Pars Today

Në këtë program do të shqyrtojmë traditat dhe zakonet e Ramazanit në Shqipëri. Qëndroni me ne.

Shqipëria, zyrtarisht Republika e Shqipërisë, është një vend në Gadishullin Ballkanik në Evropën Juglindore. Kryeqyteti i Shqipërisë është qyteti i Tiranës. Shqipëria ka një popullsi prej rreth tre milion banorësh. Gjuha zyrtare është shqipja dhe gjashtëdhjetë për qind e tyre janë myslimanë.

Myslimanët shqiptarë gjatë muajit të Ramazanit shpjegojnë virtytet e këtij muaji duke shpërndarë broshura dhe fletushka dhe në këtë mënyrë mirëpresin Ramazanin; Në një farë mënyre, të krishterët ndikohen nga atmosfera mistike e Ramazanit dhe disa prej tyre agjërojnë në këtë muaj bashkë me myslimanët.

Unë jam Iliria, një mysliman i ri shqiptar. Ne myslimanet shqiptarë presim me padurim të shohim gjysmëhënën e Ramazanit. Sapo hëna shihet, tingujt e daulleve nisin të dëgjohet në pjesë të ndryshme të Shqipërisë dhe në këtë mënyrë shpallet zyrtarisht dita e parë e muajit. Festa vazhdon. Ata që i bien daulles janë shumë të dobishëm në festimin e Ramazanit. Një saharist është dikush që i zgjon njerëzit për vaktin e mëngjesit. Ky zakon është i rrënjosur, i vjetër dhe i përbashkët me vendet arabe. Saharistët i informojnë myslimanët për kohën e Iftarit dhe Saharit duke luajtur me daullet e tyre në rrugë. Ata ndërsa luajnë daulle thonë disa lutje dhe tavashih. Ne, së bashku me qytetarët e tjerë shqiptarë, u japim dhurata dhe para këtyre njerëzve që i bien daulles.  

Një nga zakonet e mira të shqiptarëve gjatë Ramazanit është rritja e dashamirësisë midis njerëzve, veçanërisht myslimanëve dhe të krishterëve. Gjatë këtij muaji, vizitat midis tyre rriten dhe armiqësitë ia lenë vendin miqësisë, në mënyrë që të krishterët të ndikohen nga atmosfera mistike e Ramazanit dhe disa prej tyre agjërojnë këtë muaj bashkë me myslimanët dhe duke kuptuar statusin e natës së Kadrit, ata e kalojnë natën duke qëndruar zgjuar dhe duke u lutur. Për shekuj me radhë, myslimanët në Shqipëri kanë njoftuar fillimin dhe mbarimin e Ramazanit duke recituar poezi tradicionale të mbetura nga Perandoria Osmane. Për shekuj me radhë, anëtarët e komunitetit mysliman rom, që datojnë që nga Perandoria Osmane, kanë njoftuar fillimin dhe mbarimin e kohës së agjërimit duke recituar poezi tradicionale. Ata ngjiten e zbresin rrugëve çdo ditë të Ramazanit dhe u bien daulleve dhe veglave muzikore si Daullja Lodër. Daullja Lodër është një instrument muzikor i punuar me dorë; Në fakt, është një lloj daulle cilindrike e dyanshme e bërë nga lëkura e dhisë ose e deleve. Familjet myslimane shpesh i ftojnë këta poetë dhe muzikantë në shtëpitë e tyre për të festuar ardhjen e Iftarit duke recituar poezi tradicionale.

Një nga traditat tona të mira është pastrimi i shtëpive tona para fillimit të muajit të shenjtë të Ramazanit. Artistët shqiptarë festojnë në rrugë çdo ditë të muajit të ramazanit Ramazani me vegla të bëra të bëra me dorë me lëkurë dhie ose delesh dhe ne myslimanët i ftojmë ata në shtëpitë tona për të kënduar poezi tradicionale dhe për të festuar Iftarin. Qytetarët përgëzohen në të gjithë qytetin me mesazhin urues të Ramazanit. Të gjitha qytetet janë të zbukuruar kudo me frazën: "Mirë se vjen Ramazan".

Një traditë tjetër e denjë e Ramazanit në Shqipëri është leximi i Kuranit Famëlartë në xhami. Në ditët e para të këtij muaji, hoxhallarët e xhamive përgatiten për përfundimin e plotë të shpalljes duke lexuar një pjesë të Kuranit pas namazit të drekës dhe besimtarët shqiptarë e shoqërojnë atë.

Në historinë e vendit tonë nga viti 1967 deri në 1991, ritet fetare ishin të ndaluara. Kjo bëri që besimtarët e përkushtuar në çdo fe të kryenin ritualet fshehurazi. Deri në fillimin e viteve 1990, me heqjen e ndalimeve dhe kufizimeve, ritet fetare lulëzuan përsëri dhe agjërimi u pranua ligjërisht si një detyrë fetare. Në dhjetëditëshin e fundit të Ramazanit, ne jemi mësuar të shkojmë në xhami dhe t'i lutemi Zotit. Në netët e muajit të shenjtë të Ramazanit, ne falim lutjen e natës, lexojmë Kuranin, mbajmë takime dhe studiojmë ngjarjet e vendeve islamike dhe trajtojmë problemet e vëllezërve tanë myslimanë.

