Pars Today

Саломатлик журнали дастурида сиз азиз ҳамроҳларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали саломатликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда тақдим этилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдан иборат бўлиб, мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволашини алмаштириш учун мўлжалланмаган.

Ассалому алайкум азиз тингловчилар. Соғлиқни сақлаш журналининг охирги дастурида биз сколёз ёки умуртқа поғонаси эгрилигини кўриб чиқдик. Ушбу дастурда биз "сиятик асаб оғриғи" ни муҳокама қиламиз. Биз билан қолинг.

Сиятик синдром деб ҳисобланади ва унинг асосий белгиларидан бири сиятик асаб бўйлаб тарқаладиган оғриқдир. Сиятик асаб инсон танасидаги энг узун ва энг катта нервдир. Ушбу нервнинг диаметри бармоқларнинг катталиги ва унинг бошланғич нуқтаси пастки бел томонда. Бу нерв белнинг пастки қисмидан тос суяги ва чаноқ бўшлиғига ўтиб, сўнгра оёқларда чўзилади ва тиззадан бироз юқорироқда икки шохга бўлинади. Ҳар бир оёқда алоҳида сиятик асаб мавжуд.

Сиятик асабнинг ҳар бир тармоғи оёқ мушакларини ҳаракатга келтиришда ва оёқдан умуртқа поғонасига ҳиссий хабарларни узатишда рол ўйнайди. Ўнг ва чап сиятик нервлар тананинг ҳар икки томонида бир хил ҳаракатларни бошқариш учун жавобгардир. Сиятик асаб ҳиссий ва восита сигналларини узатишда рол ўйнаганлиги сабабли, унинг шикастланиши ёки сиқилиши оғриқ, сезувчанлик қобилиятининг пасайиши ва тана заифлигини келтириб чиқаради.

Сиятик оғриғи пастки орқа қисмдаги сиқилган асаб шохини кўрсатиши мумкин. Керакли нерв шохчаси орқа мия каналининг ичида ёки ташқарисида сиқилиши мумкин. Сиятик оғриқ пайдо бўлиши турли сабабларга эга. Бел умуртқа поғонаси дискининг ёрилиши ва чиқиши, пириформис синдроми, орқа мия каналининг стенози, умуртқа поғонаси чурраси, қандли диабет* ва орқа мия ўсмалари, хайриятки, камдан-кам учрайдиган сабаблар қаторига киради. Бел дискининг ёрилиши ва чиқиши асаб шохига босимни келтириб чиқаради ва орқа сиятик оғриғининг асосий сабабидир. Пириформис ҳам думбанинг чуқур қисмидаги кичик мушакдир. Париформис синдроми сиятик асаб ва яллиғланиш ва сиятик бел оғриғи устида босим сабаб приформис мушак сиқилиш ёки спазмлар, бўлади содир бўлади.

Сиятик оғриқнинг яна бир сабаби умуртқа каналнинг стенозидир. Бу муаммо турли омиллар орқа мия каналининг торайишига олиб келганда юзага келади ва бунинг натижасида канал ичидаги нерв шохларига босим ўтказилади. Умуртқалардан бири иккинчи умуртқа устида сирпанганда, бу умуртқа ўзининг юқори умуртқаси билан текисланмайди ва нерв шохчаси умуртқа поғонасидан чиқадиган жойда босим остида бўлади.

Одатда, сиятик пастки тананинг фақат бир томонига таъсир қилади ва оғриқ пастки орқа томондан бошланади ва пастки оёққа тарқалади. Сиятикада тез-тез учрайдиган бир қатор аломатлар мавжуд ва бу аломатларнинг комбинацияси ушбу синдромнинг белгиси бўлиши мумкин. Баьзида ёки соннинг бир томонида доимий оғриқ бу аломатлардан биридир. Бу оғриқ камдан-кам ҳолларда иккала оёқда ҳам сезилади. Пастки бел ёки думбадан келиб чиқадиган оғриқ давом этади ва сиятик асаб бўйлаб, думба, сон ва оёқларда тарқалади. Юриш ёки ётганда яхшиланадиган оғриқ, лекин тик турган ёки ўтирганда кучаяди. Бу оғриқ асосан отишни ўрганиш ва жуда ўткир деб таърифланади ва камроқ тарқалган ва тарқоқдир.

Баъзи ҳолларда оёқларда ачишиш ва уйқусизлик, ҳизсизлик, заифлик кўринади. Оёқларни ҳаракатга келтирганда заифлик ёки ҳизсизлик бу синдромнинг яна бир аломатидир. Шунингдек, беморнинг туриши ёки юришини қийинлаштирадиган оёқларнинг бирида кучли ва ўткир оғриқ сиятиканинг аломатларидан биридир.

