در ادامه با تفسیر ساده و روان آیات پایانی سوره تغابن یعنی آیات 13 تا 18 همراه شما هستیم.

        بسم الله الرحمن الرحیم

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه ­ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

ابتدا به تلاوت آیات 13 و 14 از سوره تغابن گوش فرا می‌دهیم:

«اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»، «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ وَأَوْلَادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»

ترجمه این آیات چنین است:

«خداوند، [معبودى است] که جز او معبود دیگرى نیست و مؤمنان باید تنها بر خدا توکل ‌کنند»، «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! برخى از همسران و فرزندانتان براى شما دشمنند، [و شما را از راه خدا باز مى‏دارند.] پس از آنان بر حذر باشید و اگر [از آزار و رنجى که به شما مى‏دهند،] چشم بپوشید و سرزنش آنان را ترک کنید و از آنان بگذرید، پس [بدانید که] خداوند آمرزنده‌ی مهربان است»

در آخرین آیه برنامه قبل به اطاعت از خدا و رسول اشاره شد؛ این آیات می فرماید: گاهی همسر و فرزند مانع انجام دستورات خداوند می شوند و برای تامین رفاه و راحت خود، اجازه حضور در جبهه و هجرت از خانه و کاشانه را نمی دهند و یا مانع انفاق مال و کمک به نیازمندان می شوند. در چنین مواردی، به این نوع درخواستها ترتیب اثر نداده و به شکل شایسته ای وظیفه خود را انجام دهید.

البته مخالفت با خواسته های گاه نابجای همسر و فرزندان، نباید به قهر و کینه بین اعضای خانواده بیانجامد؛ بلکه در صورت پشیمانی یا عذرخواهی آنان، باید خطای آنان را نادیده گرفت و از آن درگذشت.

از این آیات می‌آموزیم:

1. نشانه ایمان واقعی، توکل بر خدای یکتا و بی همتاست. مؤمنان باید در همه امور به خدا توکل کنند.  
2. روابط خانوادگی نباید مانع انجام وظایف دینی شود. هر یک از اعضای خانواده قبل از آنکه عضوی از خانواده باشد، بنده و آفریده خداست و باید از آنچه خداوند از بشر خواسته، تبعیت کند.
3. یکی از بسترهای آزمایش انسان، خانه و خانواده است. همسر و فرزندان خواسته های زیادی دارند. برآوردن این خواسته ها تا جایی ممکن و پذیرفتنی است که به مخالفت با حکم خدا نینجامد.  
4.  برقراری تعادل میان عواطف و وظایف لازم است. نه به خاطر عواطف دست از انجام وظایف برداریم و نه به خاطر انجام وظایف، عواطف خانوادگی را نادیده بگیریم.

اکنون به تلاوت آیات 15 و 16 از سوره تغابن گوش می‌سپاریم:

«إِنَّمَا أَمْوَالُکُمْ وَأَوْلَادُکُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ»، «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِیعُوا وَأَنْفِقُوا خَیْرًا لِأَنْفُسِکُمْ وَمَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»

‎ترجمه این آیات چنین است:

 «همانا اموال و فرزندان شما وسیله‌ی آزمایشند و خداوند است که پاداش بزرگ نزد اوست»، «پس هر قدر می توانید، از خداوند پروا کنید و [سخن او را] بشنوید و اطاعت کنید و انفاق کنید که براى شما بهتر است و کسانى که از شرّ بخل نفس خویش در امان بمانند، آنان همان رستگارانند»

آنچه در اختیار انسان است، اسباب آزمایش اوست. مال و ثروت تنها برای همسر و فرزند نیست، بلکه بخشی از آن را باید در راه خدا انفاق کرد و در این خصوص نباید از مخالفت اعضای خانواده هراسی به دل راه داد. چنانکه فرزند نیز امانت الهی است و اگر دفاع از اسلام و مسلمانان نیازمند شرکت او در میدان نبرد است، نباید مانع حضور او شد.

