در ادامه با تفسیر ساده و روان آیات 10 تا 15 سوره حدید همراه شما هستیم.

                                                    بسم الله الرحمن الرحیم

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه ­ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

 ابتدا به تلاوت آیات 10 و 11 از سوره حدید گوش فرا می‌دهیم:

«وَمَا لَکُمْ أَلَّا تُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِیرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا یَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُولَئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَکُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ»، «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ»

ترجمه این آیات چنین است:

«و چرا در راه خدا انفاق نمى‏ کنید؟ در حالى که میراث آسمان‏ها و زمین از آنِ خداست. کسانى از شما که پیش از فتح [مکه] انفاق و جهاد کردند، [با دیگران] یکسان نیستند. آنان از جهت درجه،  از کسانى که پس از فتح [مکه] انفاق و جهاد کردند، برترند و خداوند به هر یک وعده نیکو داده است و خداوند به آنچه مى‏کنید، آگاه است»، «کیست آن که به خدا وام دهد، وامى نیکو تا [خداوند] آن را براى او چند برابر کند و براى او پاداشى گران‌مایه باشد؟» 

  در برنامه قبل بیان شد که ایمان به خدا لوازمی دارد و از جمله آنها گذشت از مال و انفاق در راه خداست. این آیات بر دو نکته تاکید می فرماید:

اول آنکه آنهایی که در شرایط بحرانی و خطرناک از مال و جان خود می گذرند و اسلام و مسلمانان را یاری می کنند، در نزد خدا برتر از کسانی هستند که در شرایطی که مسلمانان در موضع قدرت قرار دارند، انفاق و جهاد می کنند.

دوم آنکه آنچه در راه خدا انفاق می کنید، درواقع نزد خداوند به ارث می گذارید و خداوند در قیامت پاداش چند برابر به آن می دهد.

و یا آنچه به عنوان قرض به نیازمندان می دهید، خداوند آن را از شما می گیرد و گویا شما به خدا وام داده اید، نه نیازمندان.

از این آیات می‌آموزیم:

1. پشتیبانی مالی از رزمندگان مسلمان و شرکت در جهاد و مبارزه علیه ظالمان، از لوازم ایمان به خداست.
2. انجام وظیفه در شرایط سخت و پرخطر، با شرایط عادی یکسان نیست و هرچه شرایط سخت تر باشد، ارزش و پاداش عمل بیشتر است.
3. ظاهر عمل، ملاک پاداش خداوند نیست. گاه ممکن است شکل اعمال افراد یکسان باشد، ولی از پاداشی مساوی برخوردار نباشند. زیرا خداوند اعمال بندگان را براساس نیت و انگیزه آنها پاداش می دهد.
4. در کنار انفاق، قرض الحسنه از راهکارهای دیگر اسلام برای رفع مشکلات نیازمندان است. قرض الحسنه دارای برکاتی است. از جمله تعدیل ثروت در اجتماع، رشد روحیه تعاون و همدلی میان  افراد جامعه، حفظ آبروی مردم و جلوگیری از ورشکستگی آنان و.... 

اکنون به تلاوت آیات 12 و 13 از سوره حدید گوش می‌سپاریم:

«یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ یَسْعَى نُورُهُمْ بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِمْ بُشْرَاکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»، «یَوْمَ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَرَاءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ» 

ترجمه این آیات چنین است:

«روزى که مردان و زنان باایمان را مى‏ بینى که نورشان از پیشِ روى و جانب راستشان به سرعت پیش مى‏رود. [به آنان گفته مى‏شود:] مژده باد شما را امروز، به باغ‏هایى [بهشتی] که از زیر [درختان] آن نهرها جارى است. در آنجا جاودانه‏اید. این است آن رستگارى و کامیابى بزرگ»، «روزى که مردان و زنان منافق به مؤمنان مى‏گویند: درنگى کنید تا از نور شما پرتوى برگیریم! به آنان گفته مى‏شود: به عقب برگردید و [از دنیا] نورى بجویید. پس میان آنان دیوارى زده مى‏شود، که درى دارد؛ درونش، [بهشتِ] رحمت و از جانب بیرونش [جهنّمِ] عذاب است»

 این آیات به وضعیت مؤمنان واقعی در قیامت اشاره دارد و می فرماید: ایمان افراد در قیامت در قالب نور تجسم می یابد. این نور پیشاپیش و در سمت راست مؤمنان به سرعت درحرکت است و راهنمای آنها به سوی بهشت برین است.     

البته این نور چون از ایمان و عمل صالح برمى خیزد، باتوجه به مراتب ایمان و عمل صالح هریک از افراد متفاوت است. آنها که ایمان قویتری دارند، نورشان فاصله بیشترى را روشن مى کند و آنها که از لحاظ ایمانی ضعیفترند، از نور کمترى برخوردارند.  
اما کفر و نفاق که تاریکى مطلق است، در قیامت به صورت ظلمت ظاهرى تجسم مى یابد. به همین دلیل، افراد نفاق پیشه که در دل ایمان ندارند و به ظاهر و زبان، خود را مؤمن نشان می دهند، در قیامت در تاریکی کفر و نفاق هستند و به دنبال نور می گردند. آنها به مؤمنان التماس می کنند که از نور خود به آنان بدهند، تا در پرتو نورشان راه را بیابند.

