Эрон халқининг глобал такаббурликка қарши инқилобий кураши тарихида "Явмуллоҳи 13 Абон"нинг аҳамияти
-
Эрон халқининг глобал такаббурликка қарши инқилобий кураши тарихида \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"Явмуллоҳи 13 Абон\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"нинг аҳамияти
Эрон халқининг глобал такаббурликка қарши олиб борган инқилобий курашлари ва Ислом инқилобининг ғалабаси тарихида 13 Обон (4-ноябр) Аллоҳнинг куни алоҳида аҳамиятга эга.
13- обон Эрон Ислом Инқилоби тарихидаги 3 муҳим даврдаги 3 воқеани эслатади.
Бу 3 муҳим воқеа эса, Имом Хумайний /р.а/ нининг Туркияга сургун қилинганлигиниг йиллиги (1964-йил 4-ноябрь)”, Паҳлавий режими томонидан талабаларнинг қирғин қилиниши ( 1978 йил 4-ноябрь -талабалар куни) ва Эрон Ислом Инқилоби буюк асосчиси Имом Хумайний /р.а/ йўлидан бўлган талабалар томонидан Теҳрондаги АҚШ жосуслик уясини аниқлаб тасхир қилиш кунидан иборат бўлиб зўравон қудратларга қарши кураш жараёнидаги нозик нуқта ҳисобланади.
Айни пайтда, яқинда содир бўлган воқеа ўзининг кўлами ва оқибатлари ҳамда миллий-халқаро кўлами билан Ислом инқилоби тарихида аҳамият ва алоҳида ўрин эгаллади. Шундай қилиб, вужудга келганидан бери йиллар ўтиши билан унинг оқибатлари ва асарлари мамлакат ички ва ташқи сиёсати саҳнасида ҳамон таъсирли ва баҳсли.
Бу 1357 йилнинг сўнгги ойлари эди ва Паҳлавий ҳукумати раҳбарлари саёҳат сумкаларини йиғишган эди. Баъзи одамлар америкалик дипломатлар ва маслаҳатчиларнинг бир нечта автомобилларига ҳужум қилишди. Бу аниқ сигналларга эга эди. Америка элчихонаси ва сионистик режим каби бошқа бир қанча элчихоналар тезда ўз ходимлари ва дипломатларини Эрондан олиб чиқиб кетишди. Инқилобнинг дастлабки кунларида бир неча киши Америка элчихонасига ҳужум қилди. Аммо Имом Ҳумайний (р.а.) америкаликларни зудлик билан озод қилишни буюрди. Ўша кунлардаги Инқилобий кенгаш аьзоси Оятуллоҳ Хоманаий ҳазратлари шундай дейдилар:
1- Инқилобдан кейин бу халқ ва Ислом республикаси тузуми америкаликларга нисбатан ниҳоятда бағрикенг эди. Инқилоб бошида одамлар америкаликларга бўлган нафратлари туфайли бориб, элчихонадан баъзи элементларни олиб, ҳибсга олиб, ўша Рефаҳ ва Алавий мадрасасига, яъни улуғ Имом қароргоҳига олиб келишди. Имом уларни озод қилишни буюрди. Улар мамлакатни тарк этмоқчи бўлсалар, эсон-омон чиқиб кетишлари учун воситаларни тақдим этишди ва улар кетишди. Ҳеч ким уларга ҳужум қилмасди. Америка таслим бўлмади. Улар инқилобнинг биринчи ойларида инқилобга қарши, ҳар куни фитна, ҳар куни ҳаракат, ҳар куни бу халқ билан қандайдир адоват.
Эрон инқилоби ҳеч ким билан уруш қилмади. Аммо Америка элчихонаси инқилобдан кейин ўз функсиясини ўзгартирди. Гонбад, Курдистон ва Хузистондаги кўплаб чегара можаролари ҳақидаги маьлумот Америка элчихонасининг қизил деворларига етиб борди. Муҳаммад Ризо Паҳлавий Миср, Марокаш ва Мексикада сарсон-саргардон бўлганида Америка Қўшма Штатларининг ўша пайтдаги президенти Картер ҳукумати томонидан қўллаб-қувватланган.
