Pars Today

Машҳур америкалик стратег Генри Киссинжер Америка сиёсати ҳақидаги сўнгги изоҳида Америка Россия ва Хитой билан уруш ёқасида эканлигини айтди.

АҚШнинг собиқ давлат котиби Wалл Стреет Жоурнал газетасига берган интервюсида ҳозирги дунё "хавфли мувозанат"да эканини айтди:"Биз Россия ва Хитой билан уруш ёқасида турибмиз, улар қандай тугаши ва оқибатлари ҳақида тасаввурга эга бўлмаган масалалар бўйича келишмовчиликлар туфайли." Американинг Украинага молиявий ва ҳарбий ёрдам кўрсатиши Америка ва Россияни тўғридан-тўғри урушга олиб келади. Совет Иттифоқи парчаланганидан сўнг, АҚШ Россиянинг Украинага ҳужумидан олдин Россияни ўз чегараларида ушлаб туриш сиёсатини юритди. НАТОнинг шарққа, сўнгра Совет Иттифоқи таркибидан мустақил республикалар ҳисобига кенгайиши ана шу стратегияга мувофиқ амалга оширилди.

НАТОнинг кенгайишини оқлаш учун Қўшма Штатлар 1994 йил январ ойида Брюсселда бўлиб ўтган НАТО саммитида "Тинчлик йўлида ҳамкорлик" дастурини тасдиқлади. Юқоридаги ҳужжат НАТОнинг кенгайиш жараёнининг энг муҳим механизми эди. Ҳужжатда таъкидланишича, ҳамкорликнинг ташкил этилиши Евро-Атлантика минтақасида барқарорлик ва хавфсизлик фақат ҳамкорлик ва жамоавий ҳаракатлар орқали эришиш мумкинлигига умумий ишончни ифодалайди. Асосий эркинликлар ва инсон ҳуқуқларини қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш, демократия орқали эркинлик, адолат ва тинчликни сақлаш ушбу ҳамкорликнинг асосий қадриятларидан эди.

Қўшма Штатлар Россияни "Тинчлик йўлида ҳамкорлик" дастурига жалб қилиш орқали НАТО ривожига сезгирликни йўқотишга ҳаракат қилди. Аммо Американинг НАТОни кенгайтиришга қаратилган ҳаракатлари узоқ муддатда Европада Америка хавфсизлик соябонини сақлаб қолиш ва кенгайтириш сиёсатини оқлай олмади.

Амалда НАТО Совет Иттифоқидан мустақил бўлган республикаларда рангли инқилоблар ва Америка ва Ғарб таъсирини кенгайтириш ва Россиянинг таъсир доирасини торайтириш воситасига айланди. НАТОнинг Россия чегараларигача кенгайиши узоқ муддатли Россия суверенитети ва ҳудудий яхлитлигига таҳдиддир. Россия геосиёсий ва ҳарбий куч сифатида Совет Иттифоқи парчаланганидан кейин Америка гегемонлигига рақиб эди. Ниҳоят, бу давлат НАТОнинг совет республикаларига кенгайишига қарши чиқди ва Украинанинг НАТОга қўшилиш илтимоси АҚШни инқирозни кучайтиришга ундаш нуқтаси сифатида қаралмоқда.

Киссинжернинг фикрича, НАТО Украинага алянсга қўшилиши мумкинлиги ҳақидаги хабарни юбориш орқали хатога йўл қўйган.

Ғарб ҳукуматларининг Россиянинг Украинага ҳужумига муносабати ва энг қаттиқ иқтисодий ва савдо санкцияларини қабул қилиши Россия-Хитой муносабатларини мустаҳкамлади. Қўшма Штатлар Хитой-Россия муносабатларининг кенгайишидан бир неча бор хавотир билдирди ва Хитойга қарши фобия сиёсатини кучайтириб, Шарқий Осиёда сиёсий ва ҳарбий ҳаракатларни кучайтириб, Шарқий Осиёдаги сиёсий ва ҳарбий тенгликни бузди.

АҚШнинг Хитой билан зиддиятни кучайтириш йўлидаги сўнгги ҳаракати, Хитойнинг қаршилик ва таҳдидларига қарамай, Вакиллар палатаси спикери Ненси Пелосининг Тайванга ташрифи бўлди. Киссинжер Байден маъмуриятининг бу сиёсатини танқид қилади. АҚШнинг собиқ давлат котиби фикрича, АҚШ ва Хитойнинг Тайванга нисбатан сўнгги 50 йилдаги сиёсати Тайванда демократик ҳукумат ўрнатилишига олиб келди. Шунинг учун, бу асосий тузилмани бузадиган ҳаракатлар қилишда жуда эҳтиёт бўлиш керак; бу масала АҚШнинг ҳозирги ҳукумати эътибордан четда қолмоқда