اما پاسخ منفی است. به آنها گفته مى شود که به پشت سر خود برگردید و کسب نور کنید.

مى بایست آن نور را از دنیایى که پشت سر گذاشتید، به دست مى آوردید. روز قیامت، روز عمل و کسب نور نیست.

در این هنگام ناگهان دیوارى در میان این دو گروه زده مى شود که درى دارد، ولى دو طرف این دیوار عظیم یا این در، کاملا با هم متفاوت است. درون آن رحمت و بیرون آن عذاب است.

به هرصورت، در آنجا اعمالی که افراد در دنیا انجام داده اند، مجسم شده و تکلیف آنها از نظر جهنمی بودن یا بهشتی شدن مشخص می شود.

از این آیات می‌آموزیم:

1. زن و مرد در نیل به کمالات اخلاقی و معنوی و یا مبتلا شدن به رذائل اخلاقی نظیر نفاق و دورویی یکسانند و از این جهت تفاوتی میان زن و مرد نیست.
2. نور ایمان در قیامت جلوه گر می شود و راهنمای مؤمنان به سوی بهشت ابدی است. 
3. کسانی که در دنیا از تاریکی جهل و شرک و نفاق خارج نشدند، در آخرت نیز در ظلمت و تاریکی باقی می مانند.
4. مؤمنان و منافقان در دنیا کنار یکدیگر زندگی می کنند و از هم متمایز نیستند، اما در قیامت باطن افراد آشکار می شود و میان آنها جدایی می افتد.

اکنون به تلاوت آیات 14 و 15 از سوره حدید گوش می‌سپاریم:

«یُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَکُنْ مَعَکُمْ قَالُوا بَلَى وَلَکِنَّکُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَکُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْکُمُ الْأَمَانِیُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»، «فَالْیَوْمَ لَا یُؤْخَذُ مِنْکُمْ فِدْیَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مَأْوَاکُمُ النَّارُ هِیَ مَوْلَاکُمْ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ»

ترجمه این آیات چنین است:

«[منافقان، مؤمنان را] ندا مى‏دهند که: «مگر ما [در دنیا] با شما نبودیم؟» آنها می‌گویند: «چرا! ولى شما خود را در بلا افکندید و چشم به راه [حوادث ناگوار برای ما] بودید و [در دین حقّ] شک کردید و آرزوها[ى باطل] شما را فریفت، تا آن که فرمان خداوند [بر مرگ شما] فرا رسید و [شیطانِ] فریبکار، شما را درباره‌ی خدا فریب داد»، «پس امروز، نه از شما و نه از کافران، بدل و بلاگردانى پذیرفته نمى‏شود. جایگاه شما آتش است. آتش، یاور [و سزاوار] شماست و بد سرانجامى است!»

مؤمنان در پاسخ منافقان که مى گویند مگر ما با شما نبودیم؟! چه شد که ناگهان از ما جدا شدید؟! مى گویند: آرى در همه جا با هم بودیم، در کوچه و بازار و محل کار و جاهای دیگر، ولى شما راه خود را از ما جدا کرده بودید و از نظر باورها و عمل فرسنگها با هم فاصله داشتیم.  

آیات در ادامه به پنج دسته از عوامل دوزخی شدن افراد اشاره می فرماید: اول گرفتار شدن در فتنه های روزگار که سبب کفر و نفاق انسان می شود. دوم کوتاهی در انجام وظایف خود و انتظار ضعف و سستی برای اهل ایمان.  سوم باقی ماندن در حالت شک و تردید نسبت به باورهای دینی. چهارم فریفته شدن به آرزوهای دور و دراز دنیوی و پنجم غرور و تکبر دربرابر خداوند. 

 در دنیا امکان تبدیل کیفر و خرید نقدی برخی جرایم وجود دارد، اما در قیامت هیچ راهی برای رهایی از کیفر و عذاب وجود ندارد و ثروت و اموال دنیوی و یا فرزندان و آشنایان   نمی توانند کاری برای انسان انجام دهند.

از این آیات می‌آموزیم:

1. بسیاری از دوستان و همکاران و بستگان که عمری در دنیا با هم بوده اند، در قیامت هرکدام براساس عمل خود کیفر یا پاداش می گیرند.
2. فریفته شدن به دنیا و دل بستن به آرزوهای دور و دراز، موجب شک و تردید نسبت  به خدا و قیامت و غرور نابجا دربرابر خدا می شود.
3. کسی که از ولایت و سرپرستی خداوند خارج شود، تحت ولایت شیطان قرار می گیرد که سرانجامش دوزخ است.

با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای  شما هستیم. خدا نگهدار.