در ادامه با تفسیر ساده و روان آیات 7 تا 11 سوره مجادله همراه شما هستیم.

                                                    بسم الله الرحمن الرحیم

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه ­ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

 ابتدا به تلاوت آیات 7 و 8  از سوره مجادله گوش فرا می‌دهیم:

«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ مَا یَکُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِنْ ذَلِکَ وَلَا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ مَا کَانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ»، «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَیَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِیَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاءُوکَ حَیَّوْکَ بِمَا لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللَّهُ وَیَقُولُونَ فِی أَنْفُسِهِمْ لَوْلَا یُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ یَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِیرُ»

ترجمه این آیات چنین است:

«آیا ندیدى که خداوند آنچه را در آسمانها و زمین است، مى‏ داند؟ هیچ نجوایی میان سه نفر رخ نمى‏ دهد، مگر آن که او چهارمین آنهاست و نه میان پنج نفر، مگر آن که او ششمین آنان است و نه کمتر از آن و نه بیشتر، مگر اینکه هر جا باشند، او با آنهاست. سپس آنان را در روز قیامت از آنچه کرده‌اند، آگاه مى‏ گرداند. خداوند به هر چیزى بسیار داناست»، «آیا نظر نکردى به کسانى که از سخنان درِ گوشی نهى شدند؟ سپس باز به کارى که از آن منع شده بودند، باز می گردند و براى گناه و ستم و نافرمانىِ پیامبر با یکدیگر نجوا مى‏ کنند و [با این حال] هنگامى که نزد تو مى‏ آیند، کلماتى براى تحیت و سلام بر تو به کار مى‏ برند که [حتّى] خدا تو را با آن تحیت و سلام نگفته است و پیش خود مى‏ گویند: پس چرا خداوند ما را به سبب آنچه مى ‏گوییم، عذاب نمى‏ کند؟ دوزخ براى آنان کافی است که وارد آن مى شوند. پس چه بد سرانجامى است!»

بیشتر آیات مورد بحث امروز درباره نجوا و درِ گوشی سخن گفتن است که معمولا در جمع های خانوادگی یا دوستانه اتفاق می افتد؛ هنگامی که دو یا چند نفر به یکدیگر نزدیک شده و به گونه ای آهسته با یکدیگر سخن می گویند که دیگران نشنوند.

در فرهنگ اسلامی، این کار، نکوهیده و ناپسند شمرده شده و خداوند از آن نهی کرده است. زیرا معمولا این گونه درِ گوشی سخن گفتن در جمع، موجب تحریک حس بدبینی افراد شرکت کننده در مجلس به نجوا کنندگان می شود. البته در مواردی نیز، نجوا درباره کارهای زشتی است که افراد می خواهند دور از چشم دیگران انجام دهند و کسی از کار خلاف آنها مطلع نشود.                                              

قرآن در این خصوص می فرماید: گمان نکنید اگر نجوا کنید، خدا سخن شما را نمی شنود و از تصمیمات و کارهای شما آگاه نمی شود. چراکه احاطه علمی او همه چیز را در بر می گیرد و هیچ چیز از او مخفی نمی ماند.

هنگامی که رسول خدا در مدینه بود، منافقان با زبان اظهار اسلام می کردند، ولی در دل ایمان نداشتند. آنها در هنگام ملاقات با رسول خدا چاپلوسی می کردند و سخنان غلوآمیز درمورد آن حضرت بر زبان می آوردند. اما در جمع های خصوصی خود سخنانی در مخالفت با پیامبر می گفتند و تصمیمانی می گرفتند که مخالف دستورات رسول خدا بود.

از این آیات می‌آموزیم:

1. همه چیز دربرابر علم خدا یکسان است: زمین و آسمان با عظمت، آشکار و پنهان سخن و عمل انسانها و هر امر کوچک و بزرگ.
2. خداوند مکان و زمان ندارد، اما به همه امور مکانی و زمانی آگاه است و احاطه علمی او بر همه عالم فراگیر است.
3. خداوند ناظر بر تمام رفتار و گفتار ماست و از جزئیات کارهای ما آگاهی دارد. در قیامت براساس همین علم خدا، کیفر و پاداش دریافت می کنیم.
4. تملق و چاپلوسی یکی از نشانه های نفاق است. به هر تجلیل و تمجیدی اعتماد نکنیم که چه بسا برای فریفتن ما باشد.

