Америка ҳукуматининг Марказий Осиё давлатларидан қасоси
-
Америка ҳукуматининг Марказий Осиё давлатларидан қасоси
Бу давлат Американинг дунёдаги гегемон ва бир томонлама сиёсатига мувофиқ, Россия билан ҳамкорлик баҳонасида тўртта Қирғизистон ширкатини санксиялар рўйхатига киритди.
Шу муносабат билан АҚШ Молия вазирлиги баёнотида шундай дейилади:Бу чора-тадбирлар “Еттилик” гуруҳи етакчиларининг 2023-йил 24-феврал ва 19-майдаги йиғилишларида қабул қилган мажбуриятлари асосида кун тартибига киритилган. Унга асосланиб, АҚШ ҳукумати Россиянинг мамлакат ҳарбий салоҳиятини оширадиган ва Москванинг металл ва минерал саноатидан тушадиган даромадини камайтирадиган маҳсулотларга киришини чеклашга ҳаракат қилмоқда.
АҚШ Молия вазирлиги, шунингдек, Қирғизистоннинг тўртта компанияси Россияга икки мақсадли технологияларни тақдим этганини даъво қилди - улар ҳам ҳарбий функцияга эга. Шу нуқтаи назардан, “Вашингтон Пост” газетаси ҳам “Жо Байден маьмурияти Россия билан савдони тўхтатиш ва санксияларни четлаб ўтиш учун Қирғизистонга босим ўтказиш учун янги иқтисодий чораларни қўллашни режалаштирмоқда” деб ёзган.
Кўриниб турибдики, америкалик сиёсатчиларнинг кучсизроқ давлатларга қарши ҳаракати Оқ уй раҳбарлари дунё давлатларининг Россия билан бизнес юритишини тўхтатиб, бу давлатнинг жаҳон савдосидаги иштирокини камайтиришга ҳаракат қилаётганини англатади. Бошқа томондан, бу сиёсатларнинг амалга оширилиши, АҚШнинг 21 асрда супер куч сифатида қолиши учун дунё давлатларига зўр бериб босим ўтказишга ҳаракат қилишини англатади. Шу нуқтаи назардан, Марказий Осиё давлатлари, жумладан Қирғизистонга қарши санксиялар Американинг дунёдаги гегемон мақсадларига эришишига ёрдам бера олмайди.
Америка ҳаракатига биринчи муносабатда Россия президентининг матбуот котиби Дмитрий Песков шундай деди:“Москва Вашингтоннинг Бишкекка қарши таҳдидларига жавоб қайтаради”. Бу россиялик амалдор яна шундай деди:Қирғизистон Россиянинг яқин ҳамкори ва иттифоқчиси бўлиб, биз бу давлат билан турли соҳаларда икки томонлама муносабатларни кенгайтириш ниятидамиз”.
Бундай вазиятда Америка санксиялари Қирғизистон ва бошқа Марказий Осиё давлатлари иқтисодиётига катта таьсир кўрсатмаслиги аниқ