نفس انسان برای رسیدن به خواسته ها و تمنّیات خود، همواره انسان را به سوی حرص در جمع آوری مال و ثروت و بخل در انفاق سوق می دهد و اگر انسان مراقب نباشد و نفس خویش را کنترل نکند، او را به مخالفت با دین خدا نیز می کشاند. لذا این آیات، خطر نفس را به انسان گوشزد کرده و سفارش می کند که با شنیدن آنچه خداوند فرموده و پیروی از آن، مانع زیاده طلبی نفس شوید.

از این آیات می‌آموزیم:

1. علاقه و دلبستگی بیش از حد و افراط گونه به مال و فرزند، بستری برای لغزش و انحراف انسان است.
2. تقوا و پروا از خدا، حد و اندازه ای ندارد، باید در همه جا و در همه حال از مخالفت با خدای بزرگ پرهیز کرد.
3. خیر و سعادت واقعی انسان در گرو پیروی از تعالیم خداوند است، نه پیروی از هواها و خواسته های نفسانی.
4. دلبستگی به مال و ثروت، انسان را به حرص و بخل می کشاند و انفاق از اموال و دارائیها، سبب رستگاری انسان می شود.

اکنون به تلاوت آیات 17 و 18 از سوره تغابن گوش می‌سپاریم:

«إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا یُضَاعِفْهُ لَکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ»، «عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ»

ترجمه این آیات چنین است:

«اگر به خداوند وام دهید، وامى نیکو، آن را براى شما دو چندان مى‏کند و شما را مى‏آمرزد و خداوند سپاسگزارِ بردبار است»، «دانای نهان و آشکار و نفوذناپذیر حکیم است»

در ادامه آیات قبل، این آیات بر راه رهایی انسان از صفات ناپسندی چون بخل و حرص تاکید کرده و می فرماید: گمان نکنید آنچه به نیازمندان می دهید، خدا نمی داند و برای شما فایده ای ندارد. آنچه کمک می کنید، چه بلاعوض باشد یا به شکل وام، طرف حساب شما خداست و گویا آن را به خدا قرض داده اید و از او پس می گیرید.

البته در فرهنگ اسلامی، پاداش وام دادن، بیش از پاداش صدقه دادن است. زیرا موجب تلاش فرد برای بازپس دادن قسط وام می شود. او سعی می کند که روی پای خود بایستد و بدهی خود را بپردازد. همین ممکن است سبب رشد  او در مسیر زندگی شود. اما کسی که  برای کمک گرفتن از دیگران، همواره دستش به سوی آنها دراز است، به دیگران وابسته می شود و به گونه ای سر بار جامعه باقی می ماند. 

به طور کلی انفاق و قرض الحسنه، به خاطر آنکه گره از کار مردم بویژه نیازمندان می گشاید، افزون بر پاداش اُخروی، سبب آمرزش گناهان و دریافت لطف و رحمت الهی نیز هست.

از این آیات می‌آموزیم:

1. خداوند حامی افراد نیازمند است و آنچه را به آنان داده شود، خود حساب می کند و به چندین برابر باز می گرداند.
2. با آنکه خداوند خالق ماست و درحقیقت آنچه را داریم و به دیگران می بخشیم، از آنِ اوست، اما باز هم سپاسگزار کسانی است که از دارائی و مالشان به نیازمندان می بخشند.
3. وام دادن به خلق خدا، گویی وام دادن به خداست. لذا منتظر تشکر افراد وام گیرنده یا نیازمند نباشیم، چراکه خداوند خود از ما تشکر و سپاسگزاری می کند.
4. کمک های پنهانی به دیگران، به گونه ای که فرد دیگری و حتی خود نیازمند متوجه نشود از جانب چه کسی به او کمک شده است، ارزش بیشتری دارد. لذا خداوند می فرماید که من به امور پنهانی نیز آگاهم.

با پایان یافتن این آیات، تفسیر آسان و روان سوره تغابن نیز به پایان رسید. در انتهای این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.                                              

  ---------------