Pars Today

Европа Иттифоқи ташқи сиёсат бўйича масъул Жозеф Баррел Европани боғ, ташқи дунё эса ўрмон деган сўнгги баҳсли мулоҳазаларини қайтариб олди. Охирги баёнотлари ирқчилик эмаслигини тилга олиб, Европа ва Ғарбнинг мукаммал ва идеал эмаслигини, баъзи Ғарб давлатлари вақти-вақти билан халқаро қонунларни бузаётганини айтди.

13-октябр, пайшанба куни Белгиянинг Брюгге шаҳрида янги Европа Дипломатик академиясининг очилиш маросимида сўзлаган нутқи чоғида Европа Иттифоқининг ташқи сиёсат бўйича раҳбари “аъло” Европа “боғ” ва унинг атрофидаги дунё "ўрмон" ва ўрмон боғга ҳужум қилишга қодир, дея мулоҳаза қилган эди.

Энди эса Европани боғга, унинг атрофидаги дунёни ўрмонга қиёслашни рад этар экан, Баррел “ўрмон” деганда бу дунёда бўлган ҳокимият сиёсатининг кучайиши, қонунсизлик ва тартибсизликнинг кучайиши эканлигини тушунтиришга ҳаракат қилди. Европа Иттифоқи дипломатик хизмати раҳбари яна таъкидлади: Менинг ўрмонга мурожаатим ирқий, маданий ёки географик маънога эга эмас эди ва афсуски, бугунги дунёда ўрмонлар ҳамма жойда, шу жумладан Украинада ҳам.

Баррелнинг Европа ва умуман Ғарб дунёнинг қолган қисмидан устун эканлиги ҳақидаги ирқчи позициясидан аниқ чекиниши глобал норозилик фонида пайдо бўлди. Умуман ғарбликлар, хусусан, Европа ва Америка ҳамиша дунёнинг қолган қисмига паст назар билан қарашган ва ўзларининг европалик амалдорларининг позициялари ва баёнотларида Европадаги сивилизация, дунёнинг қолган қисмидаги ваҳшийлик ҳақида қайта-қайта гапиришган. Ҳатто Европа мустамлакачилиги ва унинг дунёнинг катта қисмларида ҳукмронлиги давридаги умумий баҳона христиан европаликларнинг дунёни сивилизация қилиш ва уни ваҳшийликдан олиб ташлаш миссиясига эга эканлиги эди. Ҳозирги даврда, яъни Совуқ урушдан кейинги даврда ва бир неча ўн йилликлар давомида деколонизация ва дунё халқларининг мустақиллиги, мустамлакачилик бўйинтуруғидан қутулиш давридан кейин ҳам Европаликлар ўша ҳукмронлик ва такаббурлик муносабатини сақлаб келмоқдалар ва очиқ ёки билвосита ўзларининг бошқа мамлакатлардан устунлигини таъкидлайдилар. Муҳим жиҳат шундаки, Украина уруши туфайли, албатта, таназзулга юз тутган Европанинг бугунги фаровонлиги ва бойлиги бошқа минтақа ва мамлакатларнинг бир неча юз йиллик мустамлакачилик ва талончилик натижасидир.

Масалан, Ҳиндистон Британиянинг асосий мустамлакаси сифатида Британияда бойлик тўпланишига муҳим ҳисса қўшди. Машҳур ҳинд иқтисодчиси Ила Патнаик  2018-йилда тадқиқот мақоласини ёзган эди: Британия 1765-1938 йилларда Ҳиндистондан тахминан 45 триллион доллар талон-тарож қилди. Деярли икки асрлик аниқ солиқ ва савдо маълумотларига асосланиб, бу миқдор Британия ва Ҳиндистоннинг жорий ЯИМдан тахминан 17 баробар кўпдир.

Худди шу масала Франсия, Испания, Португалия, Голландия, Белгия ва Германия каби Европанинг бошқа мустамлака давлатлари учун ҳам амал қилади ва асосан уларнинг мустамлака қилинган ерларидан талон-тарож қилинган ресурслар ва бойликлар бугунги кунда Европанинг бойлиги ва фаровонлигининг асосий омили бўлиб келмоқда.

Энди эса Украина уруши ўзини боғ деб таърифлаган Европа иқтисодиёти ва фаровонлигига таъсиридан хавотирда бўлган Европа Иттифоқи ташқи сиёсати расмийси дунёни ўрмонга ўхшатиб, Европа боғини дунё ўрмонининг тажовузлари ва тажовузлари хавф-хатарларидан ҳимоя қилиш чораларини кўришга чақирди.  Бу метафора европаликларнинг дунёга нисбатан такаббурона қарашини кўрсатади.

Муҳими, Баррелнинг бу позицияси дунёда, ҳатто ғарбий иттифоқчилар томонидан ҳам кучли реакцияга сабаб бўлди. Кўпгина давлатлар, жумладан Бирлашган Араб Амирликлари ва Қатар, шунингдек, Араб Лигаси Жозеф Баррелнинг баёнотига муносабат билдирди ва уни қаттиқ танқид қилди.

Эрон Ташқи ишлар вазирлиги матбуот котиби Носир Канъоний ҳам Барреллнинг тавсифини танқид қилиб, шундай деди: Боғ/ўрмон метафораси Ғарбга бостириб кириш ва босиб олиш ҳуқуқини берадиган мутлақо қабул қилиб бўлмайдиган мустамлакачилик менталитетидан келиб чиқади. У  даврлар тугади. Кўп қутбли дунё эшик ортида. Европа Иттифоқи ё фактларни қабул қилиши керак, акс ҳолда у пасайишда ва йўқ бўлиб кетишда давом этади.