Pars Today

Инқилоб муаззам раҳбари 1401 йил шиорини "ишлаб чиқариш, билимга асосланиш, иш ўринлари ташкил этиш" деб номлади. Шу муносабат билан йил шиори асосида дастурлар тайёрланиб, сизларга тақдим этилади. Дастлаб, Эроннинг ишлаб чиқариш қувватлари ҳақида бир қанча дастурлар тайёрланади, улар Эрон қишлоқ хўжалигининг имкониятларига бағишланган.

Қишлоқ хўжалигининг аҳамияти

Қишлоқ хўжалигининг аҳамияти, қишлоқ хўжалиги соҳаси иқтисодий ўсиш ва тараққиётнинг двигатели эканлиги айтилади. Мамлакат саломатлиги ва озиқ-овқат хавфсизлиги бевосита қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришига боғлиқ. Қишлоқ хўжалиги барқарор иқтисодиётнинг асосий таянчларидан биридир. Иқтисодий ўсиш механизми, соғлиқни сақлаш ва озиқ-овқат хавфсизлиги, барқарор иқтисодиётнинг таянчи бўлган ушбу уч муҳим жиҳат туфайли ривожланган мамлакатлар қишлоқ хўжалиги соҳасига жиддий эътибор қаратмоқда. Вақт ўтиши билан дунёнинг турли минтақаларидаги иқтисодий ривожланиш тенденцияларини ўрганиш шуни кўрсатадики, ривожланган давлатлар қиёсий устунликларга таянган ҳолда ички иқтисодий имкониятлардан, шунингдек, халқаро майдондаги имкониятлардан ва ўсиш йўлидан унумли фойдаланиб, ривожланиш, аҳоли жон бошига даромад ва бир вақтнинг ўзида ривожланишнинг бошқа кўрсаткичларини яхшилашга муваффақ бўлишди. Мамлакатлар иқтисодий ривожланишининг тарихий тенденциясини ўрганиш шуни кўрсатадики, бугунги кунда дунёдаги кўпчилик ривожланган мамлакатлар ўз иқтисодий тараққиётининг инфратузилмаси сифатида қишлоқ хўжалигини танлаганлар ва ушбу тармоқнинг бой имкониятларидан фойдаланган ҳолда қишлоқ бошқа тармоқларнинг ўсишини ривожлантириш учун тегишли ресурсларни тақдим эта олган. 

 Эронда қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти

Мамлакат иқтисодиётида қишлоқ хўжалиги соҳасининг аҳамияти, Эрон Ислом Республикасининг бу соҳадаги имкониятлари муҳим омил бўлиб, инқилоб муаззам раҳбари ўз нутқида бевосита қишлоқ хўжалиги соҳасига тўхталиб ўтди. Эрон тўрт фаслдан иборат бўлиб, иқлим хилма-хиллиги билан ажралиб туради ва бу иқлим хилма-хиллиги мамлакатнинг ишлаб чиқариш, экспорт ва иш билан таъминлаш имкониятларини сезиларли даражада оширади. Эроннинг қишлоқ хўжалиги соҳасида турли экинлар экиш учун имтиёзли географик жойлашуви ва иқлим хилма-хиллиги, қишлоқлар ва ишлаб чиқариш марказларида муносиб ишчи кучи мавжудлиги, заъфарон, писта, доривор ўсимликлар, озиқ-овқат каби қимматбаҳо маҳсулотларда Аллоҳ томонидан берилган қиёсий устунликларнинг мавжудлиги, саноат маҳсулотлари ва тегишли ҳунармандчилик Қишлоқ хўжалиги ва шунга ўхшаш соҳалар мавжудлиги Эрон қишлоқ хўжалиги секторининг мавжуд афзалликларидан биридир.

Эрон Ислом Жумҳурияти буғдой, ёғли ўсимликлар, қанд лавлаги, пахта, чорвачилик саноати, жумладан сут, гўшт, паррандачилик ва тухум, ёнғоқ, дуккакли экинлар, балиқчилик маҳсулотлари, турли боғ маҳсулотлари ва бошқалар каби муҳим маҳсулотларни ишлаб чиқаришга катта сармоя киритди. Бу орқали қишлоқ хўжалигида импортни сезиларли даражада камайтиришга муваффақ бўлинди. Мисол учун, Эрон Ислом Жумҳурияти ҳар йили мамлакатда 14 миллион тонна буғдой етиштиради ва катта даражада ушбу стратегик экин билан ўзини-ўзи таъминлашга ўтди. Бундан ташқари, Эрон Ислом Жумҳурияти қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг бир қисмини бошқа давлатларга, жумладан, қўшни давлатларга ҳам экспорт қилади. Шу муносабат билан 2021-йил бошидан ноябр ойининг охиригача Эрондан 5 миллион 431 минг тонна қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари экспорт қилинган бўлиб, бу мамлакат учун 3 миллиард 340 миллион долларга баҳоланган. Муҳим жиҳати шундаки, қишлоқ хўжалиги соҳаси мутасаддилари Эроннинг қишлоқ хўжалиги экспорти ва унинг алмашинувчанлиги бир неча баробар ортиши мумкинлигига ишонишади.

