با پایان یافتن سوره طلاق در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر آیات ابتدایی سوره تحریم را (از آیه 1 تا 5) آغاز می‌کنیم.

                                                    بسم الله الرحمن الرحیم

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه ­ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

 با پایان یافتن سوره طلاق در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر آیات سوره تحریم را آغاز می‌کنیم. این سوره نیز در مدینه نازل شده است و 12 آیه دارد. آیات ابتدایی این سوره درباره‌ی حرام و ممنوع کردن برخی خوردنی‌های حلال بر خود است؛ به همین جهت نام این سوره، تحریم شده است. آیات پایانی سوره درباره‌ی معرّفی دو تن از زنان صالح و ناصالح است تا اهل ایمان از انسانهای صالح و درستکار الگو بگیرند و از راه و روش افراد فاسد و ناصالح دوری گزینند.

ابتدا به تلاوت آیات 1 و 2 از سوره تحریم گوش فرا می‌دهیم:

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ

«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضَاتَ أَزْوَاجِکَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»، «قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ تَحِلَّةَ أَیْمَانِکُمْ وَاللَّهُ مَوْلَاکُمْ وَهُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ»

ترجمه این آیات چنین است:

به نام خداوند بخشنده‌ی مهربان

«اى پیامبر! چرا چیزى را که خداوند براى تو حلال کرده، به خاطر جلب خشنودى همسرانت، بر خود حرام مى‏ کنى؟ و خداوند آمرزنده و مهربان است»، «همانا خداوند، [راه‏] رهایى [از تعهّد] سوگندهایتان را [با پرداخت کفّاره،] براى شما مقرّر کرده است و خداوند سرپرست شماست و او دانای حکیم است»

برخی همسران پیامبر نسبت به برخی دیگر حسادت می‌ورزیدند، لذا در پی ایراد گرفتن از غذاهایی بودند که آن همسر دیگر پیامبر فراهم کرده و پیامبر از آن خورده بود. به عنوان مثال می‌گفتند: ای رسول خدا غذایی که خورده‌اید، بوی بدی می‌دهد و دهان شما را بدبو کرده است.

رسول خدا برای رفع مشکل و جلب خشنودی آن همسران، سوگند یاد کرد که دیگر از آن خوراکی نخورد تا دهانش بوی بد ندهد و موجب نارضایتی دیگر همسران نشود. این آیات نازل شد و به رسول خدا یادآور شد که چرا بی‌جهت خود را به زحمت می‌اندازی و آنچه را خداوند حلال کرده است، بر خود حرام می‌کنی؟  با دادن کفّاره‌ا‌ی سوگند خود را بشکن و به این تحریم خودخواسته پایان ده. لذا رسول خدا برده‌ای را آزاد کرد و آنچه را بر خود حرام کرده بود، حلال کرد.

از این آیات می‌آموزیم:

1.  پیامبران تحت تعلیم و تربیت الهی بوده‌‌اند و خداوند با راهنمایی های خود، آنها را به مسیر راست و درست هدایت می‌کرده است.
2.  در اسلام، رهبانیت و ریاضت که نوعی تحریم لذّتهای حلال است، مورد پذیرش نیست، چراکه خداوند خواسته است آنچه را که برای بندگانش مُجاز شمرده، از آن بهره‌مند شوند.
3.  خواسته‌ های همسران از یکدیگر، نباید موجب حرام شدن حلال/ یا حلال شدن حرام شود. به بیان دیگر در محیط خانواده، جلب رضایت همسر، در چهارچوب رضایت و خشنودی خداوند پذیرفتنی است.
4.  سوگندی دارای ارزش و اعتبار است که در چهارچوب احکام الهی باشد، نه آنکه فرد بخواهد با سوگند حلالها را بر خود حرام کند.

اکنون به تلاوت آیات 3 و 4 از سوره تحریم گوش می‌سپاریم:

«وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلَى بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِیثًا فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَأَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِ قَالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ هَذَا قَالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ»، «إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُمَا وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِیلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمَلَائِکَةُ بَعْدَ ذَلِکَ ظَهِیرٌ» 

ترجمه این آیات چنین است:

«و هنگامى که پیامبر به یکی از همسرانش سخنى را به راز گفت و او آن راز را فاش کرد و خداوند، پیامبر را از افشاى آن آگاه نمود، پیامبر بخشى از آن [راز افشا شده‏] را به آن زن گوشزد کرد و از گفتن بخشى دیگر خوددارى نمود. پس چون به آن زن خبر داد، گفت: چه کسى تو را از این [که من راز را فاش کردم،] خبردار کرد؟ پیامبر فرمود: [خداوند] داناى آگاه به من خبر داد»، «اگر شما دو زن، به پیشگاه خدا توبه کنید، [به سود شماست.] زیرا دل‏هاى شما منحرف شده است و اگر در مقابل پیامبر یاور هم باشید، [کارى از پیش نخواهید برد.] زیرا خداوند و جبرئیل و صالح مؤمنان یاور اویند و فرشتگان هم پس از آن پشتیبان او هستند»

در ادامه‌ی آیات قبل، که رفتار نادرست برخی از همسران پیامبر را نسبت به آن حضرت بیان کرد، این آیات می‌فرماید: غیر از حسادت، یکی دیگر از کارهای ناپسند برخی همسران، افشای راز بود، درحالی که وظیفه‌ی همسران، حفظ اسرار یکدیگر است.

