Эрон бўйлаб саёҳат (136)
Бу дастурда Теҳрон вилоятининг шаҳарларидан бири Вароминга борамиз.
Ассалому алайкум азиз тингловчилар Эрон бўйлаб саёҳат туркумидаги навбатдаги дастур билан хизматингиздамиз. Дастурнинг ушбу қисмида биз Теҳрон вилоятининг гўзал Варомин шаҳрига келдик ва сизларга ушбу гўзал шаҳар ва унинг диққатга сазовор жойлари ҳақида гапириб берамиз. Биз билан қолинг.
Варомин — Теҳрон вилоятининг унумдор ва текис ҳудудда жойлашган шаҳарларидан бири. Бу шаҳар жанубдан Намак кўлига, шимолдан Алборз тоғларининг жанубий ён бағирларига, ғарбдан Ҳасанободга, шарқдан Гармсар шаҳрига олиб боради. Варомин Теҳрондан 35 километр жануби-шарқда жойлашган бўлиб, учта шаҳар — Жавадобод, Қарчак ва Пишвани ўз ичига олади.
Варомин Эроннинг етти минг йилдан ортиқ тарихий шаҳарларидан биридир. Авесто маданиятида бу шаҳарнинг номи бошпана деган маънони англатади. Бу шаҳар атрофида мавжуд тарихий қалъалар бу ҳудуднинг қадимийлиги ва тарихини кўрсатади. Ушбу тарихий давр бу шаҳар атрофида кўплаб афсоналарнинг пайдо бўлишига сабаб бўлган. Баъзилар уни Эроннинг энг кўзга кўринган мифологик сиймоси бўлган Ферейдуннинг туғилган жойи деб ҳисобласа, баъзилари бу шаҳарни милодий 421-438 йиллар ўрталарида Эронда ҳукмронлик қилган сосонийлар шоҳи Бахромнинг туғилган жойи деб ҳисоблашади.
Албатта, Варомин шаҳри мўғулларнинг Эронга ҳужумидан олдин унчалик машҳур бўлмаган ва Рей давлатининг бир қисми ҳисобланган, аммо тарихчи ва географларнинг сўзларидан шуни тушуниш мумкинки, Буйидлар сулоласи ҳукмронлиги даврида (934 й. -1056 милодий), Варомин катта ҳудудга айланди ва вақт ўтиши билан катта аҳамиятга эга бўлди, шу сабабли бугунги кунда барча эрон этник гуруҳлари бу шаҳарда истиқомат қилади. Улар асрлар давомида ҳижрат қилиб, Варомин шаҳрига жойлашдилар.
Энди сиз ушбу гўзал шаҳарнинг тарихи ҳақида бир оз маълумотга эга бўлганингиздан сўнг, ушбу минтақанинг тарихий ва табиий диққатга сазовор жойлари ҳақида кўпроқ билиш учун биз билан келинг.
Варомин иссиқ ва қуруқ иқлимга эга. Вароминга саёҳат қилиш учун энг яхши мавсум, шаҳар об-ҳавосига кўра, куз ва баҳор. Бу фаслларда об-ҳаво бироз пасаяди ва Вароминда қуруқ иссиқлик бўлмайди. Сиз Вароминга саёҳатингизни ушбу шаҳарнинг анъанавий бозорига ташриф буюришдан бошлашингиз ва Варомин халқининг санъатидан баҳраманд бўлишингиз мумкин.
Вароминликлар қўлда ишланган гилам ва наматлар тўқишда жуда маҳоратли бўлиб, одатда бу гиламлар геометрик нақшлар кўринишида бўлиб, уларнинг ҳукмрон ранги қўнғир ва тўқ қизил бўлиб, улар тупроқ ёки тўқ кўк фонга босилган. Қолаверса, Вароминдаги шишасозлик, кулолчилик ва тош артефактлар цехлари узоқ ўтмишдан фаолият юритиб, гўзал маҳсулотлар ишлаб чиқармоқда. Шунингдек, каштачилик, каштачилик, сават тўқиш Варомин шаҳрида кенг тарқалган ҳунармандчилик турларидандир.
Варомин сувенирларини сотиб олиш бу тарихий шаҳарга саёҳатнинг энг ёқимли қисмларидан биридир. Албатта, Вароминнинг диққатга сазовор жойларини томоша қилгандан сўнг, сиз ушбу шаҳардан эсдалик совғаларини сотиб олишга интиласиз. Дераза нони каби мазали ширинликлар, лойдан ясалган идишлар каби машҳур ҳунармандчилик маҳсулотлари, шиштаз каби маҳаллий таомлар, шунингдек, Қовун каби сифатли қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари қадимдан сайёҳлар қалбидан яхши жой олган.
Кўҳна Варомин замини кўплаб диққатга сазовор жойлар ва мўжизаларни ўзида мужассам этган қимматбаҳо хазина бўлиб, тарихга қизиқувчиларни ўзига тортади. Варомин шаҳридаги экскурсиямиз давомида биз ушбу шаҳарнинг энг муҳим тарихий жойлари билан танишамиз. Аввал шу шаҳарнинг “Жоме масжиди”га борамиз.
"Варомин Жоме масжиди" бу шаҳарнинг энг муҳим тарихий биноларидан бири бўлиб, Илхонийлар даврида қурилган. (1256 йилдан 1335 йилгача Эронда 79 йил ҳукмронлик қилган мўғуллар сулоласи).
