ترکیه سردرگم در مواضع منطقه ای، تلاش برای حل بحران قطر از طریق اشاعه ایران هراسی
مولود چاووش اوغلو وزیر امورخارجه ترکیه در یک موضع گیری احساسی گفت: تا کنون هیچ کشوری به اندازه قطر، در کنار ترکیه و عربستان در مقابل ایران نایستاده است.
این مقام ترک که با خبرنگاران کویتی سخن می گفت مدعی شد اتهام کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به قطرمبنی بر همراهی با ایران درست نیست و قطر با مواضع ضد ایرانی دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس همراه بوده است.
ادعاهای دخالت جویانه مقامات ترک در حالی مطرح می شود که پیش از این نیز اردوغان رییس جمهور ترکیه در سخنانی متملقانه عربستان سعودی را بزرگ منطقه خواند و از این رژیم خواست به محاصره قطر پایان داده و نقش خودرا در ثبات، صلح و امنیت منطقه ایفا کند.
تلاشهای ترکیه برای نقش آفرینی بیشتر در حل بحران محاصره قطر از سوی چندین کشور عربی به رهبری رژیم سعودی، بیش از انکه برآمده از عزم صلح جویانه و حافظ ثبات و امنیت جمعی در منطقه باشد، ناشی از ولع سیادت جویی اردوغان است که در پوششی از حکمیت و ریش سفیدی برای حل یک بحران به نمایش درآمده است.
اما اظهارات اخیر چاووش اوغلو وزیرخارجه ترکیه مبنی بر عدم همراهی قطر با ایران که شاید با هدف دلجویی از رژیم سعودی بیان می شود شایسته توجه است.هرچند تغییر پی در پی مواضع دولت آنکارا و آشفتگی حاکم بر سیاست خارجی این کشور طی چند سال اخیر بویژه پس از کودتای ژوئن 2016 دیگر امری روشن و پذیرفته شده است اما این سردرگمی را می توان بیشتر تابعی از حس تسلط خواهانه اردوغان بر دنیای اسلام و منطقه و در چارچوب رقابت پنهان آن با رژیم سعودی برای در دست گرفتن افکار عمومی جهان اسلام بویژه اهل تسنن دانست.
هدفی که گاه اردوغان و مهره هایش را تا سرحد رویارویی با کشورهایی می برد که خود پیش از این به کمک دلسوزانه آنها در جریان کودتای نافرجام گذشته اعتراف کرده بودند.این رویکرد قدرناشناسانه دولت اردوغان بیش از هر کشوری درقبال جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته شده است.
سخنان سال گذشته وزیر خارجه ترکیه در قدردانی از ایران در روزهای سرنوشت ساز کودتای ژوئن 2016 ، هنوز هم در محافل سیاسی معتبر جهان به عنوان اقدامی سرشار از حسن نیت و بر اساس اصل حسن همجواری مطرح میشود.مقایسه این موضع دولت ایران با اقدامات موذیانه کشورهای عرب حاشیه جنوبی خلیج فارس هنگام وقوع کودتا در ترکیه که به اعتراف اردوغان حتی از این اتفاق خوشحال هم شده بودند نشان می دهد که شناخت دوست و دشمن ملت ترکیه چندان کار سختی نیست.
اما از سوی دیگر به نظر می رسد توهم تسلط جویانه اردوغان در رقابت با رژیم سعودی که به نظر می رسد در حال تبدیل شدن به دکترین سیاست خارجی ترکیه نیز هست، روابط راهبردی ملت ترکیه را با کشورهای قدرتمند منطقه همچون ایران فدای یک احساس شخصی می کند.
تردید اردوغان در رقابت یا پذیرش بزرگی رژیم سعودی در منطقه و جهان اسلام به نظر می رسد به چالشی اساسی برای وی بدل شده است.لیکن روشن است روابط این چنینی دو کشور ترکیه و رژیم سعودی و تلاش به هر بهانه ای برای کتمان آگاهانه جایگاه راهبردی کشورهایی که توان رقم زدن تحولات سرنوشت ساز در منطقه را دارند، این دو را به سمت یک بازی باخت باخت سوق خواهد داد.
در این برهه مقامات آنکارا باید بدانند بحران قطر و فرصتی که در اختیار آنان برای نقش آفرینی بیشتر در منطقه قرار داده شده نباید با بدسلیقگی و ناپختگی به عرصه ای برای دوری از همسایه و شریک دیرپایی چون ایران بدل شود.از منظر دیگر گرچه ترکیه ادعا میکند که می خواهد نقش یک میانجی را در بحران قطر ایفا کند اما سیاست های دوگانه آن موجب می شود تا دامنه اختلافات در منطقه گسترده تر شود.
همراهی ترکیه با عربستان و تلاش این کشور برای تقویت جبهه ضد ایرانی، تنها ترکیه را در محور اختلافات منطقه ای قرار می دهد و منافع این کشور را به خطر می اندازد. هرچند که پیش از این نیز اقدامات ترکیه مانند ارسال سلاح به تروریستهای سوری و زندانی کردن روزنامه نگار افشا کننده این اقدام موجب بدنامی سران این کشور شده است. حال ترکیه قصد دارد با متهم سازی ایران که درخط مقدم مبارزه با تروریسم است تصور مخدوش خود را ترمیم کند.
ترکیه که پیش از این در بحران سوریه به تنش آفرینی اقدام کرده بود این بار نیز با هدف تسلط بر منطقه قصد دارد کشور های منطقه را درگیر بحران تازه ای کند.
سعید جعفری کارشناس مسائل ترکیه در این باره می گوید:
ترکیه دارای روابط اقتصادی ویژه ای با ایران است اما به نظر میرسد ترکیه با محاسبه اشتباه قصد دارد روابط خود با ایران را فدای اهداف دست نیافتنی کند. ترکیه برای تامین بخشی از گاز خود، حل بحران سوریه و مسئله کردها به همکاری ایران نیازمند است و این اقدامات تنها ظرفیت همکاری بین دو همسایه تاریخی را محدود میکند.
در نهایت می توان گفت هرچند اقداماتی این چنین بیشتر در راستای دیدگاههای شخصی اردوغان تعبیر می شود، لیکن به نظر میرسد نقش گروه های مذهبی، سیاسی و مدنی ترکیه برای تعدیل دیدگاه های نسنجیده مقامات آنکارا این روزها بیش از هر زمان دیگری پررنگ شده و باید هر چه سریعتر دولتمردان ترکیه در مسیر پرهیز از دامن زدن به اختلافات و نزدیکی بیشتر با ملتهای منطقه گام بر دارند.
