Pars Today

Бокуда Эрон Ислом Жумҳурияти, Озарбайжон Республикаси ва Россия расмийлари “Шимол-Жануб” транспорт коридорини ривожлантириш тўғрисидаги ҳужжатни имзоладилар.

Эрон Ислом Жумҳурияти йўллар ва шаҳарсозлик вазири Рустам Қосемий, Озарбайжон Республикаси Бош вазирининг ўринбосари Шоҳин Мустафоев ва Россия ҳукумати раҳбари ўринбосари Александр Новак  9-сентябр, жума куни савдо, хавфсизлик ва минтақавий интеграцияни ривожлантиришга қаратилган стратегик ушбу ҳужжатнинг имзоланишини муҳим деб эълон қилишди.

“Шимол-Жануб” транспорт йўлаги муҳим лойиҳа бўлиб, уни амалга ошириш орқали Жанубий Осиё мамлакатлари ва Ҳиндистон яримороли ўртасида Европага товар айирбошлаш йўналиши ва нархини пасайтириш билан бирга, Евроосиёнинг минтақавий яқинлашувига ҳам ёрдам беради.

“Шимол-Жануб” транспорт йўлагини барпо этишнинг асосий ғояси биринчи марта 1993-йилда Эрон томонидан илгари сурилган ва 2000-йилда ушбу халқаро йўлакни барпо этиш бўйича келишув Эрон, Россия ва Ҳиндистон томонидан имзоланган. Кейинги йилларда Озарбайжон ва Туркия каби яна 10 та давлат ҳам ушбу лойиҳада иштирок этди. Аммо минтақадаги инфратузилма муаммолари ва сиёсий ўзгаришлар туфайли бу лойиҳа керакли тезликда давом этмади. Ушбу йўлакнинг тугалланмагани Ҳиндистон ва Россиянинг Ҳинд океани, Қизил денгиз, Ўрта эр денгизи ва Қора денгиз орқали ўз товарларини алмашишига сабаб бўлди. “Шимол-жануб” коридоридан фойдаланилганда бу йўналиш қисқаради ва юкларнинг ўтиш муддати икки баробарга қисқаради. Бу йўлнинг бир томони Ҳиндистонда, иккинчи томони эса Россияда тугайди ва ўрта қуруқлик йўлининг катта қисми Эрон Ислом Жумҳуриятида жойлашган. Бошқа томондан, Россия бу ўтиш жойини ўзининг темир йўллари орқали Европа бозорларига осонгина боғлайди. Бу режа, шунингдек, Россия ва Марказий Осиёни Ҳиндистонга улаш имконини беради.

Ушбу режанинг муҳим афзалликларидан бири Ҳиндистон ва бошқа мамлакатлар учун Европага киришни қисқартиришдир. Шундай қилиб, ушбу йўлакнинг Ню-Деҳлига йўналиши тахминан етти минг 200 километр ва Сувайш каналининг денгиз йўлидан деярли 60% камроқ; Бу Ҳиндистондан Шимолий Европага юк ташиш вақтини 40 кундан 20 кунгача қисқартиради. Марказий Осиёнинг бошқа давлатлари ва Ҳамкорлик кенгашига аъзо давлатларнинг тайёрлиги эълон қилиниши билан ҳукуматлар ва аҳолининг режа билан қамраб олинган ҳаракатлар кўлами ва ҳамкорлиги кўлами биринчи босқичга нисбатан сезиларли даражада ошди. Эндиликда бу йўлак катта аҳоли ва муҳим ишлаб чиқариш ва истеъмол бозорини ўз ичига олади.

Эрон Ислом Жумҳуриятининг Озарбайжон Республикасидаги элчиси Сейид Аббос Мусавий шундай деди: Эрон, Озарбайжон Республикаси ва Россия ўртасида “Шимол-Жануб” халқаро коридорини ривожлантириш бўйича уч томонлама учрашув бугунги кун ва эртанги кун ҳақиқатларини англаш натижасидир”.