Бу масжид тўртта айвонга эга бўлиб, унда ғишт, кошинкорлик, сувоқчилик каби Эрон санъати қўлланилган ва бу бино меҳробини Эрон меъморчилигининг энг гўзал намуналаридан бирига айлантирган. Масжиднинг кириш эшиги шимол томонда жойлашган бўлиб, шарқий ва ғарбий айвонлар орқали намозхона жойлашган масжиднинг жанубий томонига олиб боради. Масжиднинг кириш айвони жуда баланд ва кенг. Варомин масжидида сайр қилиш - Варомин шаҳрига саёҳатнинг энг эсда қоларли қисмларидан бири бўлиб, у ерда сиз Эрон санъатининг гўзаллиги ва унинг руҳий муҳитидан баҳраманд бўлишингиз мумкин.
Варомин тарихий обидаларини зиёратимизни давом эттириб, Қаср-и Бахром карвонсаройига етиб келдик.
Баҳром Варомин саройи Сафавийлар давридаги Вароминнинг яна бир машҳур тарихий биноси (1501-1736 милодий). Бу карвонсарой Теҳрондан 154 километр узоқликда ва Эйнолрашид карвонсаройидан уч километр шимоли-шарқда жойлашган. Баҳром Вароминликлар орасида “Аббос обод” номи билан ҳам машҳур. Бу бинонинг режаси тўрт айвонли карвонсарой кўринишида бўлиб, хоналар марказий яшаш майдони атрофида, отхоналар эса унинг орқасида жойлашган. Турли сабабларга кўра баъзилар бу бинони Сафавийлар даврида қурилган карвонсарой эмас, балки Баҳром саройи ва Сосонийлар даврига тегишли деб билади. Улар Бахром Сосоний (421-438 й.) бу ҳудудларда ов қилган деб ҳисоблашади. Бир куни Баҳром Сеҳидоб атрофидаги шўр ботқоқларга ва қўрқинчли “Риг-э Женн” чўлига шўнғиди ва қайтиб келмади. Қизиғи шундаки, яқин ўтмишда бу ҳудудда вақт ўтиши билан вайрон бўлган кўплаб қабрлар бўлган.
Вароминдаги бошқа муҳим бинолар қаторида “Имомзода Яҳё”, “Имомзода Шоҳ Ҳусайн” ва “Имомзода Ҳусайн Ризо мақбараси”ни қайд этишимиз мумкин.
Дастурнинг аввалги қисмида Вароминнинг муҳим ва тарихий бинолари ҳақида сўзлаб берган эдик. Ушбу шаҳарнинг табиий ҳудудларига ташриф буюриш учун ҳозир бизга қўшилинг.
“Талаб Бандалихон” Вароминнинг табиий диққатга сазовор жойларидан бири бўлиб, ушбу шаҳардан 35 км узоқликда жойлашган. Ушбу ботқоқлик Қум шўр кўлига боғланган ва тахминан 25 минг гектар майдонга эга. Йилнинг июл ва август каби иссиқ ойларида бу ботқоқлик ботқоққа айланади ва деярли қуриб қолади; Аммо йилнинг бошқа ойларида сув билан тўла. Лагунанинг суви ширин ва шунинг учун у ўрдак, ғоз ва қумлоқ каби қушлар учун қулай яшаш жойидир. Бандалихон лагунаси узра қушларнинг учиши ажойиб манзара. Бу ҳудуд ҳозирда Эрондаги муҳофаза қилинадиган ҳудудлардан бири ҳисобланади.
Кўриниб турибдики, бундан 120 йил аввал ўша даврнинг бойларидан бири бўлган Алихон Намий Шўр дарёси сувини ва сув тошқинларининг бир қисмини ўзининг қишлоқ хўжалиги ерларига тўғридан-тўғри йўналтириш учун Шўр дарёсига тупроқ тўғон қурдирган. Шу боисдан бу ер ўшандан бери бандалихон номи билан машҳур. Шубҳасиз, Алихон Шор дарёсига бу тўғонни қурганида, у бир кун келиб Теҳрон атрофидаги энг гўзал мавсумий ботқоқлардан бирига айланишини билмаган эди.
Варомин туманининг яна бир диққатга сазовор жойи - "Хова қишлоғи". Хова "кичик жаннат" деган маънони англатади.
Бу қишлоқ Варомин шаҳридан 20 километр жанубда жойлашган ажойиб об-ҳаво ва беғубор ва гўзал табиатга эга ва унга эришиш учун Вароминнинг жанубидан Жавадабоду шаҳрига, кейин эса шарққа 10 км бориш керак. Хова қишлоғи табиати жиҳатидан ҳам, тарихий жиҳатдан ҳам жуда бой. Бу қишлоққа келганингизда, албатта шамол тегирмони, қаср ва қадимий адирлар, қўнғироқ минораси (улар ноғора чалишди) ва шу қишлоқнинг тарихий мактабига ташриф буюринг.
Хова қишлоғи аҳолиси деҳқон ва чорвачилик билан шуғулланади. Шуниси қизиқки, бу қишлоқнинг 1300 гектардан ортиқ экин майдони, унумдор ерлари Варомин шаҳрининг қишлоқ хўжалиги дурдонасига айланган. Қишлоқ аёллари ҳам санъаткор бўлиб, асосан гилам, гилам каби ҳунармандчилик билан шуғулланади.
Азиз дўстлар, биз дастурнинг ушбу қисмини якунладик. Умид қиламизки, тинглаганингиз сизга ёқди. Бошқа дастургача ҳаммангизни Аллоҳ ўз паноҳида асрасин!
