با پایان یافتن سوره واقعه در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر آسان و روان آیات ابتدایی سوره حدید (از آیه 1 تا آیه 9) را آغاز می‌کنیم.

                                                    بسم الله الرحمن الرحیم

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه ­ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

با پایان یافتن سوره واقعه در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر آسان و روان آیات سوره حدید را آغاز می‌کنیم. این سوره نیز در مدینه نازل شده است و 29 آیه دارد. نام سوره برگرفته از آیه 25 است که به نعمت آهن اشاره می کند. آهن نماد قوت و قدرت است و بیانگر آن است که برای برقراری قسط و عدل و امنیت در جامعه، باید از نیرو و قدرت بهره گرفت.

ابتدا به تلاوت آیات 1  تا 3 از سوره حدید گوش فرا می‌دهیم:

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ

«سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ»، «لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یُحْیِی وَیُمِیتُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»، «هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ» 

ترجمه این آیات چنین است:

به نام خداوند بخشنده‌ی مهربان

«آنچه در آسمان‏ها و زمین است، براى خداوند تسبیح می‌گوید و اوست عزیز حکیم»، «فرمانروایی آسمان‏ها و زمین براى اوست. زنده مى‏کند و مى‏میراند و او بر هر کارى تواناست»، «اوست آغاز و انجام و آشکار و نهان و او به هر چیزى داناست»

برخی سوره های قرآن با حمد خدا آغاز می شود، مانند فاتحه الکتاب (سوره حمد) و برخی با تسبیح خداوند شروع می شود، مانند این سوره. اما در مجموعِ آیات قرآن، واژه تسبیح خدا بیش از حمد او به کار رفته است و در چندین آیه، از جمله آیه اول سوره حدید، این امر (تسبیح خداوند) به همه موجودات جهان نسبت داده شده است که جمادات و نباتات و حیوانات و انسانها را دربر می گیرد. 

تسبیح خداوند یعنی منزه دانستن او از هرگونه جهل و عجز و عیب و نقص. به طور مسلم آفرینش همه موجودات عالم که حاکی از علم و قدرت و حکمت بی پایان خداوند است، بر پاکی ذات مقدس او از هرگونه عیب و نقص گواهی می دهد.

درواقع تمام موجودات درحال تسبیح و ثنای خداوند هستند. این امری است که هر موجودی به زبان حال یا قال به آن اقرار می کند، گرچه ما آن را متوجه نشویم.

در این آیات به مالکیت خداوند بر هستی اشاره شده است. مالکیت خداوند بر جهان، مالکیتی اعتبارى نیست، بلکه او مالک حقیقى آسمانها و زمین است. او به همه چیز احاطه دارد و همه جهان در قبضه قدرت او و تحت اراده و فرمان اوست.

از این آیات می‌آموزیم:

1. این هستی با عظمت، بر قدرت و حکمت و تدبیر خداوند گواهی می دهد و او را از هرگونه نقص در علم و قدرت مبرّا می داند.
2. مالک و فرمانروای حقیقی جهان، خداست. به مالکیت ها و حاکمیت های اعتباری و زودگذر خود مغرور نشویم.
3. شاید برخی گمان کنند که آنها نیز همچون خدا علم و قدرت و حکمت دارند، اما باید بدانیم که حیات و مرگ ما به دست خداست و همچون او ازلی و ابدی نیستیم.

اکنون به تلاوت آیات 4 تا 6 از سوره حدید گوش می‌سپاریم:

«هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ یَعْلَمُ مَا یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَمَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَمَا یَعْرُجُ فِیهَا وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنْتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»، «لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ»، «یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَهُوَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»

ترجمه این آیات چنین است:

«او کسى است که آسمان‏ها و زمین را در شش روز [و دوران] آفرید، سپس بر عرش [قدرت] قرار گرفت [و به تدبیر امور جهان پرداخت]. آنچه در زمین فرو مى‏رود و آنچه از آن بیرون مى‏آید و آنچه از آسمان فرود مى‏آید و آنچه در آن بالا مى‏رود، [همه را] مى‏داند و هر جا باشید، او با شماست و خدا به آنچه انجام مى‏دهید، بیناست»، «فرمانروایى آسمان‏ها و زمین از آنِ اوست و همه‌ی کارها به او باز مى‏گردد»، «شب را در روز فرو مى‏برد و روز را در شب فرو مى‏برد و او به [انگیزه‏ها و] راز دل‏ها داناست»

براساس قرآن، جهان با عظمتی که امروز مشاهده می کنیم، طی شش دوران طولانی پدید آمده است و خداوند عالم هستی را براساس اسباب و علل و قوانینی که خود برای این جهان مقرّر داشته، به تدریج آفریده است.

