АҚШ Саудия Арабистони ва БААга ҳарбий қуролларни экспорт қилишни қайта бошлади

Американинг "Wалл Стреет Жоурнал" газетаси ўз ҳисоботида Америка иқтисодий инқирози ва Хитой билан савдо рақобати шароитида АҚШ президенти Жо Байден қурол сотишни тезлаштиришга ва Саудия Арабистони ва БААга қурол экспортига қўйилган тақиқни бекор қилишга қарор қилганини эълон қилди. Бу Саудия коалициясининг Яманга қарши содир этган ҳарбий жиноятлари ҳақида кўплаб ҳисоботлар эълон қилинган пайтга тўғри келмоқ

Европа давлатлари ва Тайванга қурол сотиш ваъдасидан ташқари, Байден ҳукумати Қўшма Штатларнинг Саудия Арабистони ва Бирлашган Араб Амирликларига “ҳужумкор” қурол-яроғ сотишга қўйилган эмбаргони бекор қилди. Бундан олдин АҚШ Мудофаа вазирлиги ( Пентагон) мамлакат Ташқи ишлар вазирлиги Саудия Арабистони ва БААга қурол сотишга рози бўлганини маълум қилди. АҚШ Давлат департаменти 2022 йил июл ойи бошида эълон қилишича, Байден Саудия Арабистонига 3,05 миллиард долларлик Патриот ракета тизими ва унга тегишли ускуналарни, Бирлашган Араб Амирликларига эса 2,25 миллиард долларлик ТҲААД ракетага қарши мудофаа тизимини сотиш бўйича шартномага рози бўлган. Саудия Арабистони ва БААга АҚШ ҳарбий қуролларини сотишни маъқуллаш Жо Байден яқинда Саудия Арабистонига биринчи марта АҚШ президенти сифатида ташриф буюрганидан кейин содир бўлди.

Афтидан, ҳозирда юқори инфляция ва мисли кўрилмаган таназзулга юз тутаётган Америка иқтисодиётининг ноқулай аҳволи Америка ҳукуматининг хавотирига сабаб бўлди ва Оқ уйни ўз иттифоқчилари ва ҳамкорларига хорижий қуроллар сотишни кўпайтиришга ундади. Бу ҳаракатлар Байденнинг олдинги ваъдасига зиддир. 2020 йилги президентлик сайловлари кампанияси давомида Жо Байден Саудия Арабистонини жирканч мамлакат деб таърифлади ва у Саудия ҳукуматини инсон ҳуқуқлари бузилгани учун жавобгарликка тортишга ваъда берди, лекин у бу борада самарали қадам ташламади.

Жо Байден 2021-йил январ ойида лавозимга киришгач ва ташқи ишлар вазири Энтони Блинкен каби унинг маъмуриятининг баъзи лавозимлари ва юқори мартабали амалдорлари Вашингтон ва Ар-Риёд ўртасидаги муносабатларни қайта кўриб чиқиш борасида бу борада туб ўзгаришлар бўлиши кутилган эди. Аммо ҳозир маълум бўлдики, бу ваъдаларга, жумладан Саудия режимига қурол-яроғ сотишни вақтинча тўхтатиб туришга қарамай, Американинг Форс кўрфази ва Ғарбий Осиёдаги асосий иттифоқчиларидан бири сифатида Саудия Арабистонига нисбатан умумий сиёсати барибир ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш ва мудофаа сиёсатига асосланади. Шунинг учун икки давлат ўртасида ҳарбий ёрдам ва ҳамкорлик жараёни давом эттирилди. Араб сиёсий эксперти Таҳа Ал-Ани шундай дейди: Жо Байден ҳукумати Саудия Арабистонига нисбатан Трамп ҳукуматидан фарқли сиёсат юритган бўлса ҳам, Вашингтон ва Ар-Риёд ўртасидаги ҳарбий машғулотлар тўхтагани йўқ.

2021-йил феврал ойида Жо Байден АҚШ Саудия Арабистонининг Ямандаги ҳужум операцияларини қўллаб-қувватлашни ва тегишли қуролларни етказиб беришни тўхтатишини эълон қилди. Вашингтон Саудия Арабистони коалициясининг Ямандаги шафқациз уруши давом этаётгани сабабли Саудия Арабистонига қурол-яроғ юборишни вақтинча тўхтатганига қарамай, Аммо бу чекловлар фақат "ҳужумкор" қуролларга нисбатан қўлланилди. Шу сабабли, 2021 йил октябр ойида Байден маъмурияти Саудия Арабистонига 650 миллион долларлик ҳаво-ҳаво ракеталари ва тегишли жиҳозларни сотишга рози бўлди. Американинг саудияликларга қарши қаттиқ позицияларидан тинчгина чекиниши Байденнинг Саудияга қурол савдоси тўхтатилганини эълон қилган пайтда қуйидаги кескин иддиони айтган бир пайтда содир бўлмоқда: "Америка ҳеч қачон ўз тамойилларини фақат нефт сотиб олиш ва қурол сотиш учун эшик олдида қолдирмайди".

Афтидан, Байден маъмуриятининг Вашингтон ва Ар-Риёд ўртасидаги муносабатларни қайта кўриб чиқиш ва Саудия режимига нисбатан қатъий чоралар кўриш ҳақидаги дастлабки даъвосига қарамай, АҚШнинг Ғарбий Осиё минтақасидаги узоқ муддатли ва геосиёсий манфаатлари Вашингтонни аста-секин ўз позициясини ўзгартиришга мажбур қилди. Ар-Риёдга қараб Шунингдек, Байденнинг Саудия Арабистонига муносабати Россиянинг Украинага қилган ҳужумидан сўнг юмшаб кетди ва ҳатто Саудия Арабистонига қилган сафари чоғида Саудия валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад бин Салмон билан учрашди. Бунинг сабаби шундаки, Қўшма Штатлар ва унинг ғарбий ҳамкорлари Россия санкциялари туфайли чекланган нефт ресурсларининг ўрнини қоплаш учун Саудия Арабистонидан жаҳон бозорларида нефт етказиб беришни кўпайтиришга интилмоқда. Бироқ, кўплаб таҳлилчиларга кўра, бу сафар Вашингтон кутган натижага эриша олмади, жумладан, нефт бозорида Ар-Риёдга ҳамроҳлик қилиш соҳасида. Бу сафар ҳатто америкалик сиёсатчилар орасида ҳам кўплаб танқидлар билан бирга бўлди ва кўпчилик Байденнинг Саудия Арабистонига сафарини муваффақият йўқлиги деб атади.