Нур томон йўл (1021)
Муборак Қалам сурасининг 1-7-ояти карималарининг шархи.
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Раҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.
Олдинги дастурда Мулк сураси тугаши билан бу дастурда Қалам сураси оятларининг тафсирини бошлаймиз. Қалам сураси Макка сураларидан бири бўлиб, 52 оятдан иборат. Бу сура оятларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хислатлари, у зотнинг гўзал ахлоқлари ва душманларининг ёмон хислатлари ва қораланган ахлоқлари ҳақида сўз боради. Бу сурадаги оятларда ҳам кофир ва инсор қилувчиларни огоҳлантириш ва таҳдид қилиш ҳақидадир.
Аввал муборак Қалам сурасининг 1 ва 2-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ
«ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ»، «مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ»
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
1. Нуун. Қалам билан ва сатрларга ёзадиган нарсалар билан қасам. 2 - Сен Роббинг неъмати ила мажнун эмассан.
Бу сура ҳам Қуръоннинг бошқа 28 сураси сингари кесилган ҳарфлар билан бошланган. Олдинги сураларнинг изоҳида айтганимиздек, балки бу ҳарфларнинг маьноси шуки, Аллоҳ таоло ўз китобини инсонлар учун мавжуд бўлган алифбонинг ўша ҳарфларидан тузгандир. Аммо бу китоб мўъжиза бўлиб, шу пайтгача ҳеч ким ўйлаб топмаган.
Бу сура қалам ва ёзувга қасамёд қилиш билан бошланиб, ислом динининг саводхонлик, илм-фан, илм ва маданиятга алоҳида эьтибор қаратишини ифодалаб, исломда қалам, унинг эгалари, уламолар эьзозланишини кўрсатади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга нозил бўлган илк оятларда бўлгани каби, ўқишга буюрилганидан кейин ҳам қалам ва унинг инсон илми ва онгини юксалтириш, уни жаҳолатдан озод этишдаги ўрни таькидланади. Албатта, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзлари ваҳий калима сифатида айтганларини бошқалардан ўрганган ва китоблардан ўқиган, деб айбланмасликлари учун мактабга бормаган, қўлига қалам олмаган, ҳеч нарса ёзмаган эдилар.
Аллоҳ таоло қалам ва қалам билан ёзилган нарсага қасам ичгач, кофирлар одатда пайғамбарларга айтадиган туҳматларидан бирига ишора қилиб, уларни жинниликда айблашларини айтиб ва шундай марҳамат қилади:Парвардигорингизнинг марҳамати билан сиз комил ва соғлом фикрга эгасиз, аммо рақиблар сизни жинниликда айблаб, телба дейишади.
Ўтмишдаги араблар орасида шоирлар ва турли ва ноанъанавий сўзларни гапирадиганларнинг ақли жин таъсирида бўлган деган фикр бор эди. Уларнинг айтганлари жиннинг таьсиридандир ва шунга кўра, балки “жин” сўзининг маьноси “жинни эгаллаган” бўлиб, “аҳмоқ” ва “кам ақлли” эмасдир.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Қурьонга қалам билан қасамёд қилиш илм-фан ва илм ва мутафаккирларнинг ислом мактабидаги аҳамияти ва алоҳида мавқеини ифодалайди.
2. Қалам билан қасамёд қилиш Ислом дини одамларнинг аксарияти саводсиз бўлган замон ва замонда ҳам саводли бўлишга, ўқишга, ёзишга, ўқишга даьват этганидан далолатдир.
3. Аллоҳ таоло пайғамбар алайҳиссаломнинг ваҳий олишдаги ҳар қандай нотўғри тушунишдан, жинга чалиниш ва жинниликдан дахлсизлигини кафолатлади, шунда илоҳий ваҳий ҳеч қандай ўзгаришсиз ва бузилмасдан инсон қўлига етиб боради.
Энди муборак Қалам сурасининг 3 ва 4-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
«وَإِنَّ لَکَ لَأَجْرًا غَیْرَ مَمْنُونٍ»، «وَإِنَّکَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ»
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
3 - Ва албатта, сенга миннат қилинмайдиган ажр бордур. 4 - Ва албатта, сен улкан хулқдасан.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам нафақат бошқа одамларга, балки бошқа пайғамбарларга нисбатан ҳам барча комилликларда устун бўлганлари аниқ. Гарчи у илоҳий пайғамбарларнинг охиргиси бўлса-да, Аллоҳ таоло ўз пайғамбарини таьрифлашда унинг олийжаноб ва саховатли ахлоқига ҳамма нарсадан кўпроқ урғу бериб, уни шу хусусият билан белгилаб қўйган.
