Pars Today

Bu bölümde genel olarak beyin ve sinir hastalıkları ve özel olarak da beyin hasarları ve travmaları ile ilgili konuşacağız.

Sağlık Bülteni isimli seri sohbetimizde, sizi, çeşitli hastalıklar, bu hastalıkları önleme ve tedavi etme yöntemleri, ayrıca beslenme ve egzersizin sağlığın sağlanmasındaki önemi hakkında bilgilendirmeye çalışıyoruz. Bu programda verilen bilgiler sevdiklerinizin farkındalığını  arttırmak amaçlıdır ve tıbbi incelemelerin ve tavsiyelerin yerini alamaz.

Beyin ve sinirler, insan vücudunun en hassas parçalarından sayılırlar.  Bu iki önemli organ, özel sorunlar yaşayabilirler. Bu sorunlar diğer organlardan etkilenerek ortaya çıkabilir.  Sinir sistemi uzmanları  birçok beyin içi hastalığının  kişilerin ruhsal durumlarından ve koşullarından kaynaklandığını düşünüyor.   Bu hastalıkların geniş bir yelpazeyi kapsamasından dolayı  her bölümde farklı farklı hastalıklar, sebepleri ve tedavi yöntemleri ile ilgili konuşacağız. Sohbetimizin devamın beyin hasarları ve travmaları ile ilgili konuşacağız. 

Kafa darbeleri, insanın ölümü ve ciddi sorunlarının asıl nedenlerindendir. Kafaya darbe ve travmaları;kafa tası, beyin ve beyin dokuları ve kan damarlarının darbe alması ve zarar görmesi ile ilgilidir. Kafatası hematomu, kafatası kırılması ve travması farklı kafaya darbe ve çarpması sonuçlarındandır.  

Çarpma durumunda  kafaya inen darbe insanın bayılmasına neden olur. Darbeden sonra bir kaç dakika ve bir kaç saat sürer.  Kafatası kırılması ise kafatasının  farklı nedenlerden dolayı kırılmasıdır. Kafatası hematomun ise farklı türleri vardır. Bu hematomlar ise beyindeki bulundukları bölgeye göre kategoriler halinde gruplandırırlar. Bu da tehlikeli ve ölümcül darbeler almaktan kaynaklanabilir. 

Erişkinler ve çocuklarda  kafaya darbenin ve travmaların farklı nedeni vardır.  Çoğu kafa darbeleri ve travmaları motosiklet kazalarında, genel trafik kazalarında, yere düşmek veya tacizde yaşanır. Kişilerde kafa darbeleri ve travmalarının farklı belirtileri olabilir.  Her halükarda her kişi  farklı belirtileri deneyebilir. Ancak genel belirtiler kafa şişmesi, morarma, çatlaklar, baş ağrısı,ses ve ışığa aşırı duyarlı olma, genel aşırı duyarlılık, baş dönmesi, başın ağırlaşması ve sersemlik, denge sorunları, bellik ve odaklanma sorunları, uyku bozukluğu, çift görme, kulak vızıldaması ve tat alma duyusundaki değişiklikleri kapsamaktadır. 

Ancak, acil tıbbi müdahale gerektiren başa yönelik orta ila şiddetli darbeler bilinç kaybı, geçmeyen şiddetli baş ağrılarıdır. Sık görülen bulantı ve kusma, travma öncesinde veya sırasında meydana gelen olayları hatırlamada güçlük  çekme gibi kısa süreli hafıza kaybı  de acil müdahale gerektirir.  Konuşma bozuklukları, yürüme bozuklukları, vücudun bir tarafında veya vücudun bir bölgesinde güçsüzlük, terleme, soluk cilt, nöbetler ve sinirlilik, kulak veya burundan kan veya berrak sıvı akması, bir göz bebeğinin diğer gözünkine göre daha büyük olması,   kafa derisinin kanaması,  kafadaki açık yara, koma ve kilitlenme sendromu da kafa darbelerinin ve travmalarının belirtilerinden olabilir. 

Kafa travmasının teşhisi klinik muayeneler ve tanısal testlerle mümkündür. Kafaya gelen darbe, nörolojik sorunlara neden olabilir ve tıbbi müdahale gerektirebilir. Kan testleri, röntgenler, Bilgisayar yardımlı taramalar ve tomografiler, elektro-ensefalogramlar ve MRI'lar bu durumların teşhisi için kullanılabilir.

Kafa travması tedavisi, yaralanmanın  şiddetine ve kafaya gelen darbeye bağlıdır. Buz, dinlenme, topikal antibiyotikler ve yapışkan bandaj kullanımı, acil tıbbi müdahale, dikişler, gözlem için hastaneye yatış, kanama embolizasyonu gibi ameliyatlar tedavilerden bazılarıdır.

