Мамлакатнинг мудофаа қудратини мустаҳкамлаш бўйича Хитой стратегияси
Хитой президенти бўҳроний шароитда қарши кураш олиб бориш учун армияни тайёргарлик кўришга чақирди. South China Morning Post хабарига кўра, Хитой президенти Си Цзиньпин сешанба куни баъзи мамлакатлар билан кескинлик ва минтақадаги янги хавфсизлик ҳаракатларидан сўнг шундай деди: "Комплекс тайёрланиб, миллий суверенитет, хавфсизлик ва манфаатларни ривожлантириш ҳуқуқини қатъият билан қўллаб-қувватлаши керак".
Хитой президентининг Хитой расмийларининг эҳтимолий таҳдидларга тайёрлигига урғу бериши, Си Цзиньпиндан ташқари, Хитой ҳарбийларининг президентидан кейин иккинчи қўмондони бўлган Шо Килёнг яқинда Хитой армияси "Тусайдид тузоғи" учун тайёр бўлиши кераклигини айтгани пайтга тўғри келди. Тусайдид тузоғи шундай бир шароит юзага келганида айтиладиким, янги бир қудрат бошқа катта қудрат ўрнига келган вақтида урушдан қочиш имкони йўқ бўлиб қолади.
Хитойнинг юқори мартабали амалдорлари сўнгги ойларда АҚШ ва Хитой ўртасидаги зиддиятлар кучайиб бораётган бир пайтда Хитой армиясини юзага келиши мумкин бўлган таҳдидларга тайёргарлик кўриш зарурлигини таъкидлашмоқда. Ҳозирги кунда, Хитой ва Америка ўртасидаги кескинликлар иқтисодий,савдо-сотиқ, геополитика ва стратегия каби масалаларни ўз ичига олган ва Вашингтоннинг Тайван, Гонгконгда қайта-қайта аралашувлари билан Шарқий ва жанубий Зитой денгизида ихтилофлар шиддат олган. Ҳар ҳолда, шуниси аниққи, Жо Бойден қудрат бошига келиши билан Пекинга нисбатан Вашингтон ёндошуви ўзгариши эҳтимоли ҳақидаги тахминларга қарамай Америка давлат арим расмийларининг баён этган изҳоротлари Хитойга қарши дахолат этиш сиёсатини давом эттиришни намоён этади. Мисол учун Америка Мудофаа вазири Ллойд Остин АҚШ қуролли кучларига йўллаган паёмида, Хитойни ушбу вазирликнинг биринчи рақамли муаммоси деб тарифлади. Айни пайтда, АҚШ давлат котиби март ойи бошида сўзлаган нутқида, Хитойни АҚШ-нинг биринчи рақамли кескинлиги деб атади.
Албатта, Хитойнинг ички ва ташқи ишларига Вашингтоннинг аралашиш сиёсатидан ташқари АҚШ ҳукумати ҳам шарқий Осиёда Хитойга қарши коалиция тузишга интилмоқда ва шу нуқтаи назардан (Quad) гуруҳига аъзо мамлакатлар, жумладан Япония, Австралия ва Ҳиндистоннинг АҚШ раҳбарлари билан вертуал учрашуви жума куни ўтказилиши режалаштирилган. Бундан ташқари АҚШ давлат котиби ва Мудофаа вазирлари яқин келажакда биринчи хорижий сафарида Япония ва Жанубий Кореяга бориши режалаштирилган. Энди шундай савол туғилади, нима учун АҚШ ҳукумати сўнгги йилларда Шарқий Осиёдаги иштирокини кучайтирди? Аслида, АҚШ-нинг минтақадаги интервенцион сиёсати ва Шарқий Осиёда коалициялар ташкил этилишининг сабаби нимада?
Айрим сиёсий экспертларнинг фикрига кўра, Американинг Япония ва Жанубий Корея билан ўзининг сиёсий алоқаларини мустаҳкамлашданг мақсадларидан бири бу дунёнинг иккинчи қудрати сифатида Хитой билан қарши курашишдан иборатдир. South China Morning Post ёзишига кўра, Хитой дунёнинг катта бир қудратига айланган ва ушбу мамлакатнинг ялпи ишлаб чиқариш маҳсулоти Америка иқтисодиётининг 70 фоизига тенгдир. Бу экспертга кўра, охирги маълумотлар шуни кўрсатадики, Хитой дунёдаги энг йирик иқтисодий қудрат сифатида, Американи кутганидан ҳам тезроқ ортда қолдиради.
Американинг Карнел университетининг тижорат бўйича ўқитувчиси Эсвол Просад бу ҳақда шундай деб фикр билдиради:
"Хитой иқтисодиёти ҳанузгача ўзининг кучли ўсиш тенденциясини сақлаб келмоқда ва ўзининг ажойиб кўрсатгичларига таяниб, Хитойнинг жаҳон иқтисодий ўсишининг муҳим двигатели сифатида мавқеини янада мустаҳкамлайди."
Бундан ташқари СНН янгиликлар тармоғи ҳам Хитой ялпи ишлаб чиқариш маҳсулотининг ўсиши ва амалга оширилган прогнозларга ишора этган ҳисоботида, янги ҳисоб-китоблар шуни кўрсатадики, Осиёнинг бу мамлакати дунёдаги энг йирик иқтисодиёт сифатида, кутилганидан ҳам тезроқ АҚШ-ни ортда қолдиради.
Аммо шуниси аниққи, Хитой ҳукумати АҚШ-нинг ҳаракатларига қарамай, иккита стратегияни амалга оширади, бири иқтисодий ўсишини барқарорлаштириш ва жаҳон иқтисодиётининг юқори даражасига кўтарилиш, иккинчи эса Хитойнинг тинч иқтисодий фаолиятини кузатиб бориш билан ҳарбий салоҳиятига эътибор беришдир. Айни пайтда, Хитойнинг юқори лавозимли расмийлари мамлакат иқтисодий ўсишини барқарорлаштириш учун унинг мудофаа базасини янада мустаҳкамлаш зарурлигини яхши билишади. Сўнгги кунларда, Хитойнинг юқори мартабали амалдорларининг мамлакат ҳарбий бюджетининг ўсишига урғу бериши, шунингдек Хитой армиясининг эҳтимолий таҳдидларга қарши тўлиқ тайёр бўлиш зарурлигини таъкид қилишларини шу нуқтаи назардан таҳлил қилиш ва баҳолаш мумкин. Хитой армиясининг иккинчи қўмондони бўлган Шо Килёнгнинг Хитой ҳарбийлари "Тусайдид тузоғи"-га тайёр бўлиши кераклигини таъкидлаши, Хитойни яна бир буюк давлат сифатида АҚШ ўрнини эгаллаш учун янги куч унвонида кўтарилишини назарга олган ва бу ўзгариш урушсиз ўтмайдиганга ўхшайди. Бундай вазъиятни ҳисобга олган ҳолда, яқин ҳафталар ва ойларда АҚШ-нинг Шарқий Осиёдаги сиёсий ва ҳарбий муносабатларини кучайтиришини мушоҳада этиш мумкин ва натижада Хитой-АҚШ ўртасидаги муносабатлар янада кескин тус олиши шоҳидига айланишимиз мумкин.
