Мия ва асаб касалликлари (орқа мия ва умуртқа поғонаси касалликлари, тўртинчи қисм: бўйин оғриғи (2) (бўйин диск)): сабаб ва даволаш)

декабр 17, 2022 13:05 Asia/Tashkent

Саломатлик журнали дастурида сиз азиз ҳамроҳларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали саломатликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда тақдим этилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдан иборат бўлиб, мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволашини алмаштириш учун мўлжалланмаган.

Мия ва нервлар инсон танасининг энг сезгир қисмларидир. Тананинг бу икки жуда муҳим органи тананинг бошқа органларига ҳам таъсир қиладиган баъзи касалликлардан азият чекади. Нейрология мутахассисларининг фикрича, кўплаб ички мия касалликлари одамларнинг психологик ҳолатига ҳам таъсир қилади. Дастурнинг турли қисмларида ушбу касалликларнинг сони ва хилма-хиллигини ҳисобга олган ҳолда, биз сизни энг муҳим касалликлар ва уларнинг сабаблари ва асоратлари ва уларни даволаш усуллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Охирги дастурда биз бўйин эгрилиги ёки тортиколлис касаллиги билан танишдик. Ушбу дастурда биз "бўйин диски" ва унинг белгилари ва даволашни кўриб чиқамиз. Биз билан қолинг.

Бўйин дисклари юқори орқа бел ва бўйин умуртқалари орасидаги ёстиқдир. Бўйин дискининг чурраси одатда дискнинг йиртилиши натижасида юзага келади, бу диск дегенерацияси ёки дегенератив диск касаллиги деб ҳам аталади. Диск чурраси дискнинг желатинсимон ички ядроси (нуcлеус пулпосус) ажратилганда ёки унинг атрофидаги лигаментли қатламлар (аннулус фиброз) орқали Бўйин дискининг ташқи деворидан чиқиб кетганда содир бўлади. Аннулус фиброзининг йиртиғи бўйин оғриғига олиб келиши мумкин, диск материали ташқарига итариб, орқа мия нервини босганда, диск белгилари бўйиндан қўлларга тарқалишига олиб келиши мумкин. Бундан ташқари, уйқусизлик ва ачишиш қўллар ва бармоқларга этиб бориши ва мушакларнинг заифлиги ҳам пайдо бўлиши мумкин.

Бўйин чурраси ёши билан бўйиннинг тез-тез буришиши, ёмон ҳолат ёки бўйин жароҳати туфайли юзага келади. Орқа мия умуртқаларини ажратиб турадиган суюқлик билан тўлдирилган Бўйин дисклари камроқ мослашувчан, юпқароқ ва камроқ зарба ютувчи бўлади. Сервикал дискнинг юмшоқ, желга ўхшаш маркази қурийди ва қисқаради, асаб илдизлари ва орқа мия учун мавжуд бўш жойни чеклайди. Бўйин дискини ўраб турган лигаментлар мўрт бўлиб, осонроқ йиртилиб кетади. Ушбу бузилиш сервикал диск дегенерацияси ёки дегенератив сервикал диск касаллиги деб номланади.

Диск дегенерациясининг сабаблари кўплаб омиллар, жумладан генетика, ёш, шикастланиш ва чекиш каби атроф-муҳит омилларига боғлиқ. Вақт ўтиши билан Бўйин дисклари сув таркибининг бир қисмини йўқотади ва янада мўрт бўлади. Бу дискнинг ташқи қатламларида (аннулус фиброз) кичик ёриқлар ёки йиртиқларга олиб келиши мумкин. Дискнинг желега ўхшаш ва юмшоқ ички қисми (нуcлеус пулпосус) бу ёриқлар орқали ташқарига чиқиб, бўйин чуррасини келтириб чиқариши мумкин. Аслида, бўйин диск чурраси оғир нарсаларни кўтариш ва дискдаги ортиқча босим туфайли юзага келади. Яна қандай зарарли ҳаракатлар?

