Ҳусайний Арбаин карвонининг маданий ва диний имкониятлари

Ҳусайни Арбаин юриш маросими бу маросимнинг маданий имкониятлари ва ислом миллатлар ва давлатларининг яқинлиги учун дин унсуридан фойдаланишнинг энг яхши ифодасидир.

Арбаин карвони ва пиёда юришининг тарихи сўнгги йилларга боғлиқ эмас, лекин Арбаин кунларида Карбало томон юриш Аҳли Байт (а.с.) давридан бери шиалар орасида машҳур бўлган. Умавийлар ва Аббосийлар ҳукуматларининг зулми ва ситами авжига чиққан пайтларда ҳам шиалар бу юришни қилишган. Бугунги кунда Арбаин юриши глобал ҳодиса ва дунёда ноёб йиғинга айланди. Американинг Ҳуффингтон Пост газетаси ушбу тадбирнинг улуғворлиги ҳақида шундай ёзган: "Озиқ-овқат берадиган камбағаллар, ўнлаб километрларни пиёда босиб ўтадиган ногиронлар, 700 миллионга яқин овқатни оддий одамлар, асосан камбағаллар беради, улар йил бўйи Аба Абдуллоҳ ал-Ҳусайн (ас) зиёратчиларининг овқатланиши учун пул йиғади".

 Бундан ташқари, Арбаин кунларида зиёратчилар, сайрчилар ва ироқликлар орасида ҳаё, камтарлик, сахийлик, фидойилик ва кечиримлилик, меҳрибонлик, ўзини ҳурмат қилиш каби хусусиятлар кўзга ташланади.

Арбаин юришининг муҳим қобилиятларидан бири бу "хилма-хиллик билан бирга бирликни" кўрсатишдир. Ҳусайний Арбаин магнит жозибаси билан турли динлар, тиллар, ранглар ва ирқларга эга бўлган турли маданиятларга эга бўлган жуда кўп сонли одамларни ўзига жалб қилади. Имом Ҳусайн (а.с.) йўлига ва у зотнинг ҳаракатига эътиқод қилувчи мусулмонлар Арбаинга кириб, дунё билан мулоқот эшигини очадилар, чунки Арбаин мулоқот майдонига айланган, унинг маркази Имом Ҳусайн (а.с.) рисолатидирки адолат излаётган ва тинчлик ва осойишталикни ўрнатиш учун шаҳид бўлди. Ушбу йиғилишда турли тил ва йўналишдаги одамлар бир-бирлари ҳақида ҳеч қандай маълумотга эга бўлмасалар ҳам бирга юришади. Арбаин шиалик маросими эканлиги аниқ. Аммо суннийлар ва ҳатто насронийлар, язидийлар, зардуштийлар ва бошқалар ҳам бу маросимда ҳам зиёратчи, ҳам зиёратчилар хизматкори сифатида қатнашадилар.

Ҳусайний Арбаин  зиёратчиларнинг асосий аҳолиси ироқлик бўлса-да, Ироқ ҳукумати бу улкан маросимда 80 мамлакатдан зиёратчилар иштирок этишини тасдиқлади. Одамлар ранги ва ирқидан қатъи назар, Ҳусайн ибн Алини (а.с.) эркинлик ва фидойиликнинг ҳамма нарсани қамраб олувчи, чексиз ва диний тимсоли деб билишади. Бинобарин, Арбаин кўп динли, динлараро ва миллатлараро маросим бўлиб, ўзлик чегараларини ортда қолдирган ва бир хил форматдаги диний ва маданий умумийликларни биринчи ўринга олиб чиққан. Бунинг ўзи зиёратчиларнинг интеллектуал ва маънавий камолотига сабаб бўлади. Шундай экан, миллионлаб Арбаин зиёратчиларининг улкан йиғилишини ислом халқининг рамзи сифатида қабул қилиш керак.

Гап шундаки, Арбаин юришларининг тури ҳар хил. Арбаин юриши инқилобий ҳаракат эмас, балки ўз моҳиятига кўра динамикдир. Бу динамиканинг табиати исломнинг Мубин дини ва Ҳусайний Ашуросининг жонлилиги ва шиаларда, хусусан, Эрон мусулмон халқида маънавият ва диндорлик унсурининг тириклигидир. Ҳақ изловчиларга ва ҳақиқатга ишонганларга берган ҳақиқат ваъдаларига кўра, Аллоҳ таоло ўз таянчи ва ёрдамини мўъжиза шаклида ёки ундан бошқа шаклида, жумладан, ҳақиқат аҳлининг аҳволини ҳам беради. Арбаинни ҳам ибодат ва зиёрат нуқтаи назаридан ҳам, маросимлар нуқтаи назаридан ҳам ана шундай мўъжизавий илоҳий ёрдамлардан бири деб ҳисоблаш мумкин. Куфр ва такаббурлик жабҳасининг ҳақиқат ва адолат жабҳасига қилган ҳужумларининг шиддати ва ҳажми жиҳатидан камдан-кам ва балки нодир бир даврда янги туғилиш топиб, анъана ва тарих қалбидан қутулиб, вақт ва макон сарҳадларида жорий бўлди. Шу тариқа қалбларни дунёвий ва замон чегараларидан ташқарида қизил Ҳусайний мантиқийлигига боғлаб, уларни душманларнинг ҳалокатли ва даҳшатли бўронларига қарши бир-бирига яқинлаштиради. Шундай қилиб, улар асосан эмпатия ва ўз-ўзини англашга эришадилар ва яшаган тажрибадан келиб чиқадиган онгли бирликни ҳис қилишади.