با پایان یافتن سوره جمعه در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر آسان و روان آیات 1 تا 6 سوره منافقون را آغاز می‌کنیم.

                                                   بسم الله الرحمن الرحیم

با درود به روان پاک پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم و با سلام به حضور شما شنوندگان گرامی، با برنامه­ ای دیگر از "راهی به سوی نور" در خدمت شما هستیم تا با تفسیر آسان و روان آیاتی دیگر از کلام الهی در قرآن کریم آشنا شویم.

با پایان یافتن سوره جمعه در برنامه قبل، در این برنامه تفسیر آسان و روان آیات سوره منافقون را آغاز می‌کنیم. این سوره نیز در مدینه نازل شده است و 11 آیه دارد. محور آیات آن، موضوع نفاق و ویژگی های منافقان است.

ابتدا به تلاوت آیات 1 و 2 از سوره منافقون گوش فرا می‌دهیم:

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ

«إِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ قَالُوا نَشْهَدُ إِنَّکَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ إِنَّکَ لَرَسُولُهُ وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَکَاذِبُونَ»، «اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّهُمْ سَاءَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ»

ترجمه این آیات چنین است:

به نام خداوند بخشنده‌ی مهربان

«هنگامى که منافقان نزد تو آیند، می‌گویند: گواهى مى ‏دهیم که تو پیامبر خدا هستى! و خدا مى ‏داند که تو پیامبرش هستى و خدا گواهی مى ‏دهد که منافقان دروغگویند»، «سوگندهاى خود را سپر ساختند و [مردم را] از راه خدا بازداشتند. به راستى آنچه مى‏ کردند، ناپسند است»

تا زمانی که پیامبر در مکه بود، ایمان به آن حضرت، برای مؤمنان جز شکنجه و آزار و اذیت توسط مشرکان و محروم شدن از برخی امتیازات اجتماعی، چیزی به دنبال نداشت. لذا مؤمنان در ادعای ایمان خود راستگو بودند. اما پس از هجرت پیامبر و مسلمانان به مدینه و قدرت گرفتن مسلمانان، برخی افراد بدون آنکه در قلب خود به پیامبر ایمان داشته باشند، برای حفظ موقعیت اجتماعی خود، به صورت زبانی اظهار اسلام و ایمان می کردند. درنتیجه کم کم تعداد منافقان در جامعه افزایش یافت. به همین دلیل، در سوره هایی که در مدینه نازل شده، به ویژگی های منافقان اشاره شده است.

یکی از ویژگی های منافقان، سوء استفاده از مقدسات دینی برای رسیدن به مقاصدشان است. چنانکه آنان مسجدی را در مدینه ساختند و از رسول خدا خواستند که برای افتتاح آن حضور پیدا کند، اما خداوند آن را مسجد ضِرار خواند که موجب تفرقه و اختلاف میان مسلمانان می شود. این آیات نیز به بهره گیری منافقان از سوگند به نام خدا برای فریفتن مردم و موجه جلوه دادن خود اشاره می کند.

از این آیات می‌آموزیم:

1. نفاق یک دروغ عملى است که فرد در دل کافر است، اما به زبان و به ظاهر اظهار ایمان‏ می کند.
2. چرب زبانی و چاپلوسی، شیوه منافقان است. لذا به هر اظهار ارادت و دوستی و ادّعاى همراهی و حمایت، دل خوش نکنیم و همواره مراقب افراد چاپلوس باشیم.
3. از کسانی که زیاد سوگند می خورند و سخنان خود را با تاکید بسیار می گویند، دوری کنیم که معمولا افرادی دو رو و دروغگو هستند.
4. درست بودن سخن، یک امر است، ولی صادق بودن گوینده در اعتقاد به آن سخن، نکته دیگری است. لذا مراقب افراد منافق باشیم که گاه به ظاهر سخن درست را بر زبان می آورند.
5. منافقان، از هر طریقى که بتوانند راه خدا را سد کرده و مانع گسترش دین خدا مى‏شوند، مانند: شکستن وحدت مسلمانان با ساختن مسجد ضِرار، ضربه نظامى با ترک جبهه و ضربه اقتصادى با برحذر داشتن مردم از کمک به دین خدا.

اکنون به تلاوت آیات 3 و 4 از سوره منافقون گوش می‌سپاریم:

«ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ آمَنُوا ثُمَّ کَفَرُوا فَطُبِعَ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا یَفْقَهُونَ»، «وَإِذَا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ أَجْسَامُهُمْ وَإِنْ یَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ کَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ یَحْسَبُونَ کُلَّ صَیْحَةٍ عَلَیْهِمْ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى یُؤْفَکُونَ»

ترجمه این آیات چنین است:

«آن [نفاق] براى آن است که آنان ایمان آوردند، سپس کافر شدند، پس بر دل‏هایشان مُهر زده شد و از این رو نمى‏فهمند»، «و هرگاه آنان را ببینى، [آراستگى و وقار] ظاهرشان تو را به شگفتی وامی‌دارد و‌‌اگر سخن بگویند، [به قدرى جذّاب و زیباست که] به کلامشان گوش فرا می‌دهى، [امّا از درون،] گویا چوب‏هایى هستند [خشک و بى‏ مغز و به هم] تکیه داده شده. [از شدّت ترس] هر ندایى را به زیان خود مى ‏پندارند. آنان دشمنند. پس از آنان دورى کن! خدا آنان را بکشد! چگونه از حقّ منحرف مى‏ شوند؟!»