Ёши, касби ва генетикаси бу касаллик учун хавф омиллари ҳисобланади. Шундай қилиб, бачадон бўйни чурраси одатда 30 ёшдан 50 ёшгача бўлган одамларда кузатилади. Албатта, у 80 ёшдан ошган беморларда ҳам кузатилиши мумкин, аммо бу камдан-кам учрайди, чунки қаришнинг табиий жараёни дискни қуритиб, ёрилишининг олдини олади. Бундан ташқари, жисмоний фаолиятни талаб қиладиган иш билан шуғулланадиган одамларда бўйин дисклари хавфи кўпроқ. Тез-тез кўтариш, тортиш, суриш, бир томонга эгилиш ва буриш ҳам бўйнидаги чуррали дискни ривожланиш хавфини ошириши мумкин. Албатта, баъзи одамлар сервикал диск чуррасига генетик жиҳатдан ҳам сезгир.

Қўл, қўл ва бармоқларга чўзилган оғриқ бу касалликнинг энг кенг тарқалган белгиларидан биридир. Ёрилган диск бўйнида бўлса, оғриқ одатда элка, қўл ва бармоқларга тарқалади. Бу оғриқ йўталаётганда, аксирганда ёки умуртқа поғонасини силжитганда қўлга тарқалиши мумкин. Бундан ташқари, бўйин дискининг чурраси бўлган одамлар кўпинча таъсирланган нервлардан таъсирланган тананинг юқори қисмида элкада, қўлда ёки қўлда ҳиссизлик ёки ачишиш ҳис қилишади. Қўл ёки қўлнинг заифлиги бу касалликнинг яна бир кенг тарқалган аломатидир. Зарарланган нервлардан таъсирланган мушаклар заифлашади. Бу қоқилиш ёки нарсаларни ушлаб туриш қобилиятининг бузилишига олиб келиши мумкин.

бўйин дисклари ва чуррали диск белгилари кўпинча карпал туннел синдроми, элканинг ротатор манжети муаммолари ва гут каби бошқа касалликларга ўхшайди. Баъзида аломатлар йўқ. Бўйин дискини билмаган ҳолда чурраси бўлиши мумкин. Баъзида бўйин чурраси диск муаммоси белгиларини кўрсатмайдиган одамларда ўмуртқа шнорни кўришда кузатилади. Ушбу касалликда мураккаб асоратлар ва аломатлар ҳам кузатилиши мумкин. Баъзи беморларда бўйин чурраси ўмуртқа стенозга олиб келиши мумкин, бунда диск материали орқа мия устига босим ўтказади.

Бўйин дискини бир неча босқичда бажариш мумкин. Дискни таҳлил қилиш босқичида; Ёшга боғлиқ кимёвий ўзгаришлар дискни заифлаштиради, лекин чурра эмас. Ўртача чуррада дискнинг шакли ёки позицияси ўмуртқа канал ичида энгил протрусион билан ўзгаради. Бу ҳолат дискнинг бўртиб чиқиши ёки чиқиши ҳам дейилади. Оғир протрусион фазада желга ўхшаш пулпосус ядроси каучукга ўхшаш девордан (аннулус фибросус) ташқарига сурилади, лекин барибир диск ичида қолади. Ва босқичда Дискни ажратиш, дискнинг ядроси аннулус фибросусдан чиқади ва дискдан ташқарига ва орқа мия каналига ўтади.

Ушбу касаллик ва унинг турини аниқлаш учун шифокор физик текширув ўтказади, унинг давомида умуртқа поғонасида ҳаракат чекловлари, мувозанат муаммолари ва оғриқ белгилари, шунингдек, оёқ-қўлларнинг рефлекслари йўқлиги, мушакларнинг заифлиги, сезувчанлик ёки ғайритабиий реакциялар иштирок этишини кўрсатиши мумкин. У умуртқа поғонасини бошқаради. Жисмоний текширувдан сўнг шифокор батафсилроқ текшириш учун рентген, МРИ, компютер томографияси, КТ миелограммаси ёки суякни сканерлаш каби турли хил тестлардан фойдаланиши мумкин.