Her bir kişi için tedavi, hastalığın boyutuna ve gördükleri zararlara bağlıdır. Kafaya gelen darbe şiddetli ise beyin basıncı değerlendirilmelidir. Kafaya gelen darbe beyin iltihabına da neden olabilir. Beyin kafatasının içinde olduğu için, kafa içi basıncı artıran ve beyne zarar verebilen şişlik ve iltihaplanma için çok az yer bulunur. İntra-kraniyal veya kafa içi basınç iki şekilde ölçülür. Bir yöntemde, beyin omurilik sıvısına küçük içi boş bir tüp veya kateter yerleştirilir. Diğer bir yöntemde, kafatasına,  kafatası ile beyin arasındaki boşluktan giren küçük içi boş bir vida şeklinde bir alet yerleştirilir.

Kafa travmalarına yol açan kazaları önlemek için çocukların oyun ortamında güvenli bir alan olmalı ve yetişkinler de çalışmak ve dinlenmek için uygun bir yerde bulunmalıdır. Araba kullanırken emniyet kemeri takmak ve bisiklete binme ve buz pateni gibi aktiviteler için kask takmak, kafanızı şiddetli darbelerden korumak için çok önemlidir.

Beyinleri ciddi şekilde hasar görmüş kişilerde, beyinlerinin hasarlı kısmına bağlı olarak kas, konuşma, görme, işitme veya tat alma sorunları yaşanabilir. Bu kişilerin kişilik ve ruh hallerinde kısa veya uzun vadeli değişiklikler meydana gelebilir. Bu kişilerin uzun süre ilaç almaları ve fizyoterapi, ergoterapi, konuşma terapisi gibi gerekli rehabilitasyon tedavi yöntemlerini almaları gerekmektedir.

Beyni tehdit eden başka bir durum, beyin içindeki sıvının artması olarak tanımlanan ve çoğu zaman belirli beyin hasarı türlerine  tepki olarak ortaya çıkan "ödem ve iltihaplanmadır". Ödem ve ensefalit, çeşitli beyin ve beyin dışı nedenlerden kaynaklanabilir. Beyin tümörü, genellikle kafaya ani bir darbeden kaynaklanan beyin hasarıdır. Bu durumda birincil hasar,  beyin dokusunda şişmeye neden olabilir. Ayrıca yaralanma sonucu kafa derisinin kırılan kısımları, başın farklı bölgelerinde kan damarlarının yırtılmasına neden olabilir. Ayrıca, farklı enfeksiyon türleri ödem ve ensefalite neden olabilir. Bu enfeksiyonlar arasında toksoplazmoz, kistik fibrozis ve tüberküloz bulunur. Subaraknoid bölgesindeki beyin kanaması, tehlikeli beyin ödeminin en ciddi nedenidir. Hemen hemen her bakteriyel enfeksiyonun neden olabileceği menenjit, aynı zamanda beyin ödemine de neden olabilir. Son olarak, ödem ve iltihabın en yaygın sonuçlarından biri de beyin krizi ve inmesidir. 

Demin de işaret ettiğimiz gibi bir dizi serebral olmayan nedenler de ödem ve ensefalite yol açar. Yılan ve diğer zehirli sürüngenlerin ısırması, karbon monoksit zehirlenmesi, diyabetik ketoasidoz ,  hiponatremi, laktik asidoz, kurşun zehirlenmesi, malign hipertansiyon, reye sendromu, Orantısız Üriner Hormon Deşarj Sendromu (SIADH) ve viral hepatit sıklıkla ensefalopati ve serebral ödem ile ilişkilidir.

Hasta kişilerde serebral ödemin ilk belirtileri, çevreye ve kişinin kendi durumuna ilişkin farkındalık düzeyinde bir azalma ile ilişkilidir. Baş dönmesi, bulantı, uyuşukluk, baş ağrısı, boyun ağrısı veya kuruluğu, görme sorunları veya görmede değişiklikler, hafıza kaybı, gelişmeme, konuşma bozuklukları, zeka geriliği, nöbetler ve bilinç seviyesinde azalma bu hastalığın diğer semptomları arasındadır.  Hastalığın teşhisi için Bilgi sayar yardımlı tomografi ve taramaları, MRI'lar, kafa içi basınç testleri, beyin taramaları, kan testleri ve idrar testleri gibi yöntemler kullanılır. Bir kişinin menenjit olduğundan şüpheleniliyorsa LP veya lomber ponksiyona baş vurulması gerekir. 

Bu koşullarda kullanılan tedavi yöntemleri darbenin türüne göre değişebilir. İşte bu teşhis ve tedavi yöntemlerinin bazı yaygın yollarını ele aldık. Bu bağlamda baş hafifçe yukarı kaldırılır ve boyun düz tutulur. Aslında, bu durum, kafatasının içindeki basıncı kan dolaşımıyla azaltır ve kafatasındaki sıvıyı boşaltır. Bu durumda sıvı alımı sınırlandırılmalıdır ve doktor hastanın durumuna göre uygun ilaçları reçete etmelidir. Küçük bir tüpten de sıvıları boşaltmak için yararlanmak mümkündür. Ventilatörler aracılığı ile kişinin nefes alıp vermesi desteklenebilir.  Sonunda da cerrahiye baş vurulabilir.