“Шимол-Жануб” йўлагининг Марказий Осиё республикалари учун аҳамияти шундаки, бу мамлакатлар узоқ вақт давомида жанубга ишончли савдо ва транспорт йўналишларига эга эмас эди. Бу мамлакатлар учун Чобаҳор порти Ҳиндистон ва унинг қарийб бир миллиард 400 миллион аҳолига эга бозори билан савдо қилиш учун энг яхши вариант ҳисобланади. Шунингдек, шу йўл билан Покистоннинг 220 миллиондан ортиқ бозори ушбу мамлакатлар учун очиқ бўлади. Шу боис, иқтисодий чалкашликнинг иқтисодий фойдалари ва ижобий таъсиридан ташқари, "Шимол-Жануб" коридори Евроосиё шаклидаги минтақавий яқинлашув инфратузилмасини мустаҳкамлаши мумкин. Эрон ичидаги темир йўл линияларининг ниҳоясига етказилиши ва Рашт-Астара йўналишининг ишга туширилиши шимолдан жанубга бу транспорт йўналишини фаоллаштирувчи ва якунловчи омиллардан биридир. 2030 йилгача мазкур йўлак орқали йилига 30 миллион тонна юк ташишни режалаштириш минтақа давлатларининг савдо-иқтисодий ривожланишида муҳим қадам бўлиши мумкин.

Эрон Ислом Жумҳурияти йўллар ва шаҳарсозлик вазири Рустам Қосимий шундай деди: “Эронда мамлакатнинг энг жанубий нуқтаси бўлган Шаҳид Ражойи портидан мамлакат шимолидаги Раштгача бўлган темир йўл бор ва ҳозирда Раштдан Астарагача бўлган 162 километрлик темир йўл бор, унинг якунланиши ва қурилиши Россия ва Озарбайжон Республикаси билан уч томонлама учрашувнинг энг муҳим масалаларидан биридир. 

Стратегик, иқтисодий ва сиёсий манфаатлардан ташқари, “Шимол-Жануб” йўлагининг ташкил этилиши Европа ва Америка давлатларининг Россия ва Эрон Ислом Жумҳурияти ва бошқа давлатларнинг транспорт линияларига нисбатан кенг кўламли санкцияларини нейтраллаштиради. Ниҳоят, келажакда ушбу йўлакдан муваффақиятли фойдаланиш билан минтақада транспорт қатновини осонлаштирадиган аниқ уфқ пайдо бўлади. Эрон Ислом Жумҳурияти “Шимол-Жануб” коридорини ишга туширишда жиддий рол ва ирода кўрсатди.

Шу муносабат билан Россия Федерацияси Савдони ривожлантириш маркази раҳбари Вероника Никишина шундай дейди: “Ушбу йўлакни иштирокчи давлатларнинг иштироки ва жиддий иродаси билан ишга тушириш кун тартибидан ўрин олган. Россия Федерациясининг Савдони ривожлантириш маркази экспорт маркази сифатида ушбу йўлакни қуриш ва ташкил этишда иштирок этишга тайёр." Шунингдек, у Эрон Ислом Жумҳуриятига ер ажратгани ва ушбу темир йўл линиясини якунлаш учун чора кўргани учун миннатдорчилик билдирди.

Ҳар томонлама нуқтаи назардан хулоса қилиш мумкинки, минтақа давлатлари ва қўшни давлатлар умумий манфаатлар йўлидаги бундай дўстона ва барқарор ҳамкорликнинг асосий ғолибларидир. Бу давлатлар иқтисодий, маданий ва минтақавий алоқаларни кенгайтириш соҳасида мавжуд ноёб имкониятларни тушуниб, энг арзон, хавфсиз ва энг яқин йўналишдан фойдаланиш учун ушбу йўналишдан фойдаланиш ва илгари суришда давом этмоқда. Марказий Осиё ва Жанубий Кавказ ҳукуматлари ўз манфаатларини таъминлаган ҳолда, стратегик аҳамиятга эга бўлган Чобаҳор портини Ҳинд океани соҳилидаги энг муҳим транспорт ва транзит портига айлантириш жараёнига кўмаклашар экан, ушбу йўлакни катта мамнуният билан кутиб олдилар. Бу эса минтақавий ҳамкорликнинг муваффақиятли намунаси бўлиши мумкин.