Бжезински, ўша пайтдаги АҚШ президенти Картернинг хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси айтади:
2- Эрон мураккаб давлат. Эронда содир бўлган сўнгги воқеаларни ҳисобга олиб, Америка ҳукумати Шоҳга бошпана беришни ўзининг асосий бурчи деб билади. 37 йил давомида Америка Қўшма Штатлари ҳукуматининг содиқ дўсти бўлган одамга саргардон яҳудий каби муносабатда бўлиш керак эмас. Шоҳ биз билан кўп ҳолларда ҳамкорлик қилди, шу жумладан Ветнам бўйича. Биз унга сиёсий бошпана беришга ва уни қўллаб-қувватлашга мажбурмиз. Айниқса, Эрондаги сиёсий вазият унинг ва бизнинг фойдамизга умуман мос келмаган ҳозирги вазиятда.
Бжезински ҳақ эди. Америка ва Шоҳ ўртасидаги муносабатлар ўтган йилларда жуда юқори эди ва Эронга расман маслаҳатчиларга тақдим этилди. Бу ҳақда Эронда ҳозир бўлган америкалик маслаҳатчилар орасидаги Элис Уиллисон дан эшитинг:
3- Айтишим керакки, нефт нархи ошиши билан Теҳрон қурол сотувчилари ва Американинг деярли барча қурол заводлари вакилларининг ҳужум марказига айланди. Шундай қилиб, менинг Эрондаги 2 йиллик миссиям давомида Эрон ва қурол ишлаб чиқарувчи компаниялар ўртасида тахминан 4 миллиард долларлик 700 га яқин шартномалар имзоланди. Шоҳ қурол сотиб олишни яхши кўрарди. Ҳарбий дўстлар ҳазиллашиб, Шоҳ ҳар қандай ҳарбий самолётни сотиб олишга тайёрлигини айтишарди. 1978 йилда Эронда 45 мингга яқин америкалик маслаҳатчи бор эди. Уларнинг ҳар бирининг ўртача ойлик маоши 6000 доллар деб фараз қилсак, Эрон ҳукумати фақат шу одамларнинг маоши учун ҳар йили 24,3 миллиард доллар тўлаши керак бўларди. Шоҳ кундан-кунга Америкага қарам бўлиб қолди ва бу Эрон халқини ғазаблантирди.
Шоҳ Мексикага келганидан кейин саратон ўсимтаси сабаб бўлган касаллиги ёмонлашди. Шунинг учун Картер маьмурияти буни яхши баҳона қилиб, Шоҳнинг Америкага ташрифига рози бўлди. Шунинг учун шоҳ Мехико шаҳридан Ню-Ёрк касалхонасига жўнаб кетди ва у ерда тахминан икки ой касалхонада ётди. Бу масала кўплаб эронликларнинг норозилигига сабаб бўлди. Оятуллоҳ Беҳештий, Инқилобий кенгаш аъзоси айтган эди:
4- Бир куни сиз юришларга келаётиб, газеталар подшоҳ кетди, деб энг катта сарлавҳалар билан ёзишганини кўрдингиз. Подшоҳ кетди, йўқ, шоҳ кўчирилди. Албатта, мана шу икки кун, шу Америка, бизнинг ашаддий душманимиз, билмадим, бу ҳақиқий бемор касал бўлиб қолдими ёки ўзини-ўзи касалга солиб, бемор кўрсатиб, буни олиб келиб, бағрига қўйдими. Шу муносабат билан Американи огоҳлантиришим керак. Америка ҳукумати имкон қадар тезроқ Эрон халқи ва ҳукумати олдида ўз позициясини аниқлаштириши керак.
Обон ойининг 13-куни, нормал ҳаёт давом этаётган бир пайтда, бирданига тўрт юзга яқин талабалар Толиқоний кўчаси бўйлаб юриш қилиб, Америка элчихонаси томон бурилиб кетишди. Ёшлар иштиёқ билан элчихона эшиги ва деворига чиқиб, элчихона биносига сакрашди.
