در این برنامه با اتمام سوره حدید، با تفسیر ساده و روان آیات ابتدایی سوره مجادله (آیات 1 تا 6) آشنا می شویم

                                                    بسم الله الرحمن الرحیم

 

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه ­ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

 

با پایان یافتن سوره حدید در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر آسان و روان آیات سوره مجادله را آغاز می‌کنیم. این سوره نیز در مدینه نازل شده است و 22 آیه دارد و بیشتر به مسائل خانوادگی و روابط اجتماعی می پردازد. نام سوره برگرفته از آیه اول است که درباره گفتگوی یک زن با پیامبر است.

 

ابتدا به تلاوت آیات 1 و 2 از سوره مجادله گوش فرا می‌دهیم:

 

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ

 

«قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُکَ فِی زَوْجِهَا وَتَشْتَکِی إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَکُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ»، «الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسَائِهِمْ مَا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَرًا مِنَ الْقَوْلِ وَزُورًا وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ»

 

ترجمه این آیات چنین است:

 

به نام خداوند بخشنده‌ی مهربان

 

«همانا خدا سخن آن زنى را که درباره‌ی همسرش با تو مجادله و به خدا شکوه و گلایه مى‏ کرد، شنید و خداوند گفتگوى شما دو نفر را مى‏شنود. خداوند شنواى بیناست»، «کسانى از شما [مردان] که نسبت به همسرانشان ظِهار مى‏کنند، [و با تشبیه آنها به مادرانشان، آنان را بر خود حرام مى‏نمایند، بدانند که] آنها مادرانشان نیستند. مادرانشان فقط کسانى هستند که آنها را زاده‏اند و آنان [براساس عادت جاهلى]  سخنی ناپسند و باطل مى‏گویند و البتّه خداوند بسیار باگذشت و آمرزنده است»

 

یکی از آداب و رسوم اعراب قبل از اسلام این بود که هرگاه مردی از همسرش به شدت عصبانی می شد، به او می گفت: تو برای من مانند مادرم هستی. با گفتن این جمله او را به شیوه ای نامناسب طلاق می داد؛ شیوه ای که باعث می شد زن نتواند با مرد دیگری ازدواج کند و نتواند با همسر قبلی خود نیز به زندگی مشترک ادامه دهد. این نوع طلاق معروف به ظِهار بود.

 

در صدر اسلام یکی از مردان مدینه در هنگام عصبانیت چنین سخنی به همسرش گفت و اندکی بعد، از سخن خود پشیمان شد. همسرش برای حل مشکل نزد رسول خدا آمد و با آن حضرت به گفتگو و مجادله برخاست، اما رسول خدا فرمود: تا وقتی از جانب خدا حکمی نیامده است، شما بر همسرت حرام هستی.

 

او برای رفع مشکل به خدا پناه برد و به درگاه الهی شکوه کرد. طولی نکشید که این آیات نازل شد و فرمود: تشبیه همسر به مادر، تشبیه نادرستی است که به منظور نادرستی بیان می شود و خداوند چنین کاری را نمی پذیرد. بدین ترتیب، اسلام این نوع طلاق را ممنوع کرد و آن را به عنوان یکی از انواع طلاق به رسمیت نمی شناسد.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

    رسول خدا در میان مردم و در دسترس آنها بود؛ لذا مردان و زنان برای رفع مشکلات زندگی خود به آن حضرت مراجعه می کردند.

    در عصر جاهلیت برخی آداب و رسوم و سنت های جامعه درمورد زنان ظالمانه بوده است و اسلام برای رفع آنها راه حل های مناسبی را ارائه کرده است.

    خداوند نسبت به روابط خانوادگی و اجتماعی انسانها آگاه است و براساس آن، قوانین عادلانه ای را مقرر کرده است.

    مردان و زنان نباید با تهمت زدن به یکدیگر یا بر زبان راندن سخنان زشت و ناروا، در روابط خانوادگی خلل ایجاد کنند.

