در ادامه با تفسیر ساده و روان آیات 48 تا 52 سوره قلم همراه شما هستیم.

   بسم الله الرحمن الرحیم

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه­ ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

ابتدا به تلاوت آیه 48 از سوره قلم گوش فرا می‌دهیم:

«فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تَکُنْ کَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَکْظُومٌ»

ترجمه این آیه چنین است:

«پس براى [تحقّق] فرمان پروردگارت صبر کن و همانند [یونس،] همدم ماهى مباش، آن‌گاه که با دلى پر اندوه [خدا را] ندا داد»

در برنامه‌ی قبل به لجاجت و سرسختی مشرکان مکّه در برابر پیامبر اشاره شد، امری که می‌توانست منجر به نفرین رسول خدا در حقّ آنان شود. لذا خداوند به پیامبرش می‌فرماید: بر آزار و اذیت مشرکان صبر کن و منتظر باش تا فرمان پروردگارت فرا رسد و خداوند اسباب پیروزی تو را بر آنان فراهم سازد.

ادامه‌ی آیه به ماجرای حضرت یونس اشاره کرده و می‌فرماید: مانند او مباش که از خدا خواست در عذاب قومش عجله کند، ولی خود گرفتار مجازات الهی شد؛ مجازاتی که موجب شد در شکم  نهنگ دریا زندانی شود و در آن حال خدا را ندا دهد که من به خود ظلم کردم و تو از ظلم به بندگانت پاک و منزّهی.                        

در آیاتی نظیر87 و 88 سوره انبیاء / و 139 تا  148 سوره صافّات نیز به ماجرای یونس اشاره شده است. براساس آیات قرآن، حضرت یونس پس از سال‌ها دعوت و تبلیغ در میان قومش در نهایت از هدایت آنان ناامید شد. او از قومش جدا شد و به سوی کشتی ای گریخت که پر از بار و مسافر بود. درحین حرکت کشتی، دریا متلاطم و طوفانی شد.

سرنشینان کشتی تصمیم گرفتند چند تن از مسافران را به دریا بیندازند و برای این کار، چند بار قرعه کشیدند و هر بار قرعه به نام یونس افتاد. به ناچار او را به دریا انداختند. درست در همین هنگام ماهی عظیمی او را در کام خود فرو برد؛ امّا به اراده‌ی الهی او در شکم ماهی زنده ماند.  

یونس در تاریکی درون شکم ماهی خیلی زود متوجه خطای خود شد؛ با تمام وجود به درگاه خدا روی آورد و توبه کرد و از پیشگاه خدای بزرگ تقاضای عفو و بخشش نمود. خداوند نیز توبه او را پذیرفت و نجاتش داد تا اینکه در کنار ساحل از شکم ماهی خارج شد.

از این آیه می‌آموزیم:

ارشاد و هدایت مردم، نیازمند صبر و پایداری و بردباری بسیار است. لذا تبلیغ کنندگان دین نباید در هیچ شرایطی از ارشاد و هدایت مردم دلسرد و ناامید شده و از  سعی و کوشش در این راه دست بردارند.

پیامبران الهی همواره تحت تربیت و نظارت خداوند بودند و در صورت لزوم مورد تذکّر و تنبیه قرار می‌گرفتند.

اکنون به تلاوت آیات 49 و50 از سوره قلم گوش می‌سپاریم:

«لَوْلَا أَنْ تَدَارَکَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاءِ وَهُوَ مَذْمُومٌ»، «فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِینَ»

ترجمه این آیات چنین است:

«اگر رحمت و لطفى از سوى پروردگارش او را در نیافته بود، قطعاً نکوهش شده به صحرایى بى‏گیاه افکنده مى‏شد»، «پس خداوند او را برگزید و او را از شایستگان قرار داد»

این آیات به نزول الطاف خداوند به حضرت یونس، پس از اعتراف او به تقصیر و درخواست بخشش الهی اشاره دارد و می‌فرماید: یونس به خاطر ترک مأموریت و مسئولیتی که برعهده داشت، مستحقّ مذمّت بود؛ امّا لطف و رحمت الهی شامل حال او شد و از شکم ماهی رهایی یافت. پس از آن، خداوند بار دیگر او را برای هدایت قومش برگزید و برای راهنمایی و ارشاد آن قوم به سراغ آنان رفت.