Кўча тўсилиб, ёшлар бурчаклардан бирин-кетин элчихонага киришади. Энди бу талабаларнинг ҳар бирининг қўлида боғич, кўкрагида Имом сурати бор эди:Американинг Теҳрондаги элчихонаси "имом йўлига эргашган талабалар" қўлига ўтди.
Эрон муваққат ҳукумати талабалар ҳаракатига қарши истеъфога чиқди ва Имом Ҳумайний уларнинг истеъфосини қабул қилди. БМТ Хавфсизлик Кенгаши гаровга олинган америкаликларни зудлик билан озод қилишни талаб қилди. Америка Эрондан нефт сотиб олишни тўхтатди ва Эроннинг Америка банкларидаги нақд пуллари ва олтинларини мусодара қилди.
Имом (р.а.) эса талабалар ҳаракатини улуғлайди ва уни иккинчи инқилоб деб атайди:
5- Кўряпсизми, энди Американинг бузғунчилик марказини ёшлар эгаллаб олди. Ва улар у ерда бўлган америкаликларни олиб кетишди ва бу бузғунсилик уясига эга бўлишди ва Америка ҳам ҳеч қандай ёмон иш қила олмайди. Ёшлар эса Америка ҳеч қандай ёмонлик қилолмаслигига ишонч ҳосил қилиши керак. Айтиш керакки, ҳарбий интервенсия, Америка бу давлатга ҳарбий аралаша оладими? Унинг учун бу мумкин эмас.
1358 йил 29 обон. Эрон рамзий ҳаракат сифатида 10 нафар америкалик қора танли ва аёл гаровга олинганларни озод қилди. "имом йўлига эргашган талабалар"дан бири айтади:
6- Нима бўлганда ҳам, бу воқеа бошқа кўплаб мамлакатлар учун умид ва илҳом бахш этди. Америка ҳукмронлиги ва кўплаб ҳукуматлар ва мамлакатларга аралашиш учун алтернатива йўқ деб ҳисоблайдиган кўплаб давлатлар, халқларнинг омон қолиши учун ягона вариант Америка ҳукмронлиги шартлари эди. Бу вазиятда талабалар Эрон Ислом Республикасида намуна ёки янги ҳолатни бошдан кечирдики, ўз оёқларида у ўз ишларини мустақил равишда ва супер кучнинг аралашувисиз ва соф итоатсиз бошқариши мумкин. Бу маънода шарт эмас эдики бутун дунё ёки ҳатто супер кучлар билан алоқаларни узишни ва ҳеч қандай алоқа ёки ўзаро алоқага эга бўлмасликни хоҳласа, аксинча, у бу муносабатлар ва ўзаро муносабатлар оқилона ва тенг шароитларда бўлиши керак деб ҳисобларди.
Айни пайтда хорижий ОАВ Эронга қарши психологик уруш бошлади. Эрон жосуслик уйини қўлга киритишни Эрон миллатининг зулмини кўрсатиш учун имконият деб билди. Теҳрон халқининг Исломий кенгашдаги вакили Ҳужжатул ислом Баҳонар айтган эди:
7- Хорижда бу ишга қарши кўплаб шиорлар айтиб, бу сионист тарғибот машиналари уни йўқ қилишни хоҳладилар. Жумладан, халқаро қонунларга кўра, элчихонанинг алоҳида масьулияти бўлган аьзоси айғоқчи бўлса, қонун бўйича ишдан бўшатилиши кераклигини айтишди. Бу масала жосусликдан юқорироқ. Бу фитна масаласи. Яьни, халқни бир-бирига қарама-қарши қўйиш, имом йўналишидагиларнинг юзини қандай булғаш, гуруҳларни қандай озиқлантириш ва тартибсизликлар келтириб чиқариш, курдларни қандай қуроллантириш, бошқаларни қуроллантириш каби режалар мавжуд. Буни қилинг, шундай қилингки, чегарада тартибсизликлар бўлсин. Муаммо - бу фитна муаммоси. Қуролли фитна, жосуслик, хиёнаткорона қўзғолон, унинг ҳисоби бу ҳисоблардан ташқарида.
