Speciale në përkujtim të Shejkh Mufid

Në një hadith të Profetit të nderuar të Islamit s.a.v.s. thuhet: “Dijetarët në tokë janë si yjet në qiell të cilën në errësirën në tokë dhe det janë mjet për udhëzimin dhe drejtimin e njerëzve. Prandaj çdo herë kur të zhduket yjet, njerëzit e udhëzuar rrezikohen me devijim dhe humbjen e rrugës së drejtë”. Shejkh Mufid është një prej këtyre dijetarëve.

Në një hadith të Profetit të nderuar të Islamit s.a.v.s. thuhet: “Dijetarët në tokë janë si yjet në qiell të cilën në errësirën në tokë dhe det janë mjet për udhëzimin dhe drejtimin e njerëzve. Prandaj çdo herë kur të zhduket yjet, njerëzit e udhëzuar rrezikohen me devijim dhe humbjen e rrugës së drejtë”. Shejkh Mufid është një prej këtyre dijetarëve.

“Dijetarët në tokë janë si yjet në qiell të cilën në errësirën në tokë dhe det janë mjet për udhëzimin dhe drejtimin e njerëzve. Prandaj çdo herë kur të zhduket yjet, njerëzit e udhëzuar rrezikohen me devijim dhe humbjen e rrugës së drejtë”.

Zoti i madhëruar profetët dhe të dashurit e vet i ka bërë si yjet e qiellit që shkëlqejnë në netët e errëta në mënyrë që në kthesat dhe lakimet e botës, të jenë udhëzues dhe drejtues të njerëzve. Pas atyre, Zoti i madhëruar i ka vendosur dijetarët e ndërgjegjshëm. Imami i kohës, Imam Mahdiu (a.xh.) në lidhje me këtë ka thënë: “Ne jemi argument i Zotit mbi dijetarët dhe dijetarët janë argument i yni për ju njerëzit”. Prandaj, për të gjithë ne është obligim që t’i njohim argumentet e Zotit dhe t’i prezantojmë ata për njerëzit e tjerë në mënyrë që ata të bëhen shëmbëlltyrë për të gjithë rrugëtarët e rrugës së vërtetë. Një prej këtyre argumenteve hyjnore është Abu Abdullah Muhamed bin Muhamed bin Numan Harithi i njohur me epitetin Shejkh Mufid.

Në agimin e 11 dhil-ka’de të vitit 336 hixhri kameri, në kohën kur frynte era e freskët muhamediane në fshatin Ukbara në afërsi të Bagdadit, vullneti i Zotit të madhëruar kishte përcaktuar ashtu që në një familje fetare dhe që besonte në imamët e pastër, nga një baba fetar dhe të devotshëm dhe nga një nënë e pastër, të lindë një foshnje e bekuar. Babai nga dashuria ndaj Profetit të nderuar të Islamit s.a.v.s. e emëroi këtë foshnje me emrin Muhamed në mënyrë që ky fëmijë me ndihmën dhe mëshirën hyjnore dhe nën dritën e mësimeve të larta të Islamit, t’i kalojë me sukses fazat rritjes dhe zhvillimit. Muhamed që nga fëmijëria kishte një pasion të madh për arsim dhe mësimin e shkencave islame dhe qysh në moshën e fëmijërisë, mbaroi fazën e shkollimit fillestar në familje dhe në vendlindje duke mësuar shkencat islame dhe pasta për të vazhduar shkollimin, së bashku me gjyshin e tij shkoi në Bagdad dhe filloi studimin e shkencave dhe nxënien e diturisë në mënyrë sistematike duke mësuar pranë më shumë se 70 profesorëve dhe dijetarëve të njohur të kohës së tij.

