Pars Today

Саломатлик журнали дастурида сиз азиз ҳамкасбларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали саломатликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда тақдим этилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдан иборат бўлиб, мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволашини алмаштириш учун мўлжалланмаган.

Мия ва нервлар инсон танасининг энг сезгир қисмларидир. Тананинг бу икки жуда муҳим органи тананинг бошқа органларига ҳам таъсир қиладиган баъзи касалликлардан азият чекади. Нейрология мутахассисларининг фикрича, кўплаб ички мия касалликлари одамларнинг психологик ҳолатига ҳам таъсир қилади. Дастурнинг турли қисмларида ушбу касалликларнинг сони ва хилма-хиллигини ҳисобга олган ҳолда, биз сизни энг муҳим касалликлар ва уларнинг сабаблари ва асоратлари ва уларни даволаш усуллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Охирги дастурда биз орқа мия канали стенози ҳақида билиб олдик. Ушбу дастурда ва бошқа бир қанча дастурларда биз бўйин оғриғи билан боғлиқ касалликларни муҳокама қиламиз. Ушбу бўлимда биз "бўйин эгрилиги ёки тортиколлис (бўйин дистонияси)" ва унинг белгилари ва даволашни кўриб чиқамиз. Биз билан қолинг.

Бўйин эгрилиги ёки спазмодик тортиколлис, шунингдек, бўйин дистони деб ҳам аталади, бўйин мускулларининг ғайритабиий қисқаришига олиб келадиган ҳолат. Бундай ҳолда, сизнинг бўйинингиз айланиши ва бошингизни бир томонга, масалан, олдинга, орқага ёки ён томонга эгилишига олиб келиши мумкин. Тортиколлис вақтинча ёки доимий равишда пайдо бўлиши мумкин. Бу ҳолат одатда стресс ва руҳий босим билан ёмонлашади. Спазмодик тортиколлиснинг асосий сабаби номаълум. Бу муаммо умуртқа поғонаси жиддий шикастланишидан кейин ёки мушаклар, суяклар, асаб тизими, кўзлар ёки тана мувозанатига таъсир қиладиган касаллик туфайли юзага келиши мумкин. Агар бўйиннинг эгрилигига сабаб бўлган касаллик ёки асосий муаммо даволанмаса, тортиколлисни йўқ қилиш учун бошқа даволаш бўлиши мумкин эмас.

Дистони ёки бўйин эгрилиги бўлган одамларда қуйидаги аломатларнинг бир қисми ёки барчаси бўлиши мумкин. Бош ва бўйиннинг бурилиши, эгилиши ёки тўсатдан ҳаракатлари, бош ва бўйиннинг титраши (спазмлари), бўйин оғриғи ва элка оғриғи, қуруқ бўйин ва қуруқ элкалар бу аломатлардан биридир. Тортиколлис белгилари одатда дастлабки 5 йил ичида тобора кучайиб боради, лекин кўпинча бу даврдан кейин барқарорлашади.

Бўйин эгрилиги бўйиндаги мушакларнинг ғайрихтиёрий қисқариши натижасида юзага келади, аммо бу беихтиёр қисқаришнинг асосий  сабаби кўп ҳолларда номаълум. Касалликнинг сабаби номаълум бўлса-да, катталар ва болаларда дистони пайдо бўлишида иккита генетик омил ва жисмоний зарар рол ўйнаши мумкин. Анормал ген бўйин эгрилигида рол ўйнаши мумкин. Болаликда бўйин эгрилиги тарихи ва унга боғлиқ бўлган генетик омиллар маълум бўлган оилаларда оила аъзолари фокал ёки сегментал бўйин дистони ривожланиши мумкин. Тортиколлис билан оғриган одамнинг ака-укаси ҳам касалликни катталарда ривожланиши мумкин ва муаммо бир неча авлодларга ҳам таъсир қилиши мумкин. Фокал дистони билан оғриган одамнинг биринчи даражали қариндошларининг сезиларли фоизи фокал дистони ёки тремордан таъсирланади ва идиопатик дистони бўлган одамнинг оиласида фокал дистони эҳтимоли кутилганидан юқори.

Жисмоний шикастланишда бўйиннинг шикастланиши кучли бўйин оғриғига ва дистони билан бир неча кун кетма-кет бўйиннинг иммобилизациясига олиб келадиган кучли жисмоний таъсир туфайли юзага келади. Эгри бўйин ухлаётганда давом этади ва эрталаб яхшироқ эмас. Ушбу турдаги дистони жисмоний шикастланишдан кейин тўрт йил давом этиши мумкин ва дори ёки ботокс инъекцияларига деярли жавоб бермайди.

Спастик тортиколлис учта алоҳида тоифага эга. Тоник тутқичида бўйин бир томонга эгилади. Клоникда бош чайқалади. Ва бирлаштирилган тоифада бўйиннинг эгилиши ва бош чайқалишининг комбинацияси пайдо бўлади. Бундан ташқари, бўйин дистони бошнинг ҳаракатига тўртта сабаб бўлади. Айланишда бош чапга ёки ўнгга айланади. Янал усул (Латероcоллис), бош чап ёки ўнг элкага эгилади. Ретроколлисда бош орқага эгилади. Ва олдинги қисмида (Антероcоллис), бош олдинга эгилади.

