиб келади ва Имом ҳам бу масалага алоҳида урғу берган.

Имом тафаккуридаги мустақиллик мисолларидан бири унинг АҚШ билан муносабатларига қарашлари эди. Имом Ҳумайний шоҳ зулмига қарши курашнинг дастлабки кунлариданоқ Эрон ва бутун дунё халқларига шоҳнинг хиёнатлари ва жиноятларининг асосий сабабчиси сифатида АҚШни таништирди ва бу давлат ҳукмдорларига қарши мустақил, муросасиз позицияни эгаллади. Глобал золимларга, айниқса Америкага қарши кураш ва енгилмаслик, дунё мазлумларини қўллаб-қувватлаши доимо Имом Ҳумайний сиёсий тафаккурининг асоси бўлиб келган. Ислом инқилоби ғалаба қозонганидан сўнг Америка етакчилари Эрон халқининг хоҳиш-иродасига қарамасдан, турли ва кўпинча яширин режалар орқали Ислом инқилобини бевосита ёки билвосита тўсишга ёки уни яккалаб қўйиб, мағлуб этишга ҳаракат қилдилар. АҚШнинг бу ғайриинсоний ва адолациз сиёсати, албатта, Имом Ҳумайний (р.а.)нинг ўткир нигоҳларидан яширин эмас эди ва у инқилобга қарши фитнанинг энг яқин маркази бўлгунга қадар, бу давлатнинг аралашувидан доимо норозилик билдирган ва огоҳлантирган. АҚШ элчихонаси мусулмон талабалар томонидан қўлга олинди. Имом Америка жосуслик уйининг қўлга олинишини иккинчи инқилоб сифатида тилга олди.

Имом Ҳумайний Қўшма Штатларни (Америка ҳукумати, бу мамлакат халқи эмас) "тарих жиноятчиси", "фасод", "катта шайтон", "одамхўр", "дунё мазлумларининг ашаддий душмани" , “Инсониятнинг биринчи рақамли душмани" “Ислом душмани” ва “халқаро йиртқич” деб атаган. Паҳлавий давридагидан фарқли равишда, Эрон ва АҚШ ўртасидаги муносабатлар янги қитъанинг ёш бургути билан қадимги қитъанинг кекса шерининг муносабати деб ҳисобланганда, Имом бу муносабатларни бўри ва қўзичоқ муносабати деб атаган ва бу муносабатда ҳеч қандай фойда бўлмаганини кўрган: “АҚШ билан муносабатларимиз ва Совет Иттифоқи билан муносабатларимиз биз учун яхши нарса деб ўйламанг. Бу худди бўри билан қўзичоқ! "Қўзининг бўри билан муносабати қўзи учун яхши муносабат эмас, улар бизни соғишни хоҳлашади, бизга ҳеч нарса беришни хоҳламайдилар".