Qyteti i Bagdadi në kohën e Shejkh Mufid ishte djep i shkencës dhe civilizimit islam. Në atë kohë e cila konsiderohej periudhë e dekadencës dhe rënies së fuqisë së dinastisë Abasite, ishin krijuar rrethana të përshtatshme për zhvillimin e diskutimeve dhe polemikave shkencore duke paraqitur idetë dhe mendimet e ndryshme. Filozofët dhe mendimtarët dhe dijetarët e shkollave të ndryshme islame secili mundohej dhe bënte përpjekje të mëdha për të vërtetuar vërtetësinë e bindjeve dhe mendimeve të tij. Shejkh Mufid në këtë fushë me zgjuarsinë dhe diturinë e të tij të gjerë dhe duke u mbështetur në mësimet e shkollës shiite, jo vetëm që kishte arritur të ngadhënjejë ndaj shkollave dhe ideve të tjera, por ai nga ana e khalifit suni të asaj kohe kishte fituar edhe pozitën e profesorit të lartë. Në burimet historike në lidhje me debatet shkencore të Shejkh Mufid me njërin prej dijetarëve të mëdhenj sunit dhe në lidhje me mënyrën e ngadhënjimit të tij në këtë drejtim, thuhet: “Një ditë gjykatësi Abdulxhabar ishte në kuvendin e mësimit të tij në Bagdad dhe në atë kuvend ishin të pranishëm shumë dijetarë të mëdhenj shiitë dhe sunitë. Më pas në këtë kuvend hyri Shejkh Mufid dhe u ulë në fund të kuvendit dhe pas një kohe iu drejtua gjykatësit Abdulxhabar dhe tha: “Unë kam një pyetje Shejkh?” Gjykatësi Abdulxhabar tha: “Urdhëro dhe pyet!” Shejkh Mufid tha: “Çfarë mendoni ju në lidhje me këtë hadith në të cilin Profeti i nderuar i Islamit s.a.v.s. ka thënë: “Kush më njeh mua për lider, Aliu është lideri i tij”. A është ky hadith i vërtetë?”. Gjykatësi Abdulxhabar tha: “Po, ky hadith është i vërtetë”. Shejkh Mufid tha: “Çfarë do të thotë fjala “Mevla” në këtë hadith?” Gjykatësi Abdulxhabar tha: “Fjala “Mevla” do të thotë i pari, prijës dhe më i miri”. Shejkh Mufid tha: “Atëherë për çfarë arsye është kjo mosmarrëveshje mes shiizmit dhe sunizmit duke marrë parasysh faktin se vet Profeti i nderuar i Islamit s.a.v.s. e ka prezantuar Aliun (a.s.) më të mirë se të tjerët?”.

Gjykatësi Abdulxhabar tha: “Ky hadith është transmetim, mirëpo khalifati i Ebu Bekrit ka qenë maturi dhe në bazë të gjykimit dhe perceptimit. Njeriu i drejtë e dinë se maturia ka përparësi më të madhe. Prandaj transmetimin nuk e konsideron në të njëjtën pozitë me maturinë”. Shejkh Mufid tha: “Ju si e komentoni këtë thënie të Profetit të nderuar të Islamit s.a.v.s. i cili i ka thënë Aliut (a.s.): “Lufta jote, është lufta ime dhe paqja jote është paqja ime?”.

Gjykatësi Abdulxhabar tha: “Kjo thënie në bazë të hadithit, është e vërtetë”. Shejkh Mufid tha: “Çfarë mendoni për iniciatorët e Luftës Rreth Devesë si Talha dhe Zbejr të cilët kanë luftuar kundër Aliut (a.s.)?” Gjykatësi Abdulxhabar tha: “O vëlla, ata janë penduar”. Shejkh Mufid tha: “O Gjykatës, lufta e tyre ka qenë maturi dhe e padiskutueshme, mirëpo pendimi i tyre vetëm është transmetuar dhe ju në lidhje me hadithin e Ghadirit pohuat se transmetimi nuk është i barabartë me maturinë dhe maturia ka përparësi”. Gjykatësi më nuk pati se çfarë t’i përgjigjej Shejkh Mufid dhe mbeti me kokë të ulur për disa çaste ndërsa më pas tha: “Kush je ti?”