اکنون به تلاوت آیات 9 و 10 از سوره مجادله گوش می‌سپاریم:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَیْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِیَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ»، «إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ» 

ترجمه این آیات چنین است:

«اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! هرگاه نجوا مى‏ کنید، به گناه و ستم و نافرمانىِ پیامبر نجوا نکنید و به نیکوکاری و تقوا نجوا کنید! و از خداوندی که به سویش محشور مى‏شوید، پروا کنید»، «سخنان درِ گوشی از سوى شیطان است، تا مؤمنان را اندوهگین کند. امّا هیچ زیانى به آنان نمى‏رساند، مگر به اجازه‌ی خداوند. پس مؤمنان تنها بر خدا توکل کنند»

در ادامه آیات قبل، این آیات نیز به موضوع نجوا پرداخته و می فرماید: نجوا کردن کاری شیطانی است، زیرا نشانه بی اعتمادی نجوا کنندگان به افراد حاضر در مجلس است و موجب سوء ظن حاضران به آنها می شود. بی تردید، این از کارهای شیطان برای ایجاد عداوت در میان مؤمنان است.

البته در مواردی، نجوا کردن و آشکار نکردن موضوع، مطلوب است. به عنوان مثال، نجوا کردن درمورد انجام کارهای خیر و کمک به نیازمندان کاری پسندیده است. از یک سو برای حفظ آبروی نیازمندان تا کمتر کسی از موضوع آگاه شود و از سوی دیگر، برای آنکه نیکوکاران از ریا بپرهیزند و کمتر نام خود را آشکار کنند.

از این آیات می‌آموزیم:

1. در نجوا، اصل بر حرام و ممنوع بودن آن است، مگر آن که امر مهمتری چون حفظ آبروی انسان مؤمن یا مصلحت خانوادگی و یا مصالح مهم دیگری در میان باشد.
2. گاه باید ارشاد و نصیحت افراد دیگر و برحذر داشتن آنها از کارهای زشت، به صورت مخفی و دور از چشم دیگران باشد تا اثرگذار باشد.
3. هر سخن یا کاری که موجب ترس و اندوه دیگران شود، از شیطان است و با روح ایمان سازگاری ندارد.
4. دربرابر توطئه های پنهانی دشمنان، اهل ایمان به خدا توکل می کنند و بر این باورند که تا خدا نخواهد، مخالفان نمی توانند آسیبی به آنها برسانند.

اکنون به تلاوت آیه 11 از سوره مجادله گوش می‌سپاریم:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ وَإِذَا قِیلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ»

ترجمه این آیه چنین است:

«اى کسانى که ایمان آورده‏اید! هرگاه به شما بگویند: در مجالس جا باز کنید، پس جا باز کنید، تا خدا نیز براى شما گشایش دهد و هرگاه بگویند: برخیزید! پس بى‏درنگ برخیزید. خدا از میان شما، کسانی که ایمان آورده و کسانی را که صاحب علم و دانش اند، به درجاتى بالا مى ‏برد و خداوند به آنچه مى‏ کنید، به خوبى آگاه است»

این آیه به یکی دیگر از آداب مجلس اشاره کرده و می فرماید: هنگامی که فردی وارد مجلس می شود، برای او جا باز کنید و به او جا بدهید. این کار موجب جلب محبت میان شما و تقویت روابط دوستانه می شود، برخلاف نجوا کردن در مجلس که موجب بدبینی و بی اعتنایی می شود.

ادامه آیه می فرماید: اگر برخاستن از جا برای احترام به افراد تازه وارد لازم است، از جای خود بلند شوید، نه آنکه به زمین بچسبید و فقط به فکر راحتی و آسایش خود باشید. البته اگر برخاستید و جا باز کردید، خداوند هم در زندگی شما گشایش ایجاد می کند و به شما وسعت می بخشد.

البته اگر شخص تازه وارد عالم و دانشمند باشد، این ادای احترام باید به گونه ای صورت گیرد که فضیلت او بر دیگران مشخص شود و جایگاه علم مورد تکریم افراد حاضر در مجلس قرار گیرد.

از این آیه می‌آموزیم:

1. رعایت آداب اجتماعی و احترام به دیگران در نشست و برخاست ها، از لوازم ایمان به خداست و اسلام بر آن تاکید کرده  است.
2. در امور اجتماعی و مکان های عمومی، نباید برای خود حق انحصاری قائل شد و دیگران را از استفاده از آن مکان یا امکانات آن، محروم کرد.
3. گشایش در کار و زندگی دیگران، سبب می شود که خداوند در زندگی دنیوی و اُخروی انسان گشایش ایجاد کند.
4. در جامعه اسلامی، صاحبان علم و ایمان، باید از جایگاه والایی برخوردار باشند.

با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.   

  -------------