Оёқ бармоқларидаги оғриқ ва бошқа аломатлар, шунингдек, сиятик асабнинг қайси қисми таъсирланганига қараб, сиятикадан келиб чиқиши мумкин. Ушбу синдромнинг яна бир аломати шундаки, агар бел оғриғи сезилса, у оёқ оғриғи каби кучли эмас. Бу аломатлар тўсатдан ҳаракат қилганда ёки тана ҳолатини ўзгартирганда, масалан, аксирма ёки йўталаётганда ёки ўтирган жойдан туришга ҳаракат қилганда кучайиши мумкин.

Сиятиканинг белгилари қайси нерв шохлари сиқилганлигига қараб ўзгаради. Л4 нерви билан боғлиқ симптомлар одатда сон ва касıкларда сезилади. Л5 нервининг аралашувидан келиб чиқадиган аломатлар тўпиқ ва оёқларга ҳам тарқалиши мумкин. Агар С1 нерви иштирок этса, сиятик оғриғи оёқларнинг ташқи қисмига, яъни кичик бармоқларга тарқалади.

Айрим омиллар бу синдромга чалинганларни кўпроқ хавф остига қўяди. Артрит ва дегенератив дисклар каби умуртқа поғонасидаги ёшга боғлиқ ўзгаришлар ва ортиқча вазн, айниқса қорин бўшлиғи ҳудудида, бу эса умуртқа поғонасидаги босимни оширади. Бундан ташқари, узоқ вақт давомида ўтириш ва ҳаракаncиз турмуш тарзи сиятик ва бошқа бел муаммолари учун хавф омиллари ҳисобланади.

Агар орқа сиятик асабга босим юқори бўлса, бу одам учун хавф туғдиради. Улар орасида оёқда кучли заифлик мавжуд бўлиб, бу ҳатто диққат етишмаслиги туфайли оёқларда мушаклар кучсизлигига ва баъзи ҳолларда каналларнинг оғир торайишига, ичак дисфункциясига ва сийдик ва нажасни ушлаб туришга олиб келиши мумкин. Ушбу аломатлар тиббий нуқтаи назардан фавқулодда ҳолат ҳисобланади ва жарроҳлик амалиётини талаб қилади.

Сиятикани ташхислаш учун мутахассис шифокор биринчи навбатда шахснинг тиббий ёзувлари ҳақида тўлиқ маълумотга эга бўлиши ва физик текширувдан ўтиши керак. Жисмоний текширув вақтида шифокор нимани аниқлаганига қараб, бир ёки бир нечта бошқа тестлар буюрилиши мумкин. Орқа тарафдаги ёриқларни текшириш учун рентген нурлари, МРИ ёки КТ текшируви. Орқа тарафдаги тузилмаларни кўриш учун сканерлашва электромиёграм** сиятик асаб орқали электр импулсларининг қандай узатилишини текшириш учун ушбу тестлар қаторига киради.

Кўпгина ҳолларда, сиятик оғриғи бир неча ҳафтадан кейин яхшиланади ва жиддий ва доимий муаммоларни келтириб чиқармайди. Агар бир неча ҳафтадан кейин оғриқ яхшиланмаса, шифокор билан маслаҳатлашиш керак. Агар сиз сийдик ёки ахлатни назорат қилишни йўқотган бўлсангиз, оғриқ жуда кучли ёки мушакларингизда заифлик ва уйқусизликни ҳис қилсангиз, имкон қадар тезроқ мутахассисга мурожаат қилинг.

Кўпинча шифокор оғриқни назорат қилиш учун стероид бўлмаган яллиғланишга қарши дориларни буюради. Сиятик оғриғини назорат қилгандан сўнг, шифокор, эҳтимол, орқа мушакларини кучайтириш ва умуртқа поғонаси ва тана ҳолатини тўғрилаш учун жисмоний терапия ва сиятик машқларини буюради. Тўшакда узоқ вақт қолиш сиятика учун яхши даволаш эмас ва ҳатто оғриқни янада кучайтириши мумкин. Оғриқни даволаш ва енгиллаштириш учун дастлаб бир неча кун дам олиш керак бўлиши мумкин, аммо бундан кўпроқ дам олиш орқа мушакларини заифлаштиради. Агар сиятик оғриғи бел умуртқаси дискининг чиқиши туфайли юзага келса, шифокорлар беморларга қаттиқ оғриқ келтирмаса, фаолиятни давом эттиришни маслаҳат беришади.