این آیات به تفاوت ظاهر و باطن منافقان اشاره کرده و می فرماید: ظاهر آنها آراسته و فریبنده و سخنانشان بسیار جذاب و دلنشین است و هر شنونده ای را به خود جذب می کند. اما آنها در باطن، گرفتار کفر و شرک هستند و از مسیر ایمان دور و از هدایت الهی محرومند.

آنها اجساد بی روحی هستند که ظاهرشان چشم مردم را پر می کند، اما از درون بی مغز و تهی بوده و افرادی ترسو و بزدل هستند که از ترس جانشان، سخن دیگران را به زیان خود پنداشته و با آن مخالفت می کنند. منافقان انتظار دارند فقط سخن آنان شنیده و پذیرفته شود.

خداوند به پیامبر و پیروان آن حضرت فرمان می دهد که مراقب باشند جذب ظاهر زیبا و کلام نافذ منافقان نشوند و بدانند که آنها در دل دشمن مؤمنان هستند، گرچه به ظاهر اظهار دوستی می کنند. آنها مستحق لعن و نفرین مؤمنان در دنیا و عذاب الهی در آخرت هستند.

از این آیات می‌آموزیم:

1. کسی که حق را بشناسد، ولی به آن ایمان نیاورد، درواقع بر دل خود قفل زده و خود را از درک حقایق محروم کرده است.
2. منافقان دشمنانی هستند که در میان مؤمنان زندگی می کنند. آنان دشمنان داخلی هستند که از دشمن خارجی خطرناکترند، زیرا ناشناخته اند و شناخت آنان کار آسانی نیست. به همین خاطر مقابله با آنان سخت تر است.
3. ما به باطن افراد دسترسی نداریم، با این حال، نباید به ظاهر آنها بسنده کرده و فریب ظاهر آنان را بخوریم. چه از نظرظاهر و قیافه، زیبا و جذاب باشند و یا به ظاهر خود را افرادی باایمان و متواضع و با اخلاق نشان دهند. ملاک عملکرد افراد است.

اکنون به تلاوت آیات 5 و 6 از سوره منافقون گوش می‌سپاریم:

«وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُءُوسَهُمْ وَرَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَهُمْ مُسْتَکْبِرُونَ»، «سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ»

ترجمه این آیات چنین است:

«و هرگاه به آنان گفته شود: بیایید تا رسول خدا براى شما آمرزش بخواهد، [از روى تکبّر و تمسخر،]  سرهاى خود را برمى‏ گردانند و آنان را مى ‏بینى که متکبّرانه [مردم را از گرایش به حقّ]  باز مى‏ دارند»، «براى آنها یکسان است که برایشان استغفار کنى یا استغفار نکنى. هرگز خداوند آنان را نمى‏ بخشد، زیرا که خداوند مردم نافرمانِ بدکار را هدایت نمى ‏کند»

چنانکه در تاریخ آمده است برخی منافقان مدینه سخنان ناروایی درباره رسول خدا و یاران با ایمان او بر زبان می راندند، ولی در حضور پیامبر آن سخنان را تکذیب می کردند و حاضر به عذرخواهی از پیامبر و مؤمنان نبودند. ریشه این رفتار آنان، تکبّر و خودبزرگ بینی بود که خود را عزیز و بزرگ و دیگران را پست و حقیر می شمردند.

طبیعی است کسانی که از کار زشت خود پشیمان نشده و خود را خطاکار نمی بینند، به دنبال طلب آمرزش از خدا نیستند. حتی استغفار رسول خدا نیز در حق آنها کارساز نخواهد بود و رحمت و مغفرت الهی شامل حال اینگونه افراد نمی شود.

از این آیات می‌آموزیم:

1. برای نجات افراد خطاکار و گنهکار تلاش کنیم و راه توبه و بازگشت به سوی خدا را به روی آنان باز کنیم.
2. با توسل به رسول خدا و طلب استغفار از آن حضرت، راه دریافت مغفرت و بخشش الهی را به روی خود بگشاییم.
3. تکبر و خودبرتربینی از نشانه های بارز منافقان است. آنها خود را خطاکار نمی دانند و جز خود کسی را بر حق نمی پندارند.
4. تکبر ورزیدن و سر باز زدن از دعوت حق، انسان را از هدایت و رحمت بی پایان الهی محروم می سازد.

با پایان یافتن این برنامه، شما عزیزان را به خدای بزرگ می‌سپاریم و در انتظار دریافت نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. خدا نگهدار.