این آیات به خوبی نشان می‌دهد که خداوند در راه هدایت مردم، کمترین کوتاهی و غفلت را از پیامبران و فرستادگانش نمی‌پذیرد و آنها را سخت‌ مورد تنبیه قرار می دهد، چنانکه در آیات 44 تا 47  سوره‌ی حاقّه، خداوند پیامبرش را تهدید می‌کند که اگر پاره ای از گفته ها را به ناحق به خدا نسبت دهد، رگ حیات او را قطع می کند و کسی نمی‌تواند مانع اراده الهی شود.

از این آیات می‌آموزیم:

با دعا و مناجات و توبه، می‌توان مجازات الهی را دفع و لطف و رحمت الهی را جذب نمود.

افراد خطاکاری که به لغزش خود اعتراف می‌کنند، طرد نکنیم؛ بلکه زمینه‌ بازگشت آنان به جامعه را فراهم سازیم و درصورتی که از شایستگی لازم برخوردارند، به آنان  مسئولیتهایی را بسپاریم.

اکنون به تلاوت آیات 51 و 52 از سوره قلم گوش می‌سپاریم:

«وَإِنْ یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَیَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»، «وَمَا هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعَالَمِینَ»

ترجمه این آیات چنین است:

«و کافران، چون قرآن را ‌شنیدند، نزدیک بود تو را چشم بزنند و مى‏ گویند: «او دیوانه است»، «در حالى که آن [قرآن] جز مایه‌ی تذکّر و پند براى جهانیان نیست»

این سوره با تهمت‌های ناروای مشرکان به رسول خدا، از جمله نسبت جنون به آن حضرت آغاز شد. این آیات نیز که پایان ‌بخش سوره‌ی قلم است، بار دیگر به آن موضوع بازگشته، خطاب به رسول خدا می‌فرماید: دشمنان تو هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند، به قدری خشمگین و ناراحت می‌شوند که گویا می‌خواهند با چشم‌های غضب‌آلود خود، تو را به زمین افکنند و از میان بردارند. برای آنها قابل تحمّل نیست که ببینند تو آیاتی را بر مردم می‌خوانی که اعجاب‌ آور است و مردم را به سوی خود جذب می‌کند. آنان از نگاه خودشان تو را فردی مجنون می‌پندارند که تحت تأثیر جن قرار گرفته و همچون شاعران، سخن غیرعادی بر زبان می آورد.

امّا حقیقت این است که آیات قرآن، سخن رسول خدا نیست که او را متّهم به شاعر بودن و ارتباط با جنّیان کنند؛ بلکه این آیات سخن خداست که برای هدایت مردم و بیدار کردن آنان، بر قلب پیامبر نازل شده و آن حضرت بر مردم تلاوت می‌کند.

ضمنا در این آیات  به موضوع چشم‌زخم نیز اشاره شده که در روایات، توصیه شده برای رفع آن، از دعا کمک بگیرید. اثر نگاه از روی لطف و محبّت، یا از روی کینه و حسد متفاوت است. نیروی نگاه بر طرف مقابل اثر می‌گذارد و این موضوعی غیرقابل انکاراست؛ همان‌طور که کلمات محبّت‌آمیز و نفرت‌انگیز وقتی از دهان خارج ‌شود، در طرف مقابل تأثیر می گذارد و باعث آرامش یا ترس و اضطراب او می‌شود.

از این آیات می‌آموزیم:

دشمنان اسلام درصدد تخریب شخصیت رسول خدا هستند و در هر زمان نسبت‌های ناروایی را به آن حضرت می‌دهند.

دشمنان، قرآن و رسول خدا را مورد تهاجم تبلیغاتی قرار می‌دهند تا در عقاید مسلمانان شبهه و تردید ایجاد کنند.

قرآن، کتابی جهانی است و برای تذکر و بیداری همه اقوام و ملل است. بی تردید، مشکلات امروز مسلمانان، ناشی از غفلت‌زدگی و فراموشی محتوای آیات قرآن است؛ گرچه درخصوص تلاوت آیات و حفظ آن اهتمام ویژه‌ای دارند.

با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.                                                                      -------------