Shejkh Mufid u përgjigj: “Unë jam shërbëtori juaj, Muhamed bin Muhamed bin Numan Harithi”. Gjykatësi Abdulxhabar u ngrit nga ulësja e gjykatësit dhe kapi dorën e Shejkh Mufid dhe e uli atë në vendin ku ishte ai vet, ndërsa pastaj tha: “Me të vërtetë që ti je njeri i dobishëm”. Në atë kuvend të gjithë dijetarët e pranishëm ndërruan ngjyrën e fytyrës. Kur gjykatësi Abdulxhabar e kuptoi shqetësimin e atyre u drejtua nga ata dhe tha: “O dijetarë të nderuar, ky burrë (Shejkh Mufid) më ka bindur mua dhe unë nuk kisha përgjigje për mendimin e tij. Nëse ndonjëri prej jush është në gjendje t’i përgjigjet këtij, le të deklarohet në mënyrë që atë ta uli në postin e gjykatësit dhe ky burrë të ulët në vendin e vet”. Askush nuk u përgjigj dhe kjo ngjarje u përhap mes njerëzve dhe sipas mendimit të disa historianëve, nga kjo ngjarje Muhamed bin Muhamed bin Numan Harithi mori epitetin “Shejkh Mufid”.  

Shejkh Mufid i cili gëzonte një aftësi të madhe shkencore dhe një forcë të mirë të shprehjes, fitoi pozitën e profesorit të shkollave fetare dhe nëpërmjet kësaj pozite përhape mendimet dhe qëndrimet e veta në lidhje me shkencat fetare. Pranë tij u mblodhën shumë studentë dhe përfituan nga dituria dhe njohuritë e tij. Nxënësit si Sejed Morteda Ilm el-Huda dhe vëllai i tij Sejed Radi, Abul-Abas Naxhashi, Shejkh Tusi dhe shumë të tjerë mësuan pranë këtij dijetari të shquar dhe më pas secili prej tyre u bënë dijetar dhe mendimtar të pashoq në shkencat islame. Të gjithë ata në konkludime në lidhje me çështjet fetare dhe në nxjerrjen e dekreteve fetare, kanë ndjekur rrugën mësuesit të tyre, Shejkh Mufid duke respektuar vlerën e vërtetë të haditheve profetike. Shejkh Mufid me të gjithë forcën e tij ka mbrojtur rolin pozitiv të arsyes në transmetim dhe të perceptimit në hadith në mënyrë që arriti të thyer hegjemoninë e prirjeve të fikhut të hadithit që në atë kohë kishte në kulmin e sundimit të vet dhe në të kundërtën ka zhvilluar metodën e të menduarit të bazuar në ixhtihad.

Shejkh Mufid me informacionet dhe njohurit e tij të gjera që kishte fituar nga shkollat sunite të fikhut dhe gjithashtu nga shkollat shiite të fikhut duke mësuar pranë dijetarëve të njohur shiitë, ka përpiluar dhe hartuar fikhun e bazuar në ixhtihad dhe në mënyrën krahasimtare dhe ka shkruar shumë vepra duke u bazuar në këtë prirje në lidhje me shkencat e jurisprudencës islame. Veprat e Shejkh Mufid disa i kanë numëruar deri në 200 vepra në mesin e tyre mund të veçohen “Sherh Akaid Saduk”, “Al-Muk-kani’e”, “Al-I’lam”, “Emali”, “Irshad”, “Al-Ikhtesas”, “Imameti i Emiril-Mu’minin” dhe “Keshfu el-Serair” dhe me dhjetëra vepra të tjera. Një prej veprave të dalluara të Shejkh Mufid është vepra “Muk-kani’a”. Kjo vepër përbëhet nga dy pjesë: pjesën e bindjeve dhe pjesën e fikhut. Shejkh Mufid në fillim të këtij libri ka përshkruar shkurtimisht parimet në të cilat janë të obliguar të besojnë të gjithë besimtarët. Ai në parathënien e këtij libri, arsyen e këtij veprimi e shpjegon në këtë mënyrë: “Unë këtë vepër po e filloi me ato parime në të cilat duhet të besojnë të gjithë besimtarët. Do të thotë me bindjet të cilat në asnjë mënyrë nuk lejohet të neglizhohen. Kjo është për arsye se bindja është rrënja e besimit dhe bazë e të gjitha feve hyjnore. Pranimi i veprave është i bazuar në bindje. Dallimi mes udhëzimit dhe devijimit gjithashtu është në bazë të bindjeve”. Në pjesën e dytë të kësaj vepra në detaje shqyrtohen dispozitat dhe çështjet e Sheriatit të nevojshme për atë duke përfshirë fusha të ndryshme.

