Սահելի ճգնաժամ. Տարածաշրջանային սպառնալի՞ք, թե՞ համաշխարհային վտանգ

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը զգուշացրել է. «Անվտանգության իրավիճակը, հատկապես Արևմտյան Աֆրիկայում և Սահելի տարածաշրջանում, օրեցօր ավելի կրիտիկական է դառնում»։

Pars Today-ի փոխանցմամբ՝ Անտոնիո Գուտերեշը զգուշացրել է Աֆրիկայում ահաբեկչական խմբավորումների աճի մասին և ասել. «Եթե այդ տարածաշրջանում ահաբեկչական հարձակումները շարունակվեն, հետևանքները կարող են մահացու լինել նրանց համար, ովքեր կախված են  կենսական ծրագրերից»։

Նա ընդգծել է. «Մենք բախվում ենք ամբողջ տարածաշրջանում աղետալի շղթայական ռեակցիայի վտանգի հետ»։

Նշելով, որ Սահելի երկրներում ահաբեկչությունը պարզապես դրամատիկ տարածաշրջանային իրողություն չէ, նա ասել է. «Աֆրիկայում և դրանից դուրս ահաբեկչական խմբավորումների կապերը դրանց վերածել են աճող համաշխարհային սպառնալիքի»։

Սահելն Աֆրիկայում գտնվող աշխարհագրական գոտի է՝ հյուսիսում Սահարա անապատի և հարավում Աֆրիկայի արևադարձային շրջանների միջև և ներառում է հյուսիսային Սենեգալի, հարավային Մավրիտանիայի, կենտրոնական Մալիի, Բուրկինա Ֆասոյի, հարավային Ալժիրի և Նիգերի, կենտրոնական Չադի, հարավային Սուդանի, հյուսիսային Հարավային Սուդանի և Էրիթրեայի տարածքները։

Տարիներ շարունակ Աֆրիկայում և Սահելում գործել են ահաբեկչական խմբավորումներ։ Իսկ միջազգային և տարածաշրջանային վերջին փոփոխությունները խթանել են այդ խմբավորումների ներկայությունն ու տեղաշարժերը։ Ինչպես ասել է Անտոնիո Գուտերեշը,  Աֆրիկայում ահաբեկչությունը այլևս միայն տարածաշրջանային սպառնալիք չէ, այլ արագորեն վերածվում է համաշխարհային վտանգի։

Իսկ ինչո՞ւ են ահաբեկչական խմբերը աճում Աֆրիկայում: Դա ունի անվտանգային, մարդասիրական, տնտեսական և քաղաքական պատճառներ։

Անվտանգության տեսանկյունից, Սահելի աշխարհագրական դիրքը և այս տարածաշրջանի երկրների կենտրոնական կառավարությունների թուլությունը ենթահող են ստեղծել ահաբեկչական խմբերի գործունեության համար:

«Ալ-Քաիդայի», ԻԼԻՊ-ի և «Բոկո Հարամի» հետ կապված խմբերն ակտիվ գործում են այս  տարածաշրջանում, ապակայունացնելով տեղացիների կյանքը։ Դրանց անդամները հարձակվում են  ռազմական ավտոշարասյուների վրա, պատանդներ վերցնում և սպանում քաղաքացիական անձանց։ Իսկ վերջերս այդ խմբերը սպառնում են նաև վառելիքի և ապրանքների մատակարարման կենսականորեն կարևոր ուղիներին, խաթարելով վառելիքի մատակարարումը, ինչպես տեղի ունեցավ Մալիում: Մյուս կողմից, այս խմբերի միջազգային կապերը ցույց են տալիս, որ դրանց գործունեությունը չի սահմանափակվում Աֆրիկայի այս տարածքում և ներառում է  ավելի մեծ շրջանակ։ 

