Неврологик касалликлар (Ҳушёрлик даражасини йўқотиш)

Саломатлик журнали дастурида сиз азиз ҳамкасбларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали соғликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда келтирилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдан иборат бўлиб, мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволашини ўрнини босолмайди.

Мия ва нервлар инсон танасининг энг сезгир қисмларидир. Тананинг бу икки жуда муҳим органи тананинг бошқа органларига ҳам таъсир қиладиган баъзи касалликларга дучор бўлади. Нейрология мутахассисларининг фикрича, кўплаб ички мия касалликлари ҳам одамларнинг психологик ҳолатига таъсир қилади. Дастурнинг турли қисмларида ушбу касалликларнинг сони ва хилма-хиллигини ҳисобга олган ҳолда, биз сизни энг муҳим касалликлар ва уларнинг сабаблари ва асоратлари ва уларни даволаш усуллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Саломатлик журнали дастурининг ушбу қисмида биз мия ва асаб касалликларидан келиб чиқадиган баъзи касалликларни кўриб чиқамиз. Онг ва хушёрлик даражасининг пасайиши ушбу касалликлардан бири бўлиб, ҳушидан кетиш, чалкашлик ва бош айланишини ўз ичига олади.

"Ҳушдан кетиш" неврологик касалликлар билан боғлиқ касалликлардан бири бўлиб, мия етарли кислород олмаганлиги сабабли қисқа вақт давомида онгни йўқотганда пайдо бўлади. Ҳушидан кетиш тиббий атама бўлиб, кўпинча ҳушидан кетиш деб аталади. Кўпинча ҳушидан кетиш бир неча сониядан бир неча дақиқагача давом этади. Бундай касалликка чалинган баъзи одамлар товушлар хиралашган ёки кўришлари лойқа ёки оқ бўлиб туюлади. Баъзида ҳушидан кетишдан олдин оғирлик, бош айланиши, заифлик ёки кўнгил айниш ҳисси бор. Ҳушидан кетиш одатда ташвишланадиган нарса эмас, лекин баъзи ҳолларда бу жиддий тиббий муаммонинг белгиси бўлиши мумкин. Агар илгари ҳушидан кетишни кечирмаган бўлсанги, ва ўтган ойда бир неча марта ҳушидан кетган бўлсангиз, шифокор билан маслаҳатлашингиз керак.

Кўп ҳолларда ҳушидан кетиш сабаби аниқ эмас, лекин умуман олганда, турли омиллар сабаб бўлиши мумкин. Қўрқув, ҳиссий травма, кучли оғриқ, қон босимининг кескин пасайиши, диабет ёки ҳаддан ташқари очлик туфайли қон шакарининг пастлиги, тез нафас олиш, сувсизланиш, бир ҳолатда узоқ вақт туриш, жуда тез туриш, иссиқ ҳавода жисмоний фаоллик , жуда кучли йўтал, конвулсиялар ва баъзи дорилар ёки спиртли ичимликларни истеъмол қилиш бу омиллардан баъзиларидир. Қон босимини пасайтирадиган дорилар ҳам ҳушидан кетиш эҳтимолини ошириши мумкин. Бундан ташқари, бошни бир томонга буриш ҳушидан кетишга олиб келадиган бўлса, бўйин суяклари қон томирларидан бирига босим ўтказиши мумкин. Агар сизда қандли диабет, юрак хасталиги, сереброваскуляр стеноз, тартибсиз юрак уриши, ташвиш ёки ваҳима ва сурункали ўпка касаллиги бўлса, ҳушидан кетиш эҳтимоли ҳам мавжуд.

Агар ҳушидан кетиш билан оғриган одамда нафас олиш етишмовчилиги, йиқилиш ва жароҳат ёки қон кетиш, ҳомиладор бўлиш, қандли диабет билан оғриган, 50 ёшдан ошган ва ҳушидан кетиш, юрак уриши бузилиши, талвасалар ёки тилнинг шикастланиши, ичак ёки сийдик пуфагини назорат қилишнинг йўқолиши, нутқнинг бузилиши, чалкашлик ва тана қисмларини ҳаракатга келтира олмаслик бўлса, дарҳол тез ёрдам чақиришингиз керак. Қон тести, экокардиёграм, электрокардиограмма, ЭЕГ ва мия КТ текшируви касалликнинг сабабини аниқлаш учун шифокор томонидан белгиланадиган усуллардир. Ушбу касалликни даволаш ҳам беморнинг ҳушидан кетиш сабабига қараб амалга оширилади.