Rrethanat dhe nevojat politika të çdo periudhe, mendimtarët dhe dijetarët e asaj periudhe i shtynë që në bazë të nevojave dhe rrethanave të veçanta të asaj kohe, të shkruajnë veprat e tyre dhe të paraqesin idetë dhe mendimet e veta. Shejkh Mufid gjithashtu nuk ka bërë përjashtim nga ky rregull. Ai duke marrë parasysh çështjet dhe krizat e shkencave filozofike dhe konfliktet ideologjike dhe të bindjeve, të cilat ishin burim i sfidave politike mes shiizmit dhe sunizmit nga njëra anë dhe mes racionalistëve dhe tradicionalistëve nga ana tjetër, duhej të mundohej për zgjidhjen e tyre nga pikëpamja e shkollës shiite. Për këtë arsye, ai është përkushtuar në masë të madhe me të gjithë përpjekjet e tij ideologjike dhe politike për të shpjeguar pozitën e imametit dhe çështjet përkatëse me kohën e mungesës së gjatë të Imamit në veprat e tij.

Shejkh Mufid i cili kishte përsipër udhëheqjen ideore dhe jurisprudenciale të myslimanëve shiitë, edhe në veprimtarin e tij politike të tij duke shfrytëzuar mbështetjet periodike dhe të përkohshme të mbretërisë provinciale Ale Buje dhe duke pranuar rreziqet e sulmuesve me mendimeve të devijuara dhe të varur nga aparati i khalifatit Abasit, përveç paraqitjes së temës së imametit dhe udhëheqjes, për herë të parë është përkushtuar në shpjegimin e çështjes “Vilajeti Fakih” në kuadër të shpjegimit të detyrave të sunduesit islam duke e konsideruar atë si një sistem hyjnor. Kjo ide e cila është marrë nga shumë thënie të imamëve ma’sum (a.s.), krijoi rrethanat për vendosjen në zbatim të administrimit të çështjeve në bazë të fikhut në sfera të ndryshme shoqërore dhe politike në periudhat në të cilat u zhvillua jeta politike e myslimanëve shiitë.  

Veprimtaria shkencore dhe kulturore e Shejkh Mufid nuk është bërë shkak që ai të neglizhojë aspektin e përkryerjes shpirtërore të tij. Ai ishte një njeri me virtyte të larta i cili kishte ndriçuar zemrën e vet me dritën e devotshmërisë dhe me edukimin e egos. Modestia dhe harmonia e Shejkh Mufid me shtresat e varfra të shoqërisë, modestia e madhe e tij dhe adhurimi i tij me përulje pranë Zotit, është bërë shkak për ngritjen e pozitës shpirtërore të Shejkh Mufid. Imam Khomejni (ra) në lidhje me këtë ka thënë: “Muhamed bin Muhamed bin Numan (Shejkh Mufid) është krenari, themel dhe shtyllë e shkollës shiite”. Jeta e këtij burri të madh mund të jetë shëmbëlltyrë për të rinjtë myslimanë dhe shpresë për të ardhmen e shoqërisë islame.

Shejkh Mufid më në fund pas një jete punë të frytshme dhe të sinqertë, më 3 ramazan të vitit 413 hixhri kameri, vdiq në moshën 77 vjeçare. Në ceremoninë e varrimit të kufomës së tij kanë marrë pjesë mbi 70 mijë njerëz dhe dashamirës dhe kundërshtarë të tij të gjithë me sytë e përlotur. Kufoma e tij pas faljes së namazit të drejtuar nga nxënësi i respektuar i tij Sejed Murteda, u varrosë pranë varrit të Imam Kazem (a.s.) në Kazemejnë të Irakut.