درادامه با تفسیر ساده و روان آیات 7 تا 13 سوره ممتحنه همراه شما هستیم.

      بسم الله الرحمن الرحیم

 

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه­ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

 

ابتدا به تلاوت آیات 7 تا 9 از سوره ممتحنه گوش فرا می‌دهیم:

 

«عَسَى اللَّهُ أَنْ یَجْعَلَ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَ الَّذِینَ عَادَیْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِیرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»، «لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ»، «إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ»

 

ترجمه این آیات چنین است:

 

«امید است که خدا میان شما و کسانى که با آنان دشمنى داشتید، [به سبب اسلام آوردنشان در فتح مکه،] دوستى برقرار کند و خداوند تواناست و خداوند آمرزنده‌ی مهربان است»، «خداوند شما را از نیکى و دادگری با کسانى که با شما به خاطر دین نجنگیدند و شما را از دیارتان بیرون نراندند، باز نمى‏دارد. همانا خداوند عدالت‌پیشگان را دوست دارد»، «خداوند تنها شما را از دوستى ورزیدن با کسانى نهى مى‏کند که به خاطر دین با شما جنگیدند و شما را از سرزمین خود بیرون راندند و در بیرون راندن شما همدستى کردند و هر کس با آنان دوستى ورزد، پس اینان همان ستمکارانند»

 

در برنامه قبل سخن درباره قطع رابطه با دوستان و خویشاوندانی بود که به خاطر کفر و عناد در صف دشمنان دین قرار گرفته اند. این آیات خطاب به مسلمانانی که از مکه به مدینه هجرت کرده بودند، می فرماید: امید است مشرکان مکه که از اقوام و بستگان شما هستند، به اسلام بگروند و دشمنی ها به دوستی تبدیل شود.

 

البته اکنون هم که مسلمان نیستند، اگر اقدامی علیه مسلمانان انجام نداده اند، محبت کردن و خدمت به آنان مانعی ندارد و می توان براساس اصول اخلاقی با آنها ارتباط برقرار کرد، البته به گونه ای که نه آنها در میان مسلمانان نفوذ کنند و نه ایمان مسلمانان براثر ارتباط با آنها سست و ضعیف شود.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

    ملاک محبت یا عداوت بین مسلمانان و دیگران، آموزه های دینی است. باید با غیرمسلمانانی که اقدامی علیه مسلمانان نکرده و در پی توطئه نیستند، به نیکی رفتار کرد، ولی آنهایی که در صدد دشمنی و توطئه علیه اهل ایمان هستند، دشمن به شمار می روند و باید از آنها برائت جست.

    بدرفتاری های قبلی کافران با مسلمانان، به شرط آنکه از خصومت و دشمنی دست بردارند، قابل عفو و اغماض است.

    اسلام دین نیکی و عدالت است، حتی نسبت به کفار.

    در کارهای خیر، کافران نیازمند نیز در نظر گرفته شوند و از نیکی به آنها دریغ نشود.

 

 

 

اکنون به تلاوت آیات 10 و 11 از سوره ممتحنه گوش می‌سپاریم:

 

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا جَاءَکُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِیمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْکُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ یَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ أَنْ تَنْکِحُوهُنَّ إِذَا آتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْیَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِکُمْ حُکْمُ اللَّهِ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ»، «وَإِنْ فَاتَکُمْ شَیْءٌ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ إِلَى الْکُفَّارِ فَعَاقَبْتُمْ فَآتُوا الَّذِینَ ذَهَبَتْ أَزْوَاجُهُمْ مِثْلَ مَا أَنْفَقُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ»

 

ترجمه این آیات چنین است:

 

«اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! هرگاه زنان مؤمن [که از شوهرِ کافر خود جدا شده‌اند،] هجرت‌کنان نزد شما آمدند، آنان را [از نظر ایمان] بیازمایید. خداوند به ایمان آنها دانا‏تر است. پس اگر آنها را باایمان تشخیص دادید، آنان را به سوى کافران باز نگردانید. نه این زنان براى آن کافران حلالند و نه آنان براى اینان و آن [مهریه] را که شوهران کافر پرداخت کرده‏اند، به آن کافران بپردازید و بر شما گناهى نیست که با اینان ازدواج کنید، به شرط آن که مهریه‌ی آنان را بپردازید و به عقد زنان کافر[تان که به کفّار پیوسته ‏اند،] پایبند مباشید. [که آن عقد باطل شده] و آنچه را شما [براى همسران خود که به کافران پناهنده شده‏اند،]  هزینه کرده‏اید، [از کافران] بخواهید، همان‌‌گونه که آنان آنچه را هزینه کرده‏اند، از شما بخواهند. این حکم الهى است که خداوند میان شما مقرّر داشته و خداوند آگاه حکیم است»، «و اگر برخى از همسران شما با پیوستن به کفّار از دست شما رفتند، [و شما نتوانستید مهریه‏اى را که پرداخته‏اید، از کافران بگیرید،] پس [هرگاه] شما آنان را تعقیب کردید، [و به غنیمتى دست یافتید،] به آنان که همسرانشان [نزد کفّار] رفته‏اند، معادل آنچه خرج [مهریه] کرده‏اند، بپردازید و از خدایى که به او ایمان دارید، پروا کنید»

 

به دنبال آیات قبل درباره نحوه ارتباط مسلمانان با غیرمسلمانان، این آیات به روابط خانوادگی میان زن و شوهر درصورتی که یکی از آنها مسلمان و دیگری کافر شود، می پردازد. دراین رابطه می فرماید: هرگاه زنی از کفار به اسلام گروید و به شما پناه آورد، پس از آنکه از ایمان او اطمینان پیدا کردید، او را به سوی کفار باز نگردانید. در اینگونه  موارد، اگر همسر (کافر) آن زن مهریه او را پرداخت کرده، حاکم اسلامی باید مهریه او را به همسرش بازگرداند.

