Pars Today

در ادامه برنامه قبل به معرفی آیین های محرم و عاشورا در پاکستان پرداخته ایم.

با سلام به یکایک شما دوستان و علاقمندان مجموعه برنامه «آیین های محرم و عاشورا در میان ملل مختلف» حتماً به خاطر دارید در برنامه گذشته با بخشی از آیین های محرم و عاشورا در کشور پاکستان آشنا شدیم و وعده دادیم در برنامه امروز با دیگر آیین های عزاداری در این کشور آشنا شویم. از شما دعوت می کنیم در این برنامه با ما همراه باشید.

عزاداری‌های ماه محرم هر ساله با شورو شکوه خاصی و با حضور گسترده مسلمانان شیعه و سنی و حتی مسیحیان در پاکستان برگزار شده و خیابان‌های این کشور در ایام محرم مملو از جمعیت می‌شود.

عاشقان سیدالشهدا(ع) در پاکستان با سیاه پوش کردن مراکز محل تجمع شیعیان در ماتم جانکاه شهادت امام حسین علیه‌السلام، خود را برای عزاداری تا شام غریبان حسینی آماده می کنند و مجالس عزاداری را تا هفتم ربیع الاول ادامه می‌دهند. همچنین ۱۰ روز اول ماه محرم در پاکستان هر یک به نام خاصی نامگذاری شده و نوحه‌خوانان هر شب بخشی از مصائب امام حسین (ع) را برای سوگواران بیان می‌کنند.

در این ایام، شیعیان پاکستان هر روز و هر شب به نوحه خوانی، سینه زنی و زنجیرزنی می‌پردازند و آیین‌های سوگواری برای شهدای کربلا، در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی به اوج خودمی رسد.

هیات‌های عزاداری نیز در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی در خیابان‌های بزرگ و اصلی شهرهای مختلف پاکستان از جمله «اسلام آباد، راولپندی، لاهور، پیشاور، اسکردو، گلگیت، کراچی، کویته، حیدرآباد، مظفرآباد، جهنگ، میانوالی، لارکانا، فیصل آباد، سرگودها، چکوال و کشمیر» تحت نظارت دولت پاکستان به سوگواری می پردازند.نبود امنیت کافی، همه ساله اصلی‌ترین دغدغه شیعیان پاکستان به ویژه در ایام ماه محرم و دیگر ایام و مراسم‌های ویژه مذهبی شیعیان در این کشور است.

به رغم این که دولت و نهادهای امنیتی و انتظامی پاکستان تلاش می‌کنند مانع از وقوع حملات تروریستی علیه اینگونه مراسم‌های مذهبی شوند، اما چنین مراسم‌هایی در ایام مذهبی خاص نظیر اعیاد یا عزاداری‌ها، در سال‌های گذشته، بارها هدف حملات تروریستی مرگبار از سوی گروه‌های افراطی و تروریستی قرار گرفته‌اند.

مسلمانان اهل سنت در بسیاری از نقاط پاکستان اگرچه حضور مستقیم در عزاداری‌ها ندارند، اما به خاطر ارادتی که به امام حسین علیه‌السلام و یارانش قائل هستند و به احترام عزاداران سالار شهیدان، هنگام عبور دسته جات عزاداری، با آب و شربت از آنها پذیرایی می‌کنند و حتی برای تامین امنیت آیین‌هایی عزاداری محرم، داوطلب می‌شوند و به برگزاری هرچه بهتر این آیین‌ها، کمک می‌کنند.در واقع در سال های اخیر محرّم و مراسم ها و هیات های پرشور عزاداری و سینه زنی در مناطق مختلف پاکستان به جلوه های زیبایی از وحدت و برادری شیعه و سنی تبدیل شده و برخی رهبران گروه های اهل سنت اعلام کرده اند که تامین امنیت و حفاظت از شیعیان عزادار در این ایام را برعهده می گیرند.

شبیه سازی یا به قول مردم «تعزیه» در مراسم عزاداری امام حسین (ع)از قدیم الایام بین شیعیان پاکستان رواج داشته است. شیعیان با بر پایی مراسم «شبیه» و تعزیه بر مصایب اهل بیت (ع) گریه می کنند و خاطره شهادت جانسوز شهیدان کربلا را زنده می نمایند. از مهمترین تعزیه هایی که بر پا می شوند می توان گهواره علی اصغر (ع)، ساختن ماکت حرم امام حسین (ع)و درست کردن تابوت شهدای کربلا ، آراستن ذوالجناح اسب امام حسین (ع)، محمل قاسم بن الحسن (ع) و تزئین عَلَم حضرت ابوالفضل عباس (ع) را نام برد.

