Ўзбекистон, Туркманистон ва Қозоғистон билан Эрон халқаро коридори тўғрисидаги битим имзоланди

Иштирокчи давлатларнинг Марказий Осиё ва Эрон йўналишидан илиқ сувлар ўртасида алоқа йўлагини ташкил этиш бўйича иккинчи йиғилишида Эрон, Туркманистон, Ўзбекистон ва Қозоғистон вакиллари якуний қўшимча баённомани тақдим этдилар ва Ашхобод битими деб номланувчи халқаро транспорт ва транзит йўлагини ташкил этиш тўғрисидаги битим имзоланди.

Шу муносабат билан Туркманистон Транспорт ва коммуникациялар агентлиги бош директори Муҳаммедхон Чакив ўз сўзида таъкидлади:

Ашхобод транспорт соҳасида 12 та халқаро конвенцияни маъқуллаш билан бу соҳада кенг кўламли ҳамкорлик сиёсатини кун тартибига қўйди ва бу жараён Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеяси томонидан 4 та резолюциянинг тасдиқланиши билан бошланди.

Туркманистонда халқаро юк ташиш ва транзитни йўлга қўйиш бўйича тўрт томонлама келишув ўтган ой Ашхободда бўлиб ўтган анжуманда имзоланган эди. Ушбу конференция иштирокчилари ушбу мулоқот йўли ҳақида ўзларининг сўнгги фикрларини билдирдилар.

Жорий йилнинг 18-19 июл кунлари Туркманистонда минтақа давлатлари, жумладан, Эрон Ислом Жумҳурияти иштирокида “Транспорт ва халқаро транзит йўлаклари, алоқа ва тараққиёт” конференсияси бўлиб ўтади. Мазкур конференсия доирасида транспорт коридорини яратиш мақсадида Туркманистон, Ўзбекистон, Эрон, Қатар ва Уммон ҳукуматлари ўртасида ишчи қўмита йиғилиши ўтказилишига қарор қилинди.

Бунга қадар транспорт ва коммуникацияни ривожлантиришда фан ва таълим соҳаларининг ўрни, саноатни рақамлаштириш, экологик жиҳатлар, барқарор транспорт ва бошқа шу каби муҳим масалалар мазкур йўлакка аъзо мамлакатлар томонидан эътиборга олинди.

Ушбу тайёргарликлар ва минтақадаги мавжуд шарт-шароитларни инобатга олган ҳолда шуни айтиш керакки, Ашхобод битими деб номланувчи халқаро транспорт ва транзит йўлаги барпо этиш тўғрисидаги битимнинг имзоланиши ушбу алоқа йўлига аъзо бўлган Марказий Осиёнинг учта давлати учун жуда муҳим.

Чунки улар узоқ йиллардан сўнг биринчи марта иссиқ ва очиқ халқаро сувларга энг қисқа, энг тежамкор ва хавфсиз алоқа йўли орқали уланиши мумкин. Дарҳақиқат, Марказий Осиё мамлакатлари энг қисқа вақт ичида Жанубий ва Жануби-Шарқий Осиё мамлакатлари билан ва аксинча, боғланиш имкониятига эга бўлди.

Яъни, Эрон ташаббуси ва Марказий Осиё республикаларининг ҳамкорлиги билан денгизга чиқиш имконияти йўқ давлатлар минтақадаги энг қисқа, хавфсиз ва иқтисодий жиҳатдан улкан Осиё қитъасидаги ўзларига зарур бўлган ишлаб чиқариш ва истеъмол бозорларига тўғридан-тўғри чиқиш ва айланишлари учун яхши имкониятга эга бўлдилар. 

Айни пайтда Ҳиндистон ва Хитой икки мустақил давлат сифатида ушбу бозордан максимал фойда олиш имкониятига эга.

Шу муносабат билан, субконтинентал масалалар бўйича эксперт Пирмоҳаммед Малазаҳи Базар тармоғига берган интервюсида шундай деди:

"Ҳиндистон ҳукумати минтақада Эрон каби кучли минтақавий ҳамкорга муҳтож".

Шу билан бирга, ушбу таниқли мутахассис шундай деди:

"Ҳиндистон бу йўналиш бўйича узоқ муддатли нуқтаи назарга эга ва Чобаҳор портини Афғонистон ва Марказий Осиёнинг бутун экспорти ва импорти ушбу порт орқали амалга ошириладиган муҳим портга айлантиришга умид қилмоқда. У ҳолда Эроннинг Чабаҳордан Заҳидан, Биржанд ва Сархсга темир йўл ҳаракати тугаши эълон қилинади.

Марказий Осиёнинг Эрон орқали илиқ сувларга халқаро коридорини яратиш бўйича ҳамкорлик ҳужжати илк бор 2011-йилда Эрон, Уммон, Туркманистон ва Ўзбекистон ҳукуматлари томонидан имзоланган эди.

Дарҳақиқат, Ашхобод келишуви номи билан машҳур бўлган халқаро транспорт ва транзит йўлаги ташкил этиш тўғрисидаги битим 11 йил аввал Ада шаҳрида имзоланган эди. Бироз вақт ўтгач, Қозоғистон, Қатар ва Ҳиндистон ҳам ушбу муҳим халқаро шартномага қўшилди, айни пайтда Покистоннинг ушбу халқаро коридорга қўшилиши масаласи кўриб чиқилмоқда.

Шу муносабат билан йиғилиш иштирокчилари халқаро автомобил транспортида мазкур йўлакдан фойдаланадиган давлатлар фуқароларига виза бериш қоидаларини енгиллаштириш, икки томонлама автомобил транспортини ривожлантириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этиш, минтақавий ва ишлар ва транзит масалаларини муҳокама қилдилар. Минтақа давлатларининг бу ҳаракатларининг барчаси Марказий Осиё давлатлари ва Эрон ҳукуматларининг ушбу алоқа йўлидан фойдаланиш борасидаги жиддийлигига қаратилган.