برخلاف دیدگاه عده ای که براین باورند خداوند مثل ساعت سازی است که جهان را آفریده و آن را کوک کرده؛ سپس به حال خود رها کرده است، تدبیر امور جهان و حفظ و بقای آن همواره در اختیار خداست. بدون شک، نظامات این عالم و پدیده های کوچک و بزرگی که پیوسته در زمین و آسمان رخ می دهد، همه تحت علم و قدرت اوست.

او با همه آفریدگان خود همراه است؛ علم او بر همه حالات آنان احاطه دارد و قدرت او یاری ‌بخش کارهایی است که انجام می دهند. او نه فقط از کارهای بندگانش خبر دارد، بلکه درمورد آنچه در فکر و قلب آنها می گذرد و انگیزه های آنها نیز آگاه است.

نکته دیگری که این آیات به آن اشاره دارد، مسئله شب و روز است. افزایش و کاهش زمان شب و روز و پیدایش فصول چهارگانه در طول سال، با تدبیر اوست. بی تردید، این تغییر فصول، برکات بسیاری برای انسانها دارد.  

تبدیل روز به شب/ و شب به روز که به تدریج و آرامی صورت می گیرد، براساس حکمت خداوند است. این تدریجی بودن، موجب می شود که موجودات آرام آرام از روشنایی روز به تاریکی شب و از تاریکی شب به روشنایی روز منتقل شوند.

از این آیات می‌آموزیم:

1. حکمت الهی اقتضا کرده است که نظام عالم به صورت تدریجی ایجاد شود و تغییرات آن نیز تدریجی باشد نه دفعی.
2. خداوند به تمام جزئیات عالم هستی آگاه است.   
3. ایمان به علم و آگاهی خداوند بر حالات درونی و اعمال بیرونی بشر، نقش مهمی در تربیت انسان دارد.
4. خداوند هم جهان را (براساس علم و حکمت بی پایان خود) آفریده و هم مدیر و مدبّر  امور عالم است.
5. گردش شب و روز و کوتاه و بلند شدن طول شب و روز، نمونه ای از تدبیر الهی است. 

اکنون به تلاوت آیات 7 تا 9 از سوره حدید گوش می‌سپاریم:

«آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُمْ مُسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَأَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ»، «وَمَا لَکُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»، «هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَءُوفٌ رَحِیمٌ» 

ترجمه این آیات چنین است:

«به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید و از آنچه شما را در آن جانشین [گذشتگان‏] قرار داد، انفاق کنید. پس کسانى از شما که ایمان آورند و انفاق کنند، پاداشى بزرگ دارند»، «و چرا به خدا ایمان نمی‌آورید؟ در حالى که پیامبر، شما را فرا مى‏خواند تا به پروردگارتان ایمان بیاورید و به راستى خداوند از شما پیمان گرفته است، اگر باور دارید»، «او کسى است که بر بنده‌ی خود [محمّد]، آیات روشن و روشنگر فرو مى‏فرستد، تا شما را از تاریکى‏ها به روشنى درآورد و همانا خداوند نسبت به شما بسیار رئوف و مهربان است»

ایمان به خدا فقط امری قلبی یا زبانی نیست که فرد در دل به وجود خدا باور داشته و با زبان به آن اقرار کند، بلکه لازمه اش این است که انسان به دستورات خدا عمل کند و از آنچه نهی فرموده، دوری نماید.

این آیات خطاب به مؤمنان می فرماید: به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید و به فرامین آنها عمل کنید که یکی از آنها، انفاق در راه خداست؛ انفاق از اموالی که شما از گذشتگان به ارث برده اید و اکنون دراختیار شماست. چنانکه روزی خواهد آمد که شما نخواهید بود و این اموال در اختیار وارثان شما قرار خواهد گرفت.

بنابراین اگر شما ادعای ایمان دارید، باید به لوازم ایمان توجه داشته باشید و به آنچه خداوند در کتابش از شما پیمان گرفته است، عمل کنید. چراکه قرآن، کتاب هدایتگری است که تاریکی های جهل و ظلم و کفر را می زداید و نور ایمان و معرفت و آگاهی را در دل روشن می سازد. طبعا انسانی که در پرتو روشنایی قرآن، در مسیر حق گام بردارد، لطف و رحمت بی پایان الهی شامل حال او خواهد شد.   

از این آیات می‌آموزیم:

1. ایمان به خدا بدون توجه به خلق خدا و رفع نیازمندی های آنان، ادعایی بیش نیست.
2. پیامبران مردم را به سوی خدا می خواندند، نه به سوی خود/ و چه بسا در راه این دعوت، جان خود را نیز از دست می دادند.   
3. راه نجات بشر از تاریکی های جهل و شرک و خرافه، روی آوردن به قرآن کریم و عمل بر طبق آموزه های آن است.  
4. هدایت انسانها از طریق پیامبران و کتب آسمانی، بهترین نشانه رحمت خداوند و لطف او به بشر است.

با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.