با پایان یافتن سوره مُلک در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر ساده ور وان آیات ابتدایی سوره قلم از آیه 1 تا 7 را آغاز می‌کنیم.

        بسم الله الرحمن الرحیم

 

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه­ ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

 

با پایان یافتن سوره مُلک در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر آیات سوره قلم را آغاز می‌کنیم. سوره‌ی قلم از سوره‌های مکّی است و دارای 52 آیه است. آیات این سوره به  ویژگی های رسول خدا، اخلاق برجسته آن حضرت و صفات بد و اخلاق نکوهیده دشمنان او اشاره دارد. آیاتی از این سوره نیز درمورد هشدار و تهدید کافران و منکران است.

 

ابتدا به تلاوت آیات 1 و 2 از سوره قلم گوش فرا می‌دهیم:

 

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ

 

«ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ»، «مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ»

 

  ترجمه این آیات چنین است: 

 

  به نام خداوند بخشنده‌ی مهربان

 

«نون. سوگند به قلم و آنچه مى ‏نویسند»، «که تو به لطف پروردگارت دیوانه نیستى»

 

این سوره نیز مانند 28 سوره‌ی دیگر قرآن با حروف مقطّعه آغاز شده است. چنانکه در توضیح سوره‌های قبل گفتیم، شاید مراد از این حروف آن باشد که خداوند کتابش را از همین حروف الفبا که در اختیار انسانهاست، تألیف کرده، اما این کتاب، معجزه‌ای است که تاکنون کسی نتوانسته و نمی‌تواند همانند آن را بیاورد.

 

این سوره با سوگند به قلم و نوشته آغاز شده است که بیانگر توجّه خاص اسلام به سواد و علم و دانش و فرهنگ است و نشان دهنده آن است که قلم و صاحبان قلم و دانشمندان در اسلام مورد احترامند. چنانکه در اوّلین آیاتی که بر پیامبر نازل شد، پس از فرمان به خواندن، به قلم و نقش آن در پیشرفت علم و آگاهی بشر و رهایی او از جهل و نادانی تأکید شده است. البتّه پیامبر اکرم به مکتب نرفته بود و قلم به دست نگرفته و چیزی ننوشته بود، تا به او تهمت نزنند که آنچه را به عنوان کلام وحی می‌گوید، از دیگران آموخته و در کتب پیشینیان خوانده است.

 

پس از سوگند به قلم و آنچه با قلم نوشته می‌شود، خداوند به یکی از تهمت‌هایی که معمولا  کفار به پیامبران می زدند - و آنها را به جنون متهم می کردند- اشاره کرده و می‌فرماید: به لطف پروردگارت تو از عقل کامل و سلیم برخورداری، اما مخالفان به تو تهمت جنون می‌زنند و تو را مجنون می‌خوانند.

 

در میان اعراب گذشته این تصوّر وجود داشته که شاعران و کسانی که سخنانی متفاوت و نامتعارف می‌گویند، عقلشان تحت تأثیر جنّ قرار گرفته و آنچه می‌گویند، برآمده از تأثیر جنّیان است و بر این اساس شاید مراد از مجنون، جن‌زده باشد، نه کودن و کم‌عقل.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

سوگند قرآن به قلم، بیانگر اهمیت و جایگاه خاص علم و دانش و صاحبان اندیشه در مکتب اسلام است.

سوگند به قلم، نشانه‌ی آن است که اسلام مردم را به سوادآموزی و خواندن و نوشتن و دانش پژوهی تشویق و ترغیب می کند، آن هم در عصر و زمانی که اکثریت مردم بی‌سواد بودند.

خداوند عصمت و مصون ماندن پیامبر را از هرگونه کج‌فهمی در دریافت وحی و جن‌زدگی و جنون تضمین کرده است تا وحی الهی، به دور از هرگونه تغییر و تحریف به دست بشر برسد.

