راهی به سوی نور
اسفند ۰۵, ۱۴۰۲ ۱۲:۲۰ Asia/Dushanbe
با پایان یافتن سوره جن، تفسیر ساده و روان آیات ابتدایی سوره مزمل(از آیه 1 تا 9) را تقدیم شما می کنیم.
بسم الله الرحمن الرحیم
با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.
با پایان یافتن سوره جنّ، سوره مزّمّل را آغاز می کنیم. این سوره در مکّه نازل شده است و 20 آیه دارد. سوره مزّمّل با توصیه به قیام برای عبادت و تلاوت قرآن در شب و قیام برای انجام رسالت الهی در روز آغاز می‌شود، سپس به صبر و استقامت در برابر آزار و اذیت مخالفان ادامه پیدا می‌کند و در پایان بار دیگر بر قیام در شب برای تلاوت قرآن تأکید می‌کند.
ابتدا به تلاوت آیات 1 تا 5 از سوره مزّمّل گوش فرا می‌دهیم:
«یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ»، «قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا»، «نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا»، «أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا»، «إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا»
ترجمه این آیات چنین است:
«اى جامه به خود پیچیده!»، «شب را [به نماز] برخیز! مگر اندکى [برای استراحت]»، «نیمی از آن، یا اندکى از آن [نیمه] کم کن»، «یا بر آن بیافزاى! و قرآن را شمرده، روشن و با دقّت بخوان!»، «ما سخنى سنگین و گرانمایه بر تو فرود خواهیم آورد»
مخاطب این آیات، رسول خداست که به هنگام شب جامه به خود پیچیده و استراحت می‌کند؛ امّا خداوند به او فرمان می‌دهد که نیمی از شب را بخواب و نیمی را به عبادت برخیز و در نماز، آیات قرآن را بخوان، تا برای انجام یک وظیفه‌ی بزرگ و سنگین که همان دعوت مردم به سوی توحید و یکتاپرستی است، آماده شوی.
این آیات بر دو امر تأکید ویژه دارد: یکی بهره‌گیری از خلوت شب برای راز و نیاز با خدا و دیگری تلاوت قرآن با تأنّی و تأمّل در آیات آن. بدیهی است قرآن باید با دقت و اندیشه در محتوای آیات آن تلاوت شود تا کلام خدا در جان و روح انسان اثر بگذارد و سبب رشد و تعالی معنوی او شود.
طبیعی است کسی که می‌خواهد جامعه‌ای را اصلاح و به راه راست هدایت کند، باید فردی خودساخته و آماده باشد و لازمه این خودسازی و آمادگی، ارتباط محکم با خدا و شنیدن کلام اوست.
از این آیات می‌آموزیم:
- در فرهنگ اسلامی، شب فقط برای استراحت نیست، بلکه یک انسان باایمان باید بخشی از شب را از خواب برخیزد و به نیایش با خدا بپردازد.
- پیامبران الهی که مسئولیت بزرگ هدایت مردم را بر عهده داشتند، مأمور بودند شبها به عبادت برخیزند تا آمادگی روحی لازم را برای انجام مسئولیت سنگین خود در روز به دست آورند.
- توصیه به تلاوت قرآن در نماز و غیر نماز، حاکی از تأثیر زیاد آن بر روح و جان انسان است.
اکنون به تلاوت آیات 6 تا 9 از سوره مزّمّل گوش می‌سپاریم:
«إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِیلًا»، «إِنَّ لَکَ فِی النَّهَارِ سَبْحًا طَوِیلًا»، «وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ وَتَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلًا»، «رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَکِیلًا»
ترجمه این آیات چنین است:
«بى گمان عبادت شبانه در پابرجایى، سختتر و در گفتار، استوارتر است»، «تو در روز حرکت و تلاشى طولانى دارى»، «و نام پروردگارت را یاد کن و از همه بریده شو و تنها به او دل ببند!»، «او که پروردگار مشرق و مغرب است، معبودى جز او نیست، پس او را کارساز خود برگزین!»