Оёқларини юрак даражасидан юқорига кўтариш ёки одамни бошини тиззалари орасига қўйиб, ўтириш ҳолатига қўйиш, ҳушидан кетган одам учун дарҳол амалга оширишингиз мумкин бўлган баъзи ҳаракатлардир. Бундан ташқари, қаттиқ бўйинбоғларни ёки бошқа қаттиқ кийимларни бўшатиш лозим.

Бемор 10-15 дақиқа давомида ётиши ёки ўтириши керак. Атроф-муҳит энг яхши ҳолатда салқин ва тинч бўлиши керак. Бундай вазиятда салқин ичимлик ҳам фойдали бўлиши мумкин. Агар бемор нафас ололмаса, дарҳол тез ёрдам чақириш керак.

“бош айланиши” - бу мия ва асабнинг яна бир бузилиши бўлиб, сизни тўғри ва аниқ фикрлашга қодир эмаслигингизни ҳис қиладиган аломатлардан биридир. Бундай ҳолда, сиз чалкашликларни ҳис қиласиз ва диққатни жамлаш ёки қарор қабул қилиш жуда қийин бўлади. Чалкашиш ҳам чалкашлик дейилади. Бундан ташқари, ҳаддан ташқари чалкашлик ҳолатлари делирюм деб аталади. Одатда вазиятни англаш туйғусининг йўқолиши, яъни одамнинг ўз вақтида, маконида ва атрофдаги дунёда ўз ўрни ва ўзига хослигини тўғри тушуниш қобилияти билан боғлиқ бўлган патологик бузулиш деб тан олинадиган даражада оғир чалкашликда кўп ҳолларда хотира йўқолади.

Узоқ вақт давомида чалкашлик ҳисси деманс туфайли бўлиши мумкин. Одамни чалкаштириб юбориши мумкин бўлган кўплаб хавфли касалликлар ва асоратлар мавжуд ва шунинг учун чалкашлик ва чалкашлик белгиларини кузатиш кўпинча тиббий ёрдамни талаб қилади. Атрофингиздаги одамларда чалкашлик белгиларини кўриш сиз учун жуда қўрқинчли тажриба бўлиши мумкин. Шифокор беморингизни текшириб, унинг чалкашлиги сабабини аниқлашдан олдин, сиз у учун қила оладиган энг муҳим нарса унинг ёнида қолиш ва унинг хатти-ҳаракати ва иш фаолиятини диққат билан кузатиб боришдир. Чунки беморнинг хулқ-атвори ҳақидаги таърифингиз унинг саросимага тушиш сабабини аниқлаш ва унга тўғри муносабатда бўлиш йўлини аниқлашнинг энг муҳим усулларидан бири бўлади.

Хавфли касалликлардан турли витаминлар етишмаслигигача кўплаб омиллар мавжуд бўлиб, одамни саросимага солиши мумкин. Спиртли ичимликлар билан заҳарланиш ҳам бош айланиши ва тартибсизликнинг кенг тарқалган сабабларидан биридир. Мия чайқалиши, суюқлик етишмаслиги ва сувсизланиш, баъзи дори-дармонларни қабул қилиш, иситма, инсулт ёки вақтинчалик мия хуружи, инфекция, қон шакарининг пасайиши, уйқу етишмаслиги, кислород етишмаслиги, тана ҳароратининг тез пасайиши ва тушкунлик бу омиллар қаторига киради. Чалкашлик ва бош айланиши белгиларидан хабардор бўлиш ва пайдо бўлган дастлабки дақиқаларда ушбу аломатларга дарҳол эътибор бериш ушбу ҳолатни ўз вақтида даволашга ёрдам беради.

Гапираётганда дудуқланиш ва узоқ паузалар, ғайритабиий ёки тушунарсиз нутқ, жой ёки вақтни билмаслик, нима қилаётганини унутиш, кайфият ва ҳис-туйғуларнинг кескин ўзгариши ҳаяжон, тўсатдан қўзғалиш кабилар энг кўп учрайдиган аломатлардандир. Агар сиз ёки атрофингиздаги кимдир чалкашлик белгиларини кўрсата бошласа, дарҳол шифокорга мурожаат қилинг. Одамни саросимага солган касаллик ёки асосий омилни аниқлаш уни муваффақиятли даволашда жуда муҳимдир. Қон тести, мия компютер томографияси, мия текшируви, руҳий ҳолат тести, нейропсикологик тестлар ва сийдик текшируви шифокор томонидан беморга тайинланиши мумкин бўлган диагностик тестлардир. Бош айланиши ва тартибсизликни даволаш усули унинг пайдо бўлиш сабабига боғлиқ.