چنانکه در تاریخ آمده است رسول خدا مطلبی را به عنوان راز به یکی از همسرانش گفته بود و از او خواسته بود که به دیگران منتقل نکند، اما او این راز را به همسر دیگر پیامبر گفت و آن را فاش کرد. خداوند رسولش را از این ماجرا آگاه ساخت. آن حضرت به  همسرش یادآور شد که این کار نادرست را انجام داده و البته پیامبر تمام ماجرا را به تفصیل بیان نکرد تا همسرش بیش از آن شرمنده نشود.

ادامه‌ی آیات، آن دو زن (افشا کننده راز و شنونده آن) را به توبه از خطای خود توصیه کرده و می‌فرماید: با این کار، دل‌های شما از راه راست منحرف شده است؛ اگر توبه نکنید و دست برندارید، درواقع با هم علیه پیامبر همدست شده‌ اید. البته راه به جایی نخواهید برد، زیرا خداوند و فرشتگان و مؤمنان صالح، یار و پشتیبان رسول خدا هستند.

از این آیات می‌آموزیم:

1.  رازداری یکی از ویژگی‌های همسران صالح و درستکار است و افشای راز همسر، نوعی اقدام یا توطئه علیه او محسوب می‌شود.
2.  رسول خدا نیز گاه گرفتار بعضی مشکلات درون خانوادگی می شد و این ناشی از آن بود که برخی همسران اسباب آزار و اذیت آن حضرت را فراهم می کردند، اما پیامبر با آنان با مدارا و مسالمت‌ آمیز رفتار می کرد و با سعه‌ی صدر خطای آنان را می‌ بخشید.
3.  گاه در محیط خانه و خانواده، تغافل و سعه صدر لازم است و باید برای فرد خطاکار راه توبه و بازگشت باز باشد. لذا نباید به صرف مشاهده خطا از سوی یکی از اعضاء، محیط خانواده را به هم ریخت و موجب تشدید تنش در خانه و تضعیف روابط خانوادگی شد.  
4.  هرگاه رسول خدا مورد توهین و تهمت قرار گیرد، یا علیه آن حضرت توطئه شود، وظیفه‌ی مؤمنان دفاع تمام‌ قد از آن بزرگوار است تا دشمن نتواند جایگاه آن حضرت را تضعیف و خدشه دار کند.

اکنون به تلاوت آیه 5 از سوره تحریم گوش می‌سپاریم:

«عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَکُنَّ أَنْ یُبْدِلَهُ أَزْوَاجًا خَیْرًا مِنْکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارًا»

ترجمه این آیه چنین است:

«اگر [پیامبر] شما را طلاق دهد، چه بسا پروردگارش براى او همسرانى بهتر از شما جانشین سازد که مسلمان، مؤمن، فرمان‏بر، توبه‌کار، عبادت‏پیشه و روزه‏ گیر باشند، چه شوهرکرده  و چه دوشیزه»

با آنکه رسول خدا چند همسر داشت و برخی از آنها اسباب ناراحتی و آزار آن حضرت را فراهم می‌کردند، رسول خدا هیچیک از آنها را طلاق نداد و همواره با آنها مدارا می کرد.

این آیه به زنان پیامبر هشدار می‌دهد که از اخلاق کریمانه‌ی پیامبر سوء استفاده نکنند و چنین نپندارند که پیامبر هرگز آنها را طلاق نخواهد داد، بلکه این حق برای پیامبر محفوظ است. همچنین گمان نکنند که آنها بهترین زنان هستند؛ اگر پیامبر آنها را طلاق دهد، زنانی بهتر و لایق تر از آنها به همسری پیامبر درخواهند آمد.

در این آیه به برخی ویژگی‌های همسر شایسته نیز اشاره شده است که می‌تواند معیاری برای انتخاب همسر به هنگام ازدواج باشد. مسلمان بودن و مؤمن بودن شرط اوّل ازدواج است و مسلمان نمی‌تواند با غیرمسلمان ازدواج کند. داشتن روحیه‌ی تواضع و فروتنی دربرابر همسر و توبه کار و اهل نماز و روزه بودن، از ویژگی‌هایی است که در این آیه بر آن تأکید شده است.

جالب است که در این آیه، باکره و دوشیزه بودن زن ارزش خاصی محسوب نمی شود. یعنی زنی که قبلاً ازدواج کرده، اگر از این ویژگی‌ها برخوردار باشد، باکره نبودن او چیزی از ارزش‌های وی نمی‌کاهد.

از این آیه می‌آموزیم:

1.  طلاق دادن آخرین راهکار در اختلافات خانوادگی است، نه اوّلین راه حل. اگر همسر بر خطاهای خود پافشاری می کند، روحیه ناسازگاری دارد و دائماً با ایجاد تنش، آرامش خانواده را به هم می ریزد، شاید در این صورت، یکی از گزینه ها جدایی باشد.
2.  زنان بیوه و مطّلقه حقّ ازدواج دارند و نباید تا پایان عمر از داشتن همسر محروم بمانند.
3.  ارزش واقعی زن به کمالات اخلاقی، انسانی و معنوی اوست، نه سن و سال یا دوشیزه بودن او.

با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار. 

      ---------------