 

 

اکنون به تلاوت آیات 3 و 4 از سوره قلم گوش می‌سپاریم:

 

«وَإِنَّ لَکَ لَأَجْرًا غَیْرَ مَمْنُونٍ»، «وَإِنَّکَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ»

 

ترجمه این آیات چنین است:

 

«و همانا براى تو پاداشی بى ‏پایان است»، «و راستی که تو اخلاق بسیار بزرگوارانه ‏اى دارى»

 

روشن است که رسول خدا در همه‌ی کمالات سرآمد بود، نه فقط نسبت به دیگر انسان‌ها، بلکه در مقایسه با سایر پیامبران نیز چنین بود. با آنکه او خاتم پیامبران الهی بوده است،  خداوند در توصیف پیامبرش بیش از هرچیز بر اخلاق کریمانه و بزرگوارانه‌ آن حضرت تأکید و او را با این ویژگی معرّفی می‌نماید.

 

این تأکید، بیانگر اهمیت اخلاق نیکو در دعوت مردم به سوی خدا و نقش موثر آن در پذیرش سخن حق از سوی انسانهاست، چنانکه در آیات دیگر خطاب به پیامبر می‌فرماید:

 

اگر تندخو و خشن و سنگدل بودی، همه از پیرامون تو پراکنده می‌شدند (و کسی به سخنانت گوش نمی‌داد، چه رسد به آنکه به تو ایمان بیاورد).

 

البتّه برخورد خوب با کسانی که راه بد را انتخاب می‌کنند و آزار می‌رسانند، کار چندان آسانی نیست و به شرح صدر و شکیبایی بسیار نیاز دارد. به همین دلیل خداوند اعلام می فرماید که در قبال این سختی‌ها و زحمات، اجر و پاداشی غیرمنقطع و دائمی در انتظار رسول اوست.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

توجّه به لطف و پاداش الهی، انسان را در برابر سختی‌ها و مشکلات، پایدار و استوار می‌سازد.

برای دعوت مردم به راه راست، بر حق بودن و سخن حق بر زبان آوردن، کافی نیست، خُلق نیکو و صبر و استقامت در این راه نیز لازم است.

اهل ایمان باید از رسول خدا الگو بگیرند و در روابط خانوادگی و اجتماعی، بر پایه‌ی اخلاق نیکو و پسندیده با دیگران رفتار کنند.

 

 

اکنون به تلاوت آیات 5 تا 7 از سوره قلم گوش می‌سپاریم:

 

«فَسَتُبْصِرُ وَیُبْصِرُونَ»، «بِأَیْیِکُمُ الْمَفْتُونُ»، «إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ»

 

ترجمه این آیات چنین است:

 

«پس به زودى مى‏ بینى و آنها نیز مى ‏بینند»، «که کدام یک از شما گرفتار جنونید؟ [تو یا دشمنانت؟]»، «بى ‏تردید پروردگارت، خود بهتر مى ‏داند چه کسى از راه او گمراه شده و او به ره‌یافتگان داناتر است»

 

در ادامه‌ی آیات قبل، که تهمت مشرکان درمورد مجنون خواندن پیامبر را رد کرد، این آیات می‌فرماید: به زودی روشن خواهد شد که چه کسی دچار جنون است؟ رسول خدا یا شما که به او تهمت می‌زنید؟

 

ای پیامبر به مشرکان مکّه که تو را مجنون و گمراه می‌خوانند، بگو: آینده روشن خواهد کرد که من گمراهم یا شما در گمراهی هستید؟ من هدایت‌یافته‌ام یا شما به هدایت رسیده‌اید؟ 

 

 امروزه که 1400 سال از زمان نزول این آیات گذشته است، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که علیرغم تهمتها و توطئه های پی در پی دشمنان برضد دین اسلام، این آئین در حال پیشرفت در جهان است و شرک و بت‌پرستی رو به رکود و سقوط است. به بیان دیگر، روز ‌به ‌روز حقانیت قرآن و اسلام برای بشریت روشن‌ تر می شود و براثر آن، زمینه گرایش مردم کشورهای مختلف به این دین پاک بیشتر فراهم می‌گردد.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

در برخورد با مخالفان، نباید خود را هدایت یافته و آنها را گمراه بخوانیم، بلکه باید گفت: در آینده روشن می‌شود که چه کسی بر حق و چه کسی گمراه بوده است.

درباره‌ی دیگران و آینده‌ی آنان در دنیا و آخرت قضاوت نکنیم و آن را به علم خدا واگذار کنیم.

با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.                                                                          ---------------