Чўзиш ва мустаҳкамлаш машқлари, массаж терапияси, остеопатия*, физика терапияси, умуртқа поғонасида қўлда терапия - шифокор тавсия қилиши мумкин бўлган бошқа даволаш усуллари. Акупунктур, иссиқ ва совуқ компресслар, эпидурал бўшлиқда стероид инъэкцияси**, озон терапияси - беморнинг муаммосига қараб шифокор томонидан белгиланадиган бошқа даволаш усуллари.

Электр нервларини стимуляция қилиш (ТЕНС) шифокор ушбу синдромни яхшилашни таклиф қиладиган яна бир даволаш усулидир. Ушбу усулда оғриқни йўқотиш учун электр кучланиш ишлатилади.

Транскутан электр нерв стимуляцияси (ПЕНС) ТЕНСга ўхшайди, аммо бу усулда тери ва юмшоқ тўқималар орқали нервларни электр стимуляцияси учун акупунктур игналарига ўхшаш зондлар қўлланилади. ПЕНС усулининг самарадорлигини исботлаш учун кўпроқ тадқиқотлар талаб этилади.

 Cисионъс Ҳйдросургерй даволашнинг яна бир усули ҳисобланади. Ушбу процедура СпинеЖет ускунасини ўз ичига олади ва умуртқаларни термоядровий операцияга тайёрлаш учун бир вақтнинг ўзида орқа мия дискларидан шикастланган тўқималарни кесиш ва дренажлаш учун юқори тезликдаги сув оқимидан фойдаланади. Спинежет - бу жарроҳга чуррали дискни тери орқали даволашга имкон берадиган усул бўлиб, жарроҳлик ва касалхонага ётқизиш энди керак эмас.

Нуклеотомия лазери сиятик оғриғини яхшилашнинг яна бир усули ҳисобланади. Ушбу усулда жарроҳ ичи бўш игнани жарроҳлик маткапга улайди ва ассимиляция мосламасини дискка киритади ва нерв илдизига босимни юмшатиш ва оғриқни йўқотиш учун дискнинг ядроси ёки ядросининг бир қисмини олиб ташлайди. Нуклеотомия лазери одатда амбулатория процедураси бўлиб, бемор процедурадан кейин чиқарилади. Операция маҳаллий оғриқсизлантирувчи ва тинчлантирувчи воситани киритиш орқали амалга оширилиши мумкин.

Умуман олганда, жарроҳлик бўлмаган даволаш усуллари симптомларни яхшилашга таъсир қилмаса, шифокор сиятик операцияни тавсия этмайди. Оғриқ кучайган ҳолларда, беморда оёқ мушакларининг кучли заифлиги ёки сийдик ва ахлатни назорат қилишни йўқотган бўлса, жарроҳлик тавсия этилади.

Шундай экан, баъзи ҳолларда орқа мия ва унинг нерв шохлари учун кўпроқ жой яратиш ва асабдаги босимни олиб ташлаш учун жарроҳлик амалиёти керак бўлади. Ломбер диск ташқарига чиқса ёки ташқарига чиқса, дискектомия қилинади. Ушбу муолажани амалга ошириш учун орқада кичик кесма қилинади ва муаммоси бўлган ва асабга босим ўтказадиган диск чиқарилади. Ламинектомия операциясида нервлар учун кўпроқ жой яратиш учун ламина суягининг бир қисми ёки фасет бўғимларининг бир қисми олиб ташланиши мумкин.

Ҳамроҳлигингиз учун раҳмат. Саломатлик журналининг навбатдаги дастуригача сизни буюк Аллоҳга ҳавола қиламиз.

................................................ .. ...................................................... ...................

* Қандли диабет билан оғриган беморларда асаб тизимидаги бузилишлар жуда кенг тарқалган. Сиятик асаб синдроми бу тоифадаги одамларнинг неврологик касалликларидан биридир.

** Миелограмма тести вертебра ёки дисклар оғриқни келтириб чиқарадими ёки йўқлигини аниқлаш учун умуртқалар орасига рангли контраст моддани киритиш орқали амалга оширилади.

*** Остеопатия ёки суяк терапияси - бу амалий даволаш усули бўлиб, у тананинг турли қисмларини текшириш ёки симптомларни алоҳида текшириш ўрнига (масалан, бир жойда елканинг шикастланиши ва бошқа жойда бўйиннинг буришиши) вазифасини бажаради. бутун танани бир бутун сифатида текширади.**** Эпидурал бўшлиққа кортикостероид инъэкцияси қисқа муддатли оғриқни сезиларли даражада энгиллаштиради. Бироқ, стероид инъэкцияларининг самарадорлиги ҳали ҳам муҳокама қилинмоқда.

Скелет ва мушак касалликлари (еттинчи қисм, сколёз (умуртқа поғонасининг эгилиши ва эгрилиги))