Pars Today

Собиқ Югославия республикларининг мустақиллиги бирин-кетин эълон қилинди ва ниҳоят Босния масаласидаги иш боши берк кўчага кириб бу заминда модаро, қаттиқ уруш ва шафқатсиз қотилликлар юз берди.

Порс туде сайтининг хабар қилишича, ушбу уруш пайтида замонавий урушлар пайтидаги бир мамлакат пойтахтининг энг узоқ қамали содир бўлди. Шундай қилиб Сараево 1425 кун давомида тўлиқ қамалда бўлди ва 40 ойдан кўп давом этан урушда бу шаҳарда 14 мингка яқин одам ҳалок бўлди.

Бу ҳодисаларнинг омиллари ва ҳуқуқий ва сиёсий жиҳатдари ҳақида шунингдек мазкур мамлакатнинг омиллари ва ички  заминаларини кўриб чиқиш мумкин ва ташқи омиллар сифатида халқаро ташкилотларнинг бепарволиги ёки эҳтимол хотиржамлигини келтириш мумкин.

Жиноятнинг энг муҳим ижрочилари Сербия республикаси ва Босниянинг собиқ президенти Радван Каратич ва Сербия армиясининг собиқ қўмондони Ратко Мадич эди. Йиллар давом этган бу уруш ва Сербиянинг шаҳар ва ва қишлоқларида яширинча яшаб келганидан кеин улар  2008 ва 2011 йилларда ҳисбга олиниб, қамоққа ташланди.

Karajich 2016- йилда Гаагадаги уруш жиноятлари трибуналида геноцид ва инсониятга қарши жинноятлар содир этгани учун 40 йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилинди кейинчалик ва умробод қамоқ жазосига алмаштирилди. Болқон ва Босния қассоби сифатида танилган  Mladich 2017-йилда 1995-йил 11-июнида 8300 боснияликни ўлдирганликда айбланиб умрбод қамоқ жазосига ҳукм қилинди.

Эҳтимол қайсидир маънода бу одамларга нисбатан бу қоралаш ва жазо уларнинг инсонга қарши ҳаракатлари уну жазо деб ҳисобланаши мумкин. Бу уруш қурбонлари ва кўчрилган одамларнинг омон қолалари оғриқлигини маълум даражада камайтарган бўлиши мумкин,  лекин аслида айтиш керакки: ҳимоясиз фуқароларни қувғин қилган ва қийноққа солганларга нисбатан ҳеч қандай жазо  чегараси тутилмайди.ва улар этник ёки ирқий, тарихий ва мафкуравий фарқларга эга бўлган жинояти учун жуда кўп одамларни ўлдиришган.

Қолаверса Ғарб жамиятялари ва айниқса БМТ каби халқаро ташкилотларга нисбатан айблов қўли баланд бўлиб уларнинг бу масалада эътиборсизилиги кўп жиҳатдан аниқ.

Иккинчи жаҳон урушидан кейин қудратли давлатлар урушнинг олдини олиш, хавфсизлик сақлаш ва дунё тинчлигини таъминлаш ҳамда Миллатлар Лигасини алмаштириш мақсадида дунёдаги энг йирик ва энг қудратли ҳукуматлараро ташкилот  сифатида БМТни тузишди.

БМИнинг номи ва шиорига назар ташласак. - eace, Dignity and equality on healthy planet-“ соғлом сайёрада тинчлик, қадр-қиммат ва тенглик”.  Мазкур ташкилотнинг энг муҳим ва ҳаётий устунларидан бири бўлган халқаро тинчлик ва хавфсизликни таъминлаш масъули бўлган Хавфсизлик Кенгаши, Босния ва Герцоговина ва айниқса Сребреница шахрида уруш жиноятлари масаласида сезиларли муваффақиятчизликка учраганини била оламиз.

Зероки Сребреница БМТ томонидан ҳимояланган хавфсиз ҳудуди сифатида эълон қилинганди. Бу шунингдек қуролли кучларини ёки тинчликпарвар кучларнинг кўк дубулғаларини масъулияти эди улар ҳеч қандай реакциясиз серблар ихтиёрига босниялик эркаклар ва ёшларнинг катта қисмини қўишди ва оқибатида 8 мингга яқин тин аҳоли ваҳший ҳаракатларда ҳалок бўлди.

Албатта Ғарб жамиятларининг бошқа давлатлар учун  инсон ҳуқуқлари масаласидаги бепарволиги ва тинчланишлари Босния уруши билан тугамайди. Уларнинг  ишидаги яна бир қоронғу  саҳифаси 1994 йилда Руанда геноциди бўлиб унинг давомида марказий Африкадаги этник уруш 800 мингдан ортиқ эркаклар, аёллар ва болаларни ўлдирган ва 200 минг дан 500 нафагача айёллар зўрланган.

Ғарб жамиятининг инсон ҳуқуқларига оид ёлғон даъволари ёки бошқа халқлар учун инсонпарвар популистик шиорлари кўплаб мисолларни келтириши мумин бўлган масалардир.