Ушбу касалликни аниқлаш учун мутахассис шифокор биринчи навбатда бош ва бўйинингизни текширади ва агар керак бўлса, диагностик тестлардан бирини, рентгенография, компютер томографияси ва электромиёграфияни тайинлайди. Бачадон бўйни умуртқасининг рентгенограммаси суяк синиши ёки бўйиндаги бошқа муаммоларни текшириш учун амалга оширилади. Суяклар, мушаклар, мия ва қон томирларида юзага келиши мумкин бўлган муаммоларни текшириш учун компютер томографияси ёки МРИ амалга оширилади ва бу мушакларни бошқарадиган мушаклар ва нервларнинг ишлашини текшириш учун электромиёграфия ёки асаб ва мушак чизиғи тести ўтказилади. 

Ушбу касалликни даволашда дори-дармонларни даволаш, эгри бўйин учун махсус қопқоқлар, физиотерапия, чиропрактик ва қўлда терапия, массаж терапияси, тетик нуқталарини даволаш, биофеедбаcк терапияси, жисмоний машқлар, касбий терапия ва нутқ терапияси киради. Мушак гевşетиcилар оғриқни ва мушакларнинг спазмини камайтиради. Ботокс инъэкциялари мушакларни бўшаштириш учун ҳам ишлатилиши мумкин. Ибупрофен каби стероид бўлмаган яллиғланишга қарши дорилар (НСАИД) яллиғланишни, шишишни, оғриқни ва иситмани камайтиришга ёрдам беради.

Чақалоқларнинг боши 12 ойгача жуда юмшоқ ва мослашувчан бўлгани учун тортиколлисли чақалоқлар 3 ёшдан 18 ойгача бўлган даврда махсус тортиколлис қопқоғи ёрдамида даволаш мумкин. Шифокорлар даволанишнинг энг яхши натижаларига эришиш учун болага кунига 23 соат ушбу шляпа кийишни тавсия қилади. Махсус шляпа билан даволаш 3 ойдан 9 ойгача давом этади.

Сизнинг бўйин мускулларингиз юмшоқроқ ва бўшашганда, физик-терапевтингиз бўйин мускулларидаги тетик нуқталарни диққат билан излайди. Тетик нуқталари ёки тетик нуқталари мушак толалари қисқариши ва бу нуқталарда мушакларнинг оғриғи бошқа соҳаларга қараганда кўпроқ бўлган нуқталардир. Тетик нуқталарида бу босимни босиб ушлаб туриш мушакни бўшаштиришга ва оғриқни йўқотишга ёрдам беради.

Биофеедбаcк терапияси, шунингдек, беморларга ўз танасининг турли ҳис-туйғуларини яхшироқ назорат қилиш ва уларни фарқлашда ёрдам берадиган хулқ-атвор терапияси усулларидан биридир. Бу кўникмаларга эга бўлиш орқали беморлар ўз организмининг физиологик функцияларини тартибга солиши ва шу орқали ўз аломатларини енгиллаштириши, касалликни кучайтирувчи фаолиятни тан олиши ва ундан қочиши, организмнинг самарадорлигини ошириши ва тикланиш жараёнини тезлаштириши мумкин. Биофеедбаcк - бу организмдаги физиологик функцияларни аниқлаш усули бўлиб, мушаклар фаоллиги, атроф-муҳитнинг тери ҳарорати, маҳаллий қон оқими, нафас олиш тезлиги ва усули, юрак уриш тезлигининг ўзгариши, мия тўлқинлари ва тананинг автоматик асаб тизимининг бошқа функциялари. Бўйин дистони билан оғриган беморларга ушбу функцияларни киритишдан мақсад, бу беморлар кўпроқ сенсорли хабардорликни топишдир.

Шунингдек, касбий терапевт сизга тана ҳолатини ва ҳаракатларини яхшилашга ёрдам берадиган ёрдамчи воситалардан фойдаланиш бўйича керакли маслаҳатларни бериши мумкин. Ушбу қурилмалардан баъзилари сизнинг ҳолатингизга мослаштирилган тиббий ёқалар, баланд стуллар ва бошқа стуллардан фойдаланишни ўз ичига олади. Дистониянинг айрим турлари, масалан, ларингеал дистони, нутқнинг бузилишига олиб келади, бу ҳолда бемор нутқ терапевтига юборилади.

Ҳамроҳлигингиз учун раҳмат. Саломатлик журналининг навбатдаги дастуригача сизни Аллоҳ таолога ҳавола қиламиз.

• мия ва асаб касалликлари (орқа мия ва умуртқа поғонаси касалликлари, учинчи қисм: орқа мия канали стенози: сабаб ва даволаш)