Në librat e historisë shqiptare është shkruar se Enver Hoxha shkatërroi 1,700 xhami, 200 huseinie dhe shkolla fetare gjatë sundimit të tij nga viti 1944 deri në vitin 1985. Në të gjithë vendin, përveç një xhamie, e cila ishte xhamia qendrore e qytetit, nuk kishte mbetur asnjë xhami tjetër, që natyrisht shteti në atë kohë e shndërroi atë në një muze. Përveç kësaj, ai shkatërroi të gjithë librat fetarë dhe në vitin 1967 ai miratoi një ligj që ndalonte besimet fetare dhe kushdo që kryente një nga ritet fetare, të tilla si lutja ose agjërimi, ose leximi i Kuranit ose shtypja e një figure të Imamëve, dënohej deri në 20 vjet burg. Prandaj, ne kemi qenë dëshmitarë të asaj që shumë udhëheqës fetarë dhe njerëz të zakonshëm u dënuan me burgim. Krimi i tyre ishte se ata i mbanin librat islamikë ose luteshin në fshehtësi. Mijëra myslimanë protestuan ndaj kësaj gjendjeje dhe ata u vranë.

Gjatë asaj periudhe, dashuria për imamët dhe Islamin u kthye në një peng keqardhës për myslimanët. Pikërisht ky peng pas vdekjes së Enver Hoxhës, shkaktoi revoltimin e të gjithëve dhe përmbysjen e sistemit komunist, duke shpallur lirinë fetare dhe sistemin republikan. Pas këtyre ngjarjeve shumë vende myslimane u erdhën në ndihmë myslimanëve shqiptarë dhe ndërtuan shumë xhami. Gjatë asaj kohe, rreth 300 xhami u rindërtuan dhe dhjetëra shkolla fetare u krijuan dhe shumë studentëve u janë  dhënë bursa për të studiuar në vendet islamike. Sot, ka më shumë se 1,500 xhami në vend, më e rëndësishmja prej të cilave është në kryeqytetin shqiptar, Tiranë dhe në qytetet e tjera si Shkodra, Elbasani, Kavaja dhe Durrësi.

Iftari është një traditë e fortë në Shqipëri. Disa të krishterë ftojnë myslimanë agjërues në Iftar dhe myslimanët e prishin agjërimin duke marrë pjesë në atë Iftar.

Dashuria dhe uniteti midis myslimanëve dhe të krishterëve është karakteristika jonë dhe kjo na dallon nga pjesët e tjera të botës. Qyteti ynë, Tirana, është një qytet i gjallë dhe i hareshëm. Në shtëpitë e shqiptarëve në tryezat e Iftarit shërbehen një shumëllojshmëri gatimesh. Gjella me fasule është një nga gjellët më të njohura mes shqiptarëve. Përbërësit e tij janë fasulet, qepët, vaji i ullirit, domatet, nenexhiku dhe erëzat pikante. Një pjatë gjellë është mishi i viçit me arra. Përbërësit e kësaj gjelle interesante janë vezët, hudhra, gjalpi, viçi dhe arrat e copëtuara. Ushqim jashtëzakonisht i shijshëm që mund ta gjeni në shumicën e restoranteve në Tiranë.

Programet e Iftarit në kolektiv, duke ushqyer nevojtarët, bilës edhe jo-myslimanët dhe mbajtja e lutjeve dhe leximi i Kuranit të Shenjtë janë programe të zakonshme të Ramazanit në Shqipëri. Myslimanët shqiptarë e konsiderojnë natën e njëzet e shtatë të Ramazanit si natën e Kadrit dhe në atë natë gjatë gjithë natës qëndrohet zgjuar.

Fiter Bajrami në Shqipëri

Lutjet e Fiter Bajramit drejtohen nga udhëheqësit e Komitetit Mysliman Shqiptar. Komiteti Mysliman është organizatori zyrtar i çështjeve fetare në Shqipëri. Lutjet e Fiter Bajramit janë gjithashtu pjesë e një programi të veçantë fetar në Shqipëri të organizuar nga ky komitet. Një tjetër ngjarje e Fiter Bajramit në Shqipëri është takimi dhe vizita e grupeve dhe personaliteteve fetare, kulturore dhe politike me kryetarin e Komitetit të Myslimanëve dhe liderëve fetarë.

Një nga kujtimet e mia më të dashura është ceremonia e lavdishme e Fiter Bajramit, e cila zakonisht mbahet në Sheshin Skënderbeu pranë xhamisë Etem Beu. Skënderbeu është një nga heronjtë kombëtarë të Shqipërisë. Kjo xhami i përket shekullit XVIII-të dhe është një nga simbolet më të spikatura të pranisë së Islamit në historinë e Shqipërisë. Unë sapo isha bërë mysliman dhe e kujtoj mirë lutjen e parë të Fiter Bajramit. Në Sheshin Skënderbeu, një turmë relativisht e madhe burrash dhe gra ishin mbledhur në shesh që nga ora gjashtë e mëngjesit dhe turma shtohej çdo moment deri në fillim e lutjes. Mbaj mend që në vendin e lutjes, ishte e dukshme një fotografi e Qabesë pas një minberi prej druri, me zbukurime të bukura shumëngjyrëshe në çatinë e xhamisë dhe disa pika të tjera të sheshit. Në fund të namazit, qielli i sheshit Skënderbeu u ndriçua duke lëshuar fishekzjarrë. Pas ceremonisë në shesh u lëshuan balonat së bashku me një numër pëllumbash në shenjë lumturie, paqeje dhe lirie. Pranë statujës së Skënderbeut ishte vendosur një stendë librash dhe një tryezë me ëmbëlsira për të pritur besimtarët. E kujtoj shumë mirë bukurinë e asaj dite dhe çdo vit duke e kujtuar më shtohet qetësia e zemrës dhe gëzimi im i asaj dite.