Қишлоқ хўжалигига сармоя киритиш Эрон Ислом Жумҳуриятининг озиқ-овқат хавфсизлиги соҳасида энг кам муаммоларга дуч келишига сабаб бўлди. Бу, айниқса, Доналд Трамп маъмуриятининг Эрон Ислом Жумҳуриятига нисбатан максимал босим сиёсатидан сўнг яққол намоён бўлди, чунки қишлоқ хўжалиги сектори санкциялардан камроқ таъсирланган тармоқлардан бири бўлиб, аксарият тармоқлардаги салбий ўсишга қарамай, қишлоқ хўжалиги сектори ўсиш кузатилди ва салбий тажриба йўқ. 2020-йил кузида марказий режалаштириш бошқармасининг ўша пайтдаги раҳбари Муҳаммад Бақер Нобахт шундай деди: “Сўнгги бир-икки йил ичида мамлакат иқтисодий ўсиш суръатлари, нефтни ҳисобга олганда салбий бўлди. Аммо ўтган йилнинг кузида нефциз мамлакат иқтисодий ўсиши ижобий бўлди ва бу қишлоқ хўжалигидаги 7 фоизлик ўсиш билан боғлиқ эди. – Бу ўсиш қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқаришда сакрашга эришиш учун иқтидор ва салоҳият борлигини кўрсатади."

Қишлоқ хўжалиги тармоғи ялпи ички маҳсулотнинг қарийб 9 фоизи, бандликнинг 17,7 фоизи ва нонефт экспортининг 5,9 фоизи билан мамлакат макроиқтисодиётида муҳим ўрин тутади. Эрон 37 миллион гектар экин майдонлари, 120 миллион чорва моллари, 84,8 миллион гектар яйловлар, 14,3 миллион гектар ўрмонлар ва бой генетик ресурслар, шимол ва жанубда 2700 км денгиз чегараси ва 4,2 миллионга яқин ишчи кучи салоҳиятига эга. Қишлоқ хўжалиги ва табиий ресурслар соҳасида муҳим илмий ва тажриба ва ниҳоят иқлим хилма-хиллиги зарур интеграция ва мувофиқлаштириш, шунингдек, тегишли маҳсулдорликни рағбатлантириш билан минтақада қишлоқ хўжалигини комплекс ривожлантириш моделларидан бири сифатида қаралиши мумкин. Ушбу имкониятларни ҳисобга олган ҳолда, қишлоқ хўжалиги сектори иқтисодиётни диверсификация қилиш сиёсатининг тармоқларидан бири бўлиб, нефт даромадларига қарамликни камайтиришга ишора қилади, Эрон Ислом Жумҳурияти ҳукумати  бу масалага жиддий эътибор қаратмоқда.

Эронни қишлоқ хўжалиги марказига айлантириши мумкин бўлган эътибордан четда қолган имкониятлар

Муҳим масала шундаки, Эрон қишлоқ хўжалиги соҳаси эътибордан четда қолаётган жуда кўп имкониятларга эга ва бу соҳага жиддийроқ эътибор қаратилса, Эрон Ислом Жумҳурияти қишлоқ хўжалиги импортига қарамлигини янада камайтирган ҳолда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини экспорт қилувчи давлатлардан бирига айланиши мумкин. Мамлакатда эътибордан четда қолган ёки ишлаб чиқариш циклига киритилмаган ёки ишлаб чиқариш қуввати энг паст даражада бўлган кўплаб қувватлар мавжуд. Масалан, очиқ сув ва денгизларда балиқчиликнинг ишлаб чиқариш қуввати Эроннинг эътибордан четда қолган қишлоқ хўжалиги қувватларидан биридир. Қафасларда ва бошқа экиладиган сув ёки Иссиқ ва шўр сув турларида мослашувчан балиқ турларини  етиштириш учун мамлакатнинг жанубий ва шимолий қирғоқларининг кенг ҳудудидан фойдаланиш мумкин,  бу эътибордан четда қолган имкониятлардие. 2016 йил апрел ойида Қишлоқ хўжалиги  вазирлигининг ўша пайтдаги раҳбари Аббос Кешаварз мамлакатнинг эътибордан четда қолган тарихий имкониятлари яшил сувга (ёмғир суви) эътиборсизлик эканлигини айтди:“Эронда 10 миллион гектар ёмғирли ерлар мавжуд. – Ўтган тўрт йил давомида олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, бу ерларда бешта стратегик маҳсулот етиштириш мумкин. У қўшимча қилди:– Умуман олганда, бу ерларда 2,5 миллион тоннадан ортиқ ортиқча буғдой, 1 миллион тоннадан ортиқ арпа, 2,5 миллион тоннадан ортиқ ем-хашак экинлари, 800 минг тоннадан ортиқ мойли ўсимликлар етиштириш мумкин.

Эроннинг минтақа иқтисодиётидаги ўрни (12)