شبیه تابوت از نمادهای ماه محرم است. مردم با چوب یا آلومینیوم تابوتی می سازند و چادرها را به گونه ای روی آن قرار می دهند که همچون جنازه ای بنظر می رسد. مردم پاکستان علاوه بر شبیه تابوت، شبیه ضریح را هم بانقره و پولاد و بعضی ثروتمندان باطلا می سازند.

شبیه ذوالجناح(مرکب امام حسین) نیز بخش مهمی از مراسم عاشورا در پاکستان است. ذوالجناح سمبول فریاد حماسی و یادآور پیروزی حق بر باطل است که تاکنون در دلها پابرجا مانده است. در راه پیمایی هر دسته از عزاداران ذوالجناحی را به همراه دارند. مردم اعتقاد زیادی به این شبیه دارند. لذا برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) تمثیلی از ذوالجناح درست می‌کنند و در روز عاشورا حیوان را با پارچه های زیبا و گرانبها آراسته و به نشانه سوگ به رنگ قرمز در می آورند.با مشاهده این اسب به عزاداری می پردازند و در واقع زبان حال حضرت زینب (سلام الله علیها ) را در هنگام برگشت ذوالجناح به خیمه ها می خوانند.

عَلَم نیز یکی از نشانه های شیعیان پاکستان در سوگواری ماه محرم است و بر افراشتن علم حضرت عباس (ع) از مراسم اعتقادی مردم پاکستان در آغاز ماه محرم است. جوانان عضو هیئت‌های سینه زنی با گرداندن علم حضرت عباس (ع) در خیابان‌ها آغاز ماه محرم را به اطلاع همگان می‌رسانند. در مراسم عزاداری شیعیان پاکستان، عَلَم های مختلفی دیده می شود. شیعیان این عَلَم ها را که خاطره علمداری حضرت ابوالفضل در روز عاشورا را زنده می سازد، درست می کنند و به آن اعتقاد راسخی دارند. و علم را وسیله ای برای شفاعت خود می پندارند و بیشتر مردم بوسیله علم حاجات خود را می طلبند.

مردم در تمام مدت عزاداری این علمها را به اهتزاز در می آورند. بر روی بعضی علم ها عکس دستی بریده و مشکی کوچک گلدوزی می شود که خاطره دست بریده حضرت عباس (ع) و فداکاری آن حضرت برای رساندن آب به تشنگان حرم امام حسین (ع) را در اذهان زنده می کند.

با فرا رسیدن ماه محرم، غرفه هایی به نام «سبیل» در جاده های عمومی و فرعی تدارک دیده می شود و در آنجا به یاد تشنگی امام حسین به مردم آب، شربت و یا شیر می دهند. علاوه برآن غذای مخصوصی به نام حلیم که شبیه آش می باشد، تهیه و بین عزاداران و فقرا تقسیم می شود.

متاسفانه در مراسم عزاداری ماه محرم در پاکستان مواردی مشاهده می شود که بیشتر از اینکه به عزاداری و سوگواری شبیه باشد بدعتی بیش نیست. اعمالی نظیر قمه زنی که باعث شکافتن سر عزادار می شود و زنجیر زنی که بر سر هر رشته آن چاقوهای بسیار تیز و برنده دو لبه نصب شده که بر اثر ضربت آن خون از بدن عزاداران فوران می کند و یا اقدام به راه رفتن روی زغال‌های گداخته در حال سینه زنی از این جمله است. بنابر فتاوای علمای شیعه(همچون آیت الله خامنه ای- رهبر جمهوری اسلامی ایران) قمه زنی از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی شود و سابقه ای در عصر ائمه (ع) و زمان های بعد از آن ندارد و تاییدی هم به شکل خاص یا عام از معصومین (ع) در مورد آن نرسیده است و در زمان حاضر موجب وهن و بد نام شدن مذهب می شود بنابر این در هیچ حالتی جایز نیست . در مورد زنجیر زنی هم اگر این عمل به شیوه ای انجام شود که موجب صدمه به بدن و تقبیح عاقلان نگشته و زمینه را برای وهن آموزه های عاشورا فراهم نسازد، اشکالی ندارد. در هر حال در عمق اندوه و سوگواری برای شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) شکی نیست و همه شیعیان در این عزا خون می‌گریند اما برخی عزاداری های غلط باعث وارد کردن وهن در جهت نابودی واقعه عاشوراست.

تصاویری از آیین های محرم و عاشورا در پاکستان

***********************************