 

 

 

اکنون به تلاوت آیات 3 و 4 از سوره مجادله گوش می‌سپاریم:

 

«وَالَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذَلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ»، «فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِینًا ذَلِکَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ»

 

ترجمه این آیات چنین است:

 

«و کسانى که نسبت به همسران خود ظِهار مى‏کنند، سپس از آنچه گفته‏اند، [پشیمان می‌شوند و] برمى‏گردند، کفّاره‌ی آن، این است که پیش از آمیزش با همسر، برده‏اى آزاد کنند. این [فرمانى] است که به آن پند داده مى‏شوید و خداوند به آنچه مى‏کنید، به خوبى آگاه است»، «پس کسى که [برده‏اى] نیافت، باید پیش از آمیزش با همسر، دو ماه پی‌‌درپى روزه بگیرد و کسى که نمى‏تواند، باید شصت مسکین را خوراک بدهد. این براى آن است که به خدا و رسولش ایمان بیاورید و این حدود خداست و براى کافران [که به احکام عمل نمی‌کنند،] عذابى دردناک است»

 

در ادامه آیات قبل درباره طلاق ظِهار، این آیات می فرماید: با گفتن این جمله، دیگر طلاق و جدایی میان همسران اتفاق نمی افتد و شیوه طلاق همان است که اسلام بیان کرده است. اما مردی که این جمله را به همسرش گفته و واقعا چنین قصدی داشته است، باید تنبیه و جریمه شود تا دیگر آن را تکرار نکند و مایه عبرت دیگران نیز بشود.

 

مجازات چنین مردی آن است که برده ای را بخرد و در راه خدا آزاد کند و اگر توان مالی آن را ندارد، 60 روز روزه بگیرد و اگر توان جسمی روزه گرفتن را نیز ندارد، لااقل60  نفر از نیازمندان را اطعام کند. پس از انجام یکی از این کارها، می تواند به همسرش بازگردد و زن و شوهر به زندگی عادی خود ادامه دهند.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

    اسلام با سنتهای نادرستی که موجب ظلم به زنان می شد، مبارزه کرده و برای  مردانی که چنین ظلمی را در حق همسرانشان مرتکب شده اند، مجازاتها یا جریمه هایی را مقرر کرده است. بی تردید، این جریمه ها درجهت تحکیم بنیان خانواده است.

    سخن گفتن، مسئولیت آور است و نمی توان هر سخن نادرستی را به همسر گفت.   

    اسلام از هر فرصتی برای آزاد کردن بردگان استفاده کرده است تا این پدیده را به تدریج ریشه کن کند.

    جریمه ها باید متنوع بوده و از درجه بندی برخوردار باشد و با شرایط جسمی و مالی افراد خطاکار، تناسب و هماهنگی داشته باشد.

 

 

 

اکنون به تلاوت آیات 5 و 6 از سوره مجادله گوش می‌سپاریم:

 

«إِنَّ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ کُبِتُوا کَمَا کُبِتَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَقَدْ أَنْزَلْنَا آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ مُهِینٌ»، «یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعًا فَیُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ»

 

ترجمه این آیات چنین است:

 

«کسانى که با خدا و پیامبرش مخالفت و دشمنى مى‏کنند، خوار و سرنگون مى‏شوند، همان گونه که پیشینیانشان خوار و سرنگون شدند و همانا ما نشانه ‏هاى روشنى نازل کردیم و براى کافران عذابى خوارکننده است»، «روزى که خداوند همه‌ آنان را برمی‌انگیزد، آن‌گاه به آنچه انجام داده اند، آگاهشان می‌سازد. [اعمالى که] خدا همه‌‌ی آنها را برشمرده است و [آنها] فراموشش کرده‏اند و خدا بر هر چیز گواه است»

 

در ادامه آیات قبل که مجازات دنیوی عمل به سنت های نادرست جاهلی و مخالفت با احکام الهی را بیان می کرد، این آیات به کیفر اُخروی تجاوز از حدود الهی اشاره کرده و می فرماید: مقابله و مخالفت با احکام و تعالیم الهی به کفر می انجامد و موجب بدعاقبتی در دنیا می شود، زیرا به معنای بی اعتنایی به آیات روشن الهی است.

 

اما کیفر اصلی مربوط به قیامت است که خداوند کارهای زشتی را که آنها فراموش کرده اند، به آنها یادآوری می کند. همین امر موجب ذلت و خواری آنها می شود و به دنبال آن، عذاب سخت الهی آنها را دربر می گیرد.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

    بعد از اتمام حجت و روشن شدن تعالیم و فرامین الهی، هرگونه مقابله و مانع تراشی دربرابر آن، عاقبت بد در دنیا و آخرت را برای انسان در پی دارد.

    ستیز با پیامبران، به معنای ستیز با خداست و خداوند برای آن کیفری سخت و خوار کننده تعیین کرده است.

    در قیامت ابتدا به مجرم تفهیم اتهام می شود تا او بداند که جرمش چه بوده و کیفرش چیست؛ سپس او به کیفر کارهای بد خود می رسد.

 

با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.