1358-йилнинг 20-Баҳманида АҚШ ҳукумати АҚШга саёҳат қилмоқчи бўлган эронликларга виза беришни тақиқлади ва Эронга кескин жавоб қайтариши ҳақида огоҳлантирди. Уч ойдан камроқ вақт ўтгач, Америка ноқулай ҳаракат қилди.
1359-йил 5-урдибеҳтда мамлакат шарқидаги чўлларда, Табас шаҳри яқинида Америка ҳарбий вертолётлари рухсатсиз мамлакатимиз ҳудудига яширинча кириб келди. Улар йиллар олдин қурган махфий аеропортда ўтиришди. Аммо қум бўрони операцияни муваффақиятсиз тугатди.
Эрон америкалик аскарларнинг жасадларини уларга қайтарди. Ўша вақтдаги Теҳрон жума имоми Ҳазрати Оятуллоҳ Хоманаий айтади:
8- Карднинг ҳарбий ҳужуми муваффақиятсизликка учради ва Эрон миллати бу муваффақиятсизликни душман юзига юклади. Улар ёниб кетган жасадларни олиб, Теҳронга олиб келишди, кейин эса фаластинлик насроний руҳонийси, америкаликларни ҳақорат қилишдан юқори бўлиши мумкин эмас эди. Фаластинликлар йиллар давомида америкаликларга қарши курашиб келади. Келинглар, чунки сиз насронийсиз, булар олинг, уларнинг оилаларига беришни хоҳлаган жойга олиб боринг. Ва фаластинлик насроний руҳоний америкалик ўликларнинг куйган жасадларини олиб кетди. Яьни, душман кирган ҳар бир эшикдан унга қаршилик, умид, халқнинг матонати билан дуч келган. Энди душман ярадор.
1359 йил май ва июн ойларида вазият бироз мураккаблашди. АҚШ Давлат котиби Сайрус Венс АҚШнинг Табасдаги ҳарбий амалиётлари можаросидан кейин истеъфога чиқди, 10 июн куни АҚШнинг Эронга қарши иқтисодий санксиялари бошланди. Бундай вазиятда ичкаридаги баъзилар Американинг яна ҳужум қилишидан қўрқиб, имом йўлидаги талабаларни бу ҳаракатни тугатишга мажбурламоқчи бўлди.
9- Ва бу курашда биз сизнинг гаровга олинганларингизни ҳимоя қилиш ва уй жосусининг ҳужжатларини ошкор қилишда ўз кичик ролимизни сақлаб қоламиз. Ва ҳар доим сизнинг фикрингизни ва умматимиз имомини кутиш... Муроса қилиш мумкин эмас / Бу масалада муроса қилиш Исломга хиёнат, Имомга хиёнат ва Умматга хиёнатдир.
Бу қаршилик ва курашга кўпроқ урғу берган Имом йўлидан юрган талабалардан бирининг овози эди. Талабаларга қарши медиа тактикаси давом этди. Имом Ҳумайний учрашувда уларнинг ҳаракатларини ҳимоя қилади:
10- Бу ҳаракатнинг ўзига хос хусусияти шундаки, бу Америка кучи ва улар қилган қўрқитиш, агар ҳужум бўлса, кимдир Америка элчихонаси деворига чизиқ тортса, нима бўлади, бу йўқолди. Бу ёшлар қилган, борган ва бузиб ташлаган ва бу бузуқ одамларни қўлга олган ва ушлаб турган бу хизмат, бу халқнинг, миллатларнинг, ҳукуматларнинг онгида бўлган ўша қўрқув муаммоси эди ва улар ўзларини махлуқ сифатида кўрсатганларни, буюк кучларни синдирдилар.
Америка элчихонаси хоналари энди Америка хиёнатларини аниқлаш жойига айланди. Талабалар парчаланган ҳужжатларни қайта ўқилиши учун эҳтиёткорлик билан тикиб қўйишди.
1359 йилнинг ёзида Америка томонидан Эроннинг иқтисодий блокадаси муҳокамаси оммавий ахборот воситаларида кенг ёритилган. Американинг фаолиятини ҳимоя қила олмаган Картер ҳукумати Эронга иқтисодий босимни кучайтиришга ҳаракат қилди, айрим маҳаллий газеталар ҳам санксиялар ҳақида салбий хабарлар берди.