در ادامه‌ی آیات قبل، این آیات به آثار شب زنده‌داری و نماز و نیایش در شب اشاره کرده و می‌فرماید: تأثیری که این عبادت شبانه بر جای می‌گذارد، پایدارتر و استوارتر از عبادت روزانه است. زیرا در آن ساعات شب، اسباب فراغت خاطر از هر زمان فراهم تر است و روح انسان براى دعا و نیایش و مناجات با خدا آمادگی بیشتری دارد.
البتّه روشن است که برخاستن از خواب در نیمه‌های شب و ایستادن به نماز، کار آسانی نیست و همراه با زحمت و مشقّت است، امّا چون نوعی مبارزه با نفس و خواسته‌های نفسانی است، موجب تقویت اراده و استقامت انسان دربرابر دیگر خواهش‌های نفسانی می‌شود. درست مانند فرد روزه داری که در طول یک ماه با خواسته‌های مشروع نفس خود مانند خوردن و آشامیدن مبارزه می‌کند، تا بتواند در طول سال خود را دربرابر خواسته‌های نامشروع نفسانی حفظ کند.
قرآن درمورد کسانی که در دل شب از جا برمی خیزند، به درگاه خدا روی می آورند و نماز شب می خوانند، در آیه 17 سوره سجده می‌فرماید: هیچ کس نمی‌داند که خداوند چه چیزی برای آنها ذخیره کرده است. تلاوت قرآن در نیمه‌های شب نیز تأثیر بیشتری بر قلب و روح انسان می‌گذارد. چشم انسان آیات را می‌بیند؛ زبان او آنها را تلاوت می‌کند و گوش وی کلام خدا را می‌شنود؛ بدین ترتیب در آن نیمه های شب، چشم و گوش و زبان، هم‌نوا و همراه می‌شوند.
ادامه‌ی آیات بار دیگر بر مسئولیت سنگین پیامبر در روز اشاره کرده و می‌فرماید: تو در روز مشغول دعوت و هدایت مردم و بازداشتن آنها از شرک و بت‌پرستی و کارهای زشت و ناپسند هستی؛ لذا وظایف سنگینی بر دوش داری. این تلاش و کوشش سخت، بدون تقویت روحی امکان‌پذیر نیست. باید با قیام در شب و دعا و نیایش و تلاوت قرآن، خود را تقویت کنی تا آمادگی لازم برای تلاش های گسترده در روز را به دست آوری.
افزون بر نماز و نیایش و تلاوت قرآن که نیازمند شرایط خاصی است، ادامه‌ی آیات می‌فرماید: در طول روز هر مقدار که فرصت یافتی و در هر حال که بودی، ذکر خدا بگو و نام خدا را بر زبان جاری کن تا از غیر خدا دور شوی و فقط به خدایی دل ببندی که پروردگار آسمان و زمین است؛ همان خدایى که مشرق و مغرب جهان، یعنى همه عالم هـستى در زیر سیطره حکومت و ربوبیت او قرار دارد و او حاکم و فرمانروای عالم وجود است. فقط او شایسته پرستش است و جز او، کسی یا چیزی شایستگی و صلاحیت ندارد که تکیه‌گاه انسان قرار گیرد.
از این آیات می‌آموزیم:
- شب زنده‌داری که همراه با خضوع و خشوع و دوری از ریا و خودنمایی است، تاثیر ماندگارتری در روح انسان دارد.
- موفّقیت در روز، نیازمند ارتباط با خدا در شب است و این ارتباط از طریق نماز و تلاوت قرآن و نیایش های شبانه به دست می آید.
- جاری کردن نام خدا بر زبان، موجب دل کندن از دیگران و دل بستن به خدا می‌شود.
- توکّل بر خدا به جای تکیه بر دیگران، موافق با حکم عقل است، زیرا مشرق و مغرب عالم همه به دست او و تحت ربوبیت اوست.
با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.