Вертиго бошқа мия ва асаб касалликлари бўлиб, касалликдан кўра кўпроқ аломатдир ва сиз ёки атрофингиз ҳаракатланаётган ёки айланаётган ҳиссиётдир. Туйғу деярли сезилмаслиги мумкин ёки у шунчалик кучли бўлиши мумкинки, бу мувозанатни сақлаш ва кундалик вазифаларни бажаришни қийинлаштиради. Бош айланиши хуружлари тўсатдан ривожланиши ва бир неча сония давом этиши ёки анча узоқ давом этиши мумкин. Вертигонинг бошқа белгилари мувозанатни йўқотиш, касал ёки касал бўлиш ва тартибсизликни ўз ичига олиши мумкин. Агар вертигонинг доимий белгилари бўлса ёки аломатлар қайтса, шифокорингизга мурожаат қилишингиз керак. Шифокор сизнинг аломатларингиз ҳақида сўрайди ва вертигонинг айрим турларини аниқлашга ёрдам берадиган оддий имтиҳон ўтказиши мумкин. У сизни қўшимча тестларга ҳам юбориши мумкин.

Вертиго одатда ички қулоқдаги мувозанат учун масъул бўлган қисмларнинг бузилишидан келиб чиқади, гарчи миянинг баъзи қисмлари ҳам безовталаниши мумкин. Яхши позицияли вертиго ёки БППВ, бунда баъзи бош ҳаракатлари бош айланишига олиб келади. Мигрен, ички қулоқ инфекцияси бўлган лабиринтит ва вестибуляр нейронит, ички қулоқда жойлашган ва мияга мувозанатни назорат қилишда ёрдам берадиган хабарлар юборадиган вестибуляр асабнинг яллиғланиши, вертиго сабабларидан биридир. Вертигога сабаб бўлган ҳолатларга қараб, сиз юқори ҳарорат, қўнғироқ ёки тиннитус ва эшитиш қобилиятини йўқотиш каби бошқа аломатларга дуч келишингиз мумкин.

Вертигонинг баъзи ҳолатлари вақт ўтиши билан даволанмасдан яхшиланади. Бироқ, баъзи одамлар бир неча ой ёки ҳатто йиллар давомида хуружларни бошдан кечиришади, масалан, Менер касаллиги. Жиддий вертиго баъзан ички қулоққа таъсир қиладиган ноёб касаллик туфайли юзага келади. Бу Мениере касаллиги деб аталади, бу вертиго, шунингдек, эшитиш қобилиятини йўқотиши, тиннитус ва қулоқнинг тўлиқлигига олиб келиши мумкин, бу сизнинг қулоқларингиздаги босим ҳисси. Агар сизда Мéниèре касаллиги бўлса, бир неча соат ёки кун давом этадиган бош айланишининг тўсатдан ҳужумларини бошдан кечиришингиз мумкин. Бундай ҳужумлар кўпинча кўнгил айниши ва қусишни келтириб чиқаради.Бу ҳужумларнинг сабаби номаълум, аммо симптомларни парҳез ва дори-дармонлар билан назорат қилиш мумкин. Камдан-кам ҳолларда даволаниш учун жарроҳлик керак бўлиши мумкин.

Вертигонинг айрим сабаблари учун махсус даволаш усуллари мавжуд. БППВни даволаш учун дори-дармонлар ва Эплей маневри деб номланувчи бошнинг бир қатор оддий ҳаракатлари қўлланилади. Вертиго билан оғриган кўплаб одамлар, шунингдек, вестибуляр реабилитация машғулотларидан (ВРТ), сурункали вертиго ва мувозанат муаммолари бўлган одамлар учун бир қатор машқлардан фойда кўради.

Бизни кузатганингиз учун раҳмат. Саломатлик журналининг навбатдаги дастуригача сизни буюк Аллоҳга ҳавола қиламиз.

саломатлик журнали (55) Неврологик касалликлар (неврологик касалликлар, биринчи қисм)