 

چنانکه اگر همسر یکی از مسلمانان به کفار پناهنده شود، از زوجیت مرد مسلمان خارج می شود. دراین صورت، کفار باید مهریه ای را که مرد مسلمان پرداخت کرده، به او بازپس دهند. اگر چنین نکنند مسلمانان باید بخشی از غنایم جنگی را که از کفار می گیرند، به آن مرد مسلمان بدهند تا خسارت او جبران شود.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

    زن در انتخاب دین تابع شوهر نیست و باید مستقل از عقیده همسرش، خود او عقیده اش را انتخاب کند.

    مرد یا زن مسلمان پس از کافر شدن همسر، نمی توانند به زندگی مشترک ادامه دهند. آنها به صورت قهری از یکدیگر جدا می شوند و نیازی به طلاق دادن یا طلاق گرفتن نیست.

    هرگاه زن کافری مسلمان شد، باید دلیل و نحوه ایمان آوردن او مورد بررسی قرار گیرد تا روشن شود که انگیزه او از این کار، مواردی نظیر جاسوسی یا اختلاف با همسر سابق یا علاقه به یکی مردان مسلمان، نبوده باشد.

    رعایت حقوق مالی افراد، تابع اسلام یا کفر آنها نیست. باید حقوق افراد اعم از مسلمان یا کافر به صورت عادلانه حفظ و رعایت شود.

 

 

 

اکنون به تلاوت آیات 12 و13 از سوره ممتحنه گوش می‌سپاریم:

 

«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا جَاءَکَ الْمُؤْمِنَاتُ یُبَایِعْنَکَ عَلَى أَنْ لَا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئًا وَلَا یَسْرِقْنَ وَلَا یَزْنِینَ وَلَا یَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا یَأْتِینَ بِبُهْتَانٍ یَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ فَبَایِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»، «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَمَا یَئِسَ الْکُفَّارُ مِنْ أَصْحَابِ الْقُبُورِ»

 

ترجمه این آیات چنین است:

 

«اى پیامبر! هنگامى که زنان باایمان نزد تو آمدند تا با تو بیعت کنند که چیزى را شریک خدا نگیرند و دزدى نکنند و مرتکب زنا نشوند و فرزندانِ خود را نکشند و فرزندى را که در دامان دارند [فرزند حرام زاده خود را] ، به دروغ بر [شوهر] خویش نبندند و در هیچ کار خیرى تو را نافرمانى نکنند، پس با آنان بیعت کن و براى آنان از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزنده و مهربان است»، «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! گروهى را که خداوند بر آنان خشم گرفته، به سرپرستى [و دوستى و یارى] نگیرید. آنان از آخرت نومیدند، چنان که کافران از [بازگشت] اهل قبور نومیدند»

 

در ادامه آیات قبل درباره وضعیت زنان مهاجر، این آیات درباره زنان مشرکی است که در هنگام فتح مکه توسط مسلمانان، اظهار اسلام کردند و می خواستند با رسول خدا بیعت کنند. شروطی که در این آیات برای بیعت زنان آمده، درباره بیعت مردان نیز صدق می کند، اما شرایط فرهنگی دوران جاهلیت به گونه ای بود که این امور در میان زنان رواج بیشتری داشت و باید با قاطعیت با آن مبارزه می شد.

 

سرقت از اموال شوهر برای بردن به خانه پدری، زنا و روابط نامشروع به ویژه در دوران غیبت همسر، سقط جنین نوزادان مشروع یا نامشروع و بزرگ کردن نوزاد دیگران و نسبت دادن آن به همسر خود، از مسائلی بود که ضرورت داشت رسول خدا برای پاکسازی جامعه از آلودگی های جنسی و مالی درمورد آنها سخت گیری کند.

 

از این آیات می‌آموزیم:

 

    زن موجودی مستقل، انتخابگر و دارای شخصیت حقیقی و حقوقی مستقل است. لذا زنان در مسائل سیاسی و اجتماعی، با اراده خود، مستقل از مردان تصمیم می گیرند و تابع همسران خود نیستند. چنانکه در صدر اسلام، زنان مستقیما با پیامبر گفتگو و اظهار نظر می کردند.

    سالم ماندن زنان از فساد، زمینه سلامت و پاکیزگی جامعه از بسیاری از مفاسد را فراهم می سازد. اگر زنان پاکدامن باشند و با عشوه گری، خود را در معرض مردان هوسباز قرار ندهند، جامعه به مقدار زیادی از روابط نامشروع و خیانتهای همسران پاک می شود. درنتیجه بسیاری از آسیبهای اجتماعی ناشی از روابط افسارگسیخته و ناسالم اخلاقی برطرف می گردد.

 

با پایان یافتن این سوره، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.    

 

   ----------------