Ташхисдан сўнг шифокор турли хил даволаш усулларини бошлайди. Бўйиндаги чуррали диск туфайли оғриқ пайдо бўлганидан кейин биринчи усул - бир-икки кунлик дам олишнинг қисқа муддати. Ушбу қисқа муддатли дам олишдан сўнг, бўғимларнинг қаттиқлашиши ёки мушакларнинг заифлашишига йўл қўймаслик учун яна ҳаракат қилишни бошлаш керак. Баъзи ҳолларда сервикал умуртқа поғонасини дам олишга ва бўйинни дискини даволашга ёрдам берадиган тиббий ёқа ёки шина тавсия этилиши мумкин. Нонстероид яллиғланишга қарши дорилар (НСАИД), оғриқ қолдирувчи воситалар, шунингдек, чуррали диск натижасида юзага келадиган шиш ва яллиғланишни камайтириш учун ишлатилади. Оғиз орқали ёки инъэкцион кортикостероид препаратлари жуда кучли яллиғланишга қарши таъсири туфайли баъзан қўл ва бўйин оғриғи учун буюрилади. Қўлда кучли оғриқлар бўлса, эпидурал ёки блокли инъэкция тавсия этилиши мумкин.

Триггер нуқтасини даволаш шифокор томонидан тавсия этилган яна бир усулдир. Триггер нуқтали инъэкция маҳаллий оғриқсизлантирувчи воситани тўғридан-тўғри оғриқли юмшоқ тўқималарга ёки умуртқа поғонаси бўйлаб мушакларга киритишни ўз ичига олади.Триггер нуқтаси инъэкциялари, баъзида оғриқни назорат қилиш учун фойдали бўлса-да, бўйинни чуррасини даволашда ёрдам бермайди.

Чиропрактик усулларда бўйин умуртқаларининг манипуляцияси ёрдамчи даволаниш билан бирга бўйин умуртқа поғонаси муаммоларини даволаш учун ишлатилиши мумкин. Умумий қўшимча муолажалар массаж терапияси, иссиқлик ва совуқ терапия, юмшоқ чўзиш ва мустаҳкамлаш машқлари ва бошқаларни ўз ичига олиши мумкин. Остеопатияда ёки суяк терапиясида сервикал ўмуртқа чурра оғриғини даволаш, бўйин ҳаракат доирасини тиклаш, тўқималар ва мушакларни мувозанатлаш учун суяк манипуляцияси терапияси (ОМТ) ва ёрдамчи терапия каби табиий даволаш усуллари қўлланилади. Ушбу усулнинг ўзига хос хусусияти бутун танани ва таянч-ҳаракат тизимини умумий саломатлик ҳолатининг асосий таркибий қисмларидан бири сифатида даволашга қаратилган.

Бўйинни умуртқа поғонаси ёки бўйин минтақасини манипуляция қилиш - бу бачадон бўйни чурраси туфайли бўйин оғриғи бўлган кўплаб беморлар учун шифокорлар томонидан қўлланиладиган кенг тарқалган усул. Бўйинни дискини назорат қилиш учун чиропрактик даволанишнинг мақсадлари оғриқни йўқотиш, ҳаракатни яхшилаш ва бош ва бўйин функциясини тиклаш комбинациясини ўз ичига олади. Ушбу мақсадларга одатда бир нечта турли усуллар ёрдамида эришилади. Ушбу усуллардан бири; Сервикал ўмуртқа манипуляция кўпинча анъанавий чиропрактик созлаш ёки юқори тезликда, паст масофали техника деб аталади. Бўйинни умуртқа поғонасини мобилизация қилиш, яъни юмшоқ, камроқ кучли созлаш усули ёки паст тезликда, паст масофали техника, шунингдек, бўғинни тоқат қилинадиган ҳаракат оралиғи орқали ҳаракатга келтиради.

Бошдаги чўзиш ҳаракатлари нерв илдизларига босимни камайтиришга ёрдам беради. Бу усул ҳар бир киши учун самарали эмас, лекин буни қилиш осон ва агар у таъсир қилса, уни уй тортиш мосламаси ёрдамида амалга ошириш мумкин. МcКензие машқлари қўлда оғриқни камайтиришга ёрдам беради ва дискнинг чурраси белгиларини камайтиради. Дастлабки босқичда физиотерапевт мушак крампларини камайтиришга ёрдам берадиган иссиқлик ва муз терапияси ёки электротерапия, акупунктур ва ултратовуш каби усулларни танлаши мумкин. Диск чурраси учун бўйинни мустаҳкамлаш машқлари ҳам бўйин функциясини яхшилаши, кейинги жароҳатлар хавфини камайтириши ва бўйин бўғимларининг яллиғланишини олдини олиши мумкин.