Այս ճգնաժամի մարդասիրական հետևանքները գերազանցում են անվտանգության չափումները: ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի տվյալներով՝ Բուրկինա Ֆասոյում, Մալիում, Նիգերում և հարևան երկրներում տեղահանվել է մոտ 4 միլիոն մարդ: Ավելի քան 14,000 դպրոց և 900 առողջապահական կենտրոն փակվել է, և միլիոնավոր մարդիկ զրկվել են կրթությունից և առողջապահական ծառայություններից: Արդյունքում երիտասարդ սերունդը զրկվել է ապագայից և վերարտադրվում է  աղքատության, անգրագիտության և հուսահատության ցիկլը, հատկապես աֆրիկյան երկրներում։ Արդյունքում՝ ահաբեկչական խմբավորումները ներգրավում են նոր անդամների, քանի որ նրանց խոստանում են ֆինանսական օգնություն և բարգավաճում:

Աֆրիկայում ահաբեկչական խմբավորումների աճի մյուս պատճառը տարածաշրջանային և համաշխարհային տերությունների միջև թաքնված և բացահայտ մրցակցությունն է, ներառյալ տարբեր երկրների ռազմական և տնտեսական ներկայությունը: Այս խմբերը տարածաշրջանում անապահովություն են սերմանել՝ գաղտնի աջակցելով ահաբեկչական խմբավորումներին և երբեմն նրանց ֆինանսական և ռազմական օգնություն տրամադրելով՝ իրենց ներկայության համար արդարացում ունենալու համար: Փաստորեն, Աֆրիկայում շատ մրցակից երկրներ, ահաբեկչության դեմ պայքարում համագործակցելու փոխարեն, ներգրավված են ազդեցության և տնտեսական շահերի համար մրցակցության մեջ. մի իրավիճակ, որը ոչ միայն հանգեցրել է ահաբեկչության զսպման ձախողմանը, այլև հող է հարթել զինված խմբավորումների գործունեության ընդլայնման համար:

Մյուս կողմից, կլիմայի փոփոխությունը նույնպես լուրջ դեր է խաղացել ահաբեկչության տարածման գործում: Սահելի երկրները պայքարում են լայնածավալ աղքատության, թույլ ինստիտուտների և կլիմայի փոփոխության աղետալի հետևանքների դեմ: Երաշտը, անապատացումը և բնական պաշարների սպառումը սրել են սահմանափակ ռեսուրսների համար մրցակցությունը և հող են հարթել ներքին հակամարտությունների և բախումների աճի համար։

Վերոնշյալը վկայում է, որ Աֆրիկայում ահաբեկչության աճը սպառնալիք է դարձել ոչ միայն այս մայրցամաքի երկրների, այլև ամբողջ աշխարհի համար: Այս սպառնալիքին հակազդելու համար անհրաժեշտ է անվտանգության միջոցառումների համադրություն՝ ֆինանսական և մարդասիրական աջակցությամբ, պետական ինստիտուտների ամրապնդմամբ, կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարով և տարածաշրջանի ժողովուրդների համար զարգացման հնարավորությունների ստեղծմամբ։

Եվ եթե հիմա աշխարհն անտարբեր մնա Սահելի ճգնաժամի նկատմամբ, վաղը ստիպված կլինի արձագանքել անապահովության, զանգվածային միգրացիայի և անվերջ բռնության համաշխարհային ալիքին: Աֆրիկայում ահաբեկչությունն այլևս միայն նախազգուշացում չէ, այլ պոտենցիալ սպառնալիք, որ եթե աշխարհը չհամագործակցի, շատ տարածաշրջաններ կենթարկվեն լուրջ վնասների: Թվում է, թե ընդհանուր կամքի, լուրջ ներդրումների և աշխարհի երկրների միջև իրական համագործակցության շնորհիվ այս մահացու ցիկլը կարող է խզվել։ Աֆրիկայի ապագան աշխարհի ապագան է, և գործողությունների ցանկացած հետաձգում ծանր գին կունենա մարդկության համար։