Россиядаги Қозон йиғилишида Афғонистондаги ўзгаришлар бўйича Эрон позицияларининг конспекти
Жума куни Россиянинг Қозон шаҳрида 15 давлат, жумладан Эрон вакиллари иштирокида Афғонистондаги ўзгаришларни “Москва формати” деб аталган ҳолда кўриб чиқиш бўйича йиғилиш бўлиб ўтди.
Эрон Ислом Республикасининг Афғонистон бўйича махсус вакили Ҳасан Козимий Қумий АҚШнинг Афғонистондаги ўтган йиллардаги сиёсатини нотўғри деб атади ва бегона элементларга таянмаган ҳолда, Афғонистон муаммоларини ҳал қилишда қўшни давлатлар билан ҳамкорликни кучайтириш зарурлигини таъкидлади.
Эрон Ислом Республикасининг Афғонистондаги махсус вакили таъкидладики, Афғонистоннинг қўшнилари олдида, гарчи улар минтақадан узоқда бўлса-да, ўз манфаатларини биринчи ўринга қўядиган ва ўз жамиятларининг умумий қадриятларини бошқаларга тарғиб қиладиган бегоналар бор. Демак, бегоналар учун ўз манфаатларини ҳимоя қилиш устувор вазифа бўлиб, улар афғон халқи манфаатларига, турмуш устуворликларига эътибор бермаяпти. Шу сабабдан Афғонистон АҚШ ва унинг иттифоқчилари томонидан йигирма йиллик босиб олинганидан кейин ҳам афғон халқи кўплаб муаммолар, жумладан, озиқ-овқат муаммосига дуч келмоқда.
Асда Заири, Афғонистон масалалари бўйича эксперт:“Эрон Ислом Республикаси афғон инқирози бўйича ҳар доим энг яхши позицияни эгаллаб келган ва унинг позицияси ушбу мамлакат жамиятининг воқеликларига асосланади ва биз ишонч билан айтишимиз мумкинки, Эрон афғон халқига катта ёрдам берган ва Афғон халқи томонида бўлган ягона давлатдир".
Шу боис Эрон Ислом Республикасининг Афғонистондаги элчиси Козимий Қумий АҚШ ва унинг иттифоқчиларининг Афғонистондаги 20 йиллик узлуксиз ва асоссиз ишғоли ва ташқи жабҳа яратилиши бу давлатнинг миллий манфаатларига тўғри келмаслигига ишора қилди. Шу боис қўшнилар билан маслаҳатлашиш билан бирга, фойда олиш ва зарардан сақланиш асосида Афғонистон муваққат ҳукумати қўшничилик сиёсатининг ижро дастурига амал қилишига умид билдирди.
Ўтган йигирма йил ичида Эрон Ислом Республикаси Афғонистон муаммоларининг ягона ечими муҳожирлар ва хавфсизлик, шунингдек, контрабанда масалалари билан жиддий шуғулланувчи қўшниларининг ҳамкорлик, Афғонистон муаммоларини минтақанинг жамоавий манфаатларини ҳисобга олган ҳолда ҳал қилиш эканлигини доимо таъкидлаб келади.
Халқаро алоқалар бўйича эксперт Соруш Амирий шундай дейди:"Минтақа давлатлари Афғонистон муаммоларини, жумладан, наркотик моддалар савдоси, қочқинлар ва минтақадаги хавфсизликни яхши тушунади ва улар ўз муаммоларини ҳал қилишга бемалол ёрдам беришлари мумкин. Москва форматидаги учрашувни шу нуқтаи назардан баҳолаш мумкин. Толибон, шунингдек, афғон инқирозини ҳал қилиш учун минтақавий дастурларни илгари суришда ёрдам бериши керак.
Шу билан бирга, Москва форматидаги учрашув иштирокчилари Афғонистондаги мавжуд вазият, афғонлараро ярашув масалалари, минтақавий хавфсизликни таъминлаш ва Афғонистонни урушдан кейин қайта тиклаш, шунингдек, “Толибон” ҳукуматининг инклузивлиги, терроризм ва наркотик жиноятларга қарши кураш масалаларини муҳокама қилдилар ва фикр алмашдилар. Булар Афғонистон инқирози сабаб бўлган муҳим минтақавий муаммолар бўлган жуда муҳим масалалардир. Халқаро учрашувда бундай масалаларнинг кўтарилиши Афғонистон олдида турган муаммоларни ҳал этиш муқаррар зарурат эканини кўрсатади. Бу муаммоларга бевосита алоқадор бўлган Афғонистонга қўшни давлатлар бу борада “Толибон” ҳамкорлигида амалий ечимларни амалга ошириши керак. Бу Афғонистоннинг келажакдаги ривожланишида ҳали ҳам ташаббус кўрсатишга уринаётган хорижликларнинг Афғонистон ишларига аралашувининг олдини олиши мумкин.