Бу таькид бошқа оятларда ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга мурожаат қилинганидек, инсонларни Аллоҳга даьват қилишда гўзал ахлоқнинг аҳамияти ва унинг одамлардан ҳақ сўзни қабул қилишдаги таьсирли ролини кўрсатади:Агар сиз қизғин, зўравон ва тош юракли бўлсангиз, атрофингиздан ҳамма тарқалиб кетарди (ва ҳеч ким сўзларингизга қулоқ солмасди, сизга ишонмасди).
Албатта, нотўғри йўлни танлаган, уларга зарар етказганлар билан яхши муносабатда бўлиш осон иш эмас ва катта матонат ва сабр-тоқатни талаб қилади. Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло айтади:Бу машаққат ва меҳнатлар учун Расулуллоҳни узлуксиз ва доимий ажр кутмоқда.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Аллоҳ таолонинг марҳамати ва ажрига эьтибор бериш инсонни қийинчилик ва муаммолар қаршисида барқарор ва барқарор қилади.
2. Одамларни тўғри йўлга даъват қилиш учун тўғри бўлиш ва тўғри сўз айтишнинг ўзи кифоя эмас, бу йўлда ҳам гўзал хулқ ва сабр ва матонат зарур.
3. Иймонли кишилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ибрат олишлари, оила ва ижтимоий муносабатларда бошқалар билан яхши ва ёқимли ахлоқ асосида муомала қилишлари керак.
Сўнгда муборак Қалам сурасининг 5 ва 7-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
«فَسَتُبْصِرُ وَیُبْصِرُونَ»، «بِأَیْیِکُمُ الْمَفْتُونُ»، «إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ»
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
5 - Бас, тезда кўрурсан ва улар ҳам кўрурлар. 6 - Сизлардан кимда жунунлик борлигини. 7 - Албатта, Роббинг Ўзи, ким Унинг йўлидан адашганини билувчидур ва У ҳидоятда юрувчиларни ҳам билувчидур.
"Унда тез орада кўрасан, улар ҳам кўради", "Қайси бирингиз ақлдан озган?" [Сен ёки душманларингми?]”, “Шубҳасиз, Роббинг ким Унинг йўлидан адашганини яхши биладир ва У ҳидоят топувчиларнинг энг билимдонидир”.
Мушрикларнинг Пайғамбар алайҳиссаломни жинни деганлари ҳақидаги туҳматларини рад этган аввалги оятларнинг давоми сифатида бу оятларда шундай дейилади:Тез орада ким ақлдан озганлиги аниқ бўлади? Расулуллоҳми ёки сиз унга туҳмат қиляпсизми?
Эй Пайғамбар, сизни ақлдан озган ва адашган деган Макка мушрикларига айтинг:Келажак ёруғ бўлади. Мен адашдимми ёки сиз адашганмисиз? Мен ҳидоят топдимми ёки сиз ҳидоят топдингизми?
Бу оятлар нозил бўлганига 1400 йил бўлган бугун, тарихий далиллар шуни кўрсатадики, душманларнинг ислом динига қарши тинимсиз айбловлари ва фитналарига қарамай, бу дин дунёда тараққий этмоқда ва ширк ва бутпарастлик эса тўхтаб, таназзулга юз тутмоқда. Бошқача айтганда, кун сайин Қуръон ва Ислом ҳақиқати инсоният учун ойдинлашиб бормоқда. Натижада турли мамлакатлар аҳолисининг ушбу соф динга мойиллиги учун замин яратилди.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Рақиблар билан муносабатда бўлганимизда, биз ўзимизни ҳидоятли ва адашган деб айтмаслигимиз керак, аксинча:
2. Келажакда ким тўғри, ким ноҳақ эканлиги аён бўлади.
3. Биз бошқаларни ва уларнинг дунё ва охиратдаги келажагини ҳукм қилмаслигимиз ва буни Аллоҳ таолонинг илмига топширишимиз керак.
Ушбу дастурни якунлаш билан сиз азизларни буюк Аллоҳ таолога ҳавола қиламиз ва сизларнинг фикр ва таклифларингизни кутиб қоламиз. Хайр. Саломат бўлинг.
