Санкт-Петербургдаги МДҲ саммити
-
Санкт-Петербургдаги МДҲ саммити
Ҳар қандай шароитда ҳудудий ташкилот ва минтақавий тузилмалар йиғилишларини ўтказиш мазкур уюшмалар аъзолари учун муҳим аҳамиятга эга. Хусусан, мазкур уюшмалар аъзоларининг ўзаро ҳамкорлигини янада мустаҳкамлаш учун асос бўла олади.
Минтақавий ташкилотлар орасида, шубҳасиз, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги (МДҲ), собиқ Шарқ блоки деб номланувчи марказлашган қарорлар қабул қилувчи ва коммунистик тизимга аъзо давлатларнинг кўпчилиги мавжудлиги сабабли алоҳида аҳамиятга эга. Чунки собиқ коммунистик мамлакатларнинг бирга яшаши Совет Иттифоқининг бирлиги ғоясини ҳаётга татбиқ этади. Бу борада, хусусан, Қўшма Штатлар бошчилигидаги Ғарб ҳукуматларининг хавотирли нуқтаи назарини кўрсатишимиз мумкин. Ғарб ҳукуматлари расмийлари, хусусан, бир пайтлар Совет Иттифоқининг марказлашган қарор қабул қилиш тизимининг қулашини Вашингтон сиёсати ва Оқ уй етакчилигида Кремл бошчилигидаги коммунистик режимларни қулатганини иддао қилувчи АҚШ расмийлари энди яна бир бор хавотирда. Шу билан бирга, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги шаклидаги собиқ марказлашган қарорлар қабул қилиш тизими ҳукуматларининг биргаликдаги ҳамкорлиги Ғарб ҳукуматларини ўзаро ташвишга солади. Чунки бу учрашувларни ўтказиш АҚШ ва айрим Европа ҳукуматларининг собиқ иттифоқ республикалари даражасидаги интервенцион сиёсатининг барбод бўлишини англатади. Ҳар ҳолда ҳамдўстлик мамлакатлари саммитини ўтказиш ушбу иттифоқ аъзолари учун яхши имкониятлар яратади. Таъсирчан маҳсулотлар, янги ресурслар ва технологиялардан фойдаланган ҳолда бир-бирлари билан ҳамкорлик қилиш ва транспорт, энергетика ва саноат соҳаларида жозибадор қўшма лойиҳаларни амалга ошириш. Шу муносабат билан кеча (29-декабр, чоршанба) Россиянинг Санкт-Петербург шаҳрида Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги (МДҲ) давлат раҳбарларининг норасмий учрашуви бўлиб ўтди. Дарҳақиқат, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги (МДҲ) саммити ва Ташқи ишлар вазирлари кенгашининг Корона вируси авж олиши ва айрим хавфсизлик муаммолари туфайли бир неча бор бекор қилинганидан сўнг, ниҳоят, Санкт-Петербургда МДҲ саммитининг навбатдаги босқичи бўлиб ўтди. Йиғилишнинг очилиш маросимида Россия Президенти Владимир Путин Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги ташкил топганининг 30 йиллиги билан табриклаган нутқида шундай деди:
"Ушбу ташкилотни ташкил этиш ҳақидаги дастлабки ғоя ижобий асосга эга эди. Аслида Совет давридан шаклланган ва давом этаётган муносабатлар бунга асос бўлган. Бу ҳамкорлик ҳам ижобий рол ўйнади, жумладан, хавфсизлик, терроризм ва коронавирусга қарши курашда."
У шунингдек таъкидлади:
– коронавирусгини биргаликда енгиш Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги раҳбарлари келишиб олган асосий масалалардан бири бўлди.
Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги (МДҲ) 1991-йилда Россия ва собиқ Совет Иттифоқининг бир қисми бўлган бошқа 11 республика томонидан тузилган. Ташкилот иқтисодиёт, мудофаа ва ташқи сиёсат соҳаларида фаол. Бу минтақавий институтнинг ташкил топишига асосий сабаб шу ҳудуддаги халқлар ўртасида собиқ Иттифоқ доирасида мавжуд бўлган тарихий, сиёсий ва иқтисодий алоқаларни сақлаб қолиш эди. Дарҳақиқат, Шарқий блок парчаланганидан кейин Ҳамдўстлик биринчи бўлиб Россия, Украина ва Белоруссия раҳбарлари томонидан тузилган. МДҲ саммитларининг иқтисодий мақсадлари орасида транспорт режалари ва транзит ишларини бажариш бор. Аввалроқ Тожикистон транспорт вазири Азим Иброҳим Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги транспорт вазирлари мувофиқлаштирувчи кенгашининг 41-йиғилиши чоғида Ҳамдўстликка аъзо давлатларга қуйидагиларни таклиф қилган эди:
"МДҲга аъзо давлатлар ўртасида транспорт йўлакларини ишга тушириш керак".
Транспорт ва транзит Марказий Осиё республикаларининг долзарб муаммоларидан биридир.
Россиянинг Санкт-Петербург шаҳрида бўлиб ўтган Ҳамдўстликнинг норасмий саммитининг умумий хулосасида шундай таъкидланиши керак: Минтақавий лойиҳаларни амалга ошириш, айниқса, автомобил ва темир йўл қурилиши соҳасида ушбу минтақа давлатлари учун зарур ва муҳим лойиҳалардан биридир. Дарҳақиқат, темир йўллар Марказий Осиёнинг ривожланаётган мамлакатлари ва ҳукуматлари учун энг кам харажатли алоқа йўлларидан бирини таъминлайди. Шу сабабли минтақавий темир йўл қуриш режаси Афғонистон, Тожикистон ва Туркманистон президентларининг 2013-йил март ойида Ашхободда бўлиб ўтган учрашувида имзоланган эди. Аммо молиявий муаммолар ва узоқ муддатли ишончсизлик туфайли, айниқса Афғонистондаги муаммолар сабаб, бу давлатлар ўртасидаги бошқа қўшма лойиҳалар каби амалга оширилмади. Аммо Петербургдаги етакчиларнинг норасмий саммити ва шунга ўхшаш учрашувлар доирасида бу давлатларнинг қўшма иқтисодий лойиҳалари амалга оширилиши кутилмоқда.