Ўша вақтдаги Теҳрон жума имоми Ҳазрати Оятуллоҳ Хоманаий жиддий позицияни эгаллайди:
11- Биз иқтисодий блокададан қўрқмаймиз. Эрон ҳукумати ва халқи иқтисодий қамалдан қўрқади, деб ўйлаётган сиёсатчилар нотўғри, биз қўрқмаймиз, бу халқ оч қолмайди, бу халқ ризқ ва нондан чекинмайди, бугун биз ҳар қандай давлатни қўрқитадиган майдонга кирдик. Ундан чекиниш бу Эроннинг ўлими ва Исломнинг ўлими ва босқинчи кучларнинг ғалабаси, бу халқ улардан рози бўлмайди.
1359 йил август Муҳаммад Али Ражаи бош вазир бўлди. Унинг гаровга олиш масаласидаги нуқтаи назари жуда муҳим:
12 - Парламент қароридан сўнг, ҳукумат бу миссияни чин дилдан қабул қилади ва ҳукумат бу айғоқчиларни ва гаровга олинганларни ушлаб туриш вазифасини ҳам ўз зиммасига олади.... давоми // Картер умумий тарзда гапирадиган хабар юборди. лекин маъқуллаш хати матнини телекс қилганимизга кўра, биз ҳали жавоб олмадик....давоми// Жазоир каби инқилобий ва мусулмон ҳукумати борлиги табиий, биз уни танлаган бўлишимиз керак. ...давоми ///Агар Америка муаммони ўзи даъво қилганича ҳал қилмоқчи бўлса, жавоб бериши керак.
16-ноябр куни АҚШда президентлик сайловлари бўлиб ўтди ва Картер оғир мағлубиятга учради, асосий сабаб гаров масаласини ҳал қилолмагани эди. 1980 йилги сайловларда Картернинг сайловолди штаб-квартираси раҳбари Ҳамилтон Жордан шундай дейди:“Менга аён бўлдики, сайлов калити дунёнинг нариги чеккасидаги бошқа одамларнинг қўлида, уларнинг қарорлари ва ҳаракатларини сўнгги дақиқагача олдиндан айтиб бўлмайди. Картер менга самолётда шундай деди: Ажабо, буюк давлатимиздаги президентлик сайловлари тақдири “Чикаго” ёки “Ню-Ёрк”да эмас, балки Теҳронда ҳал қилинмоқда.
Биринчи реаксияда АҚШ Эронга қарши иқтисодий санкциялар киритди ва Эроннинг Америка банклари ва Америкада жойлашган хорижий банклардаги активларини блоклади, бошқа томондан эса Америкада яшовчи эронликларни таъқиб қилди. Нима бўлганда ҳам жосуслик уйининг қўлга олиниши Шарқ ва Ғарбга боғланган мустамлакачи давлатлар томонидан қораланган бўлса-да, дунёнинг маҳрум ва мазлум халқлари, жаҳон озодлик ҳаракатлари томонидан қаттиқ кутиб олинди ва дунёда кенг миқёсда мустамлакачилик ҳаракатлари ва айниқса Ғарбий Осиёда қарши курашга сабаб бўлди.
13- Музокаралардан кейин кибрга қарши кураш нимадан иборат? Такаббурликка қарши кураш қабул қилинадими? Кибрга қарши курашни, ҳукмронлик тузумига қарши курашни тўхтатиб бўлмайди, бу бизнинг вазифаларимиздан биридир, бу асосий вазифалардан биридир, бу инқилоб асосларидан биридир, яъни такаббурликка қарши кураш бўлмаса, биз Қуръонга умуман бўйсунмаймиз, такаббурликка қарши кураш тугамайди. Каббурлик мисоллари, фақат ядровий масала контекстида музокаралар олиб бориш, чунки мен бир неча бор айтган ва такрорлаган сабабларга кўра, нега биз Ядро соҳасида бу тенденцияни ва бу ёндашувни танладим, мен такаббурликка қарши курашни тўхтатиб бўлмайди, унинг вазифаси аниқ ва такаббурликка қарши курашни давом эттиришга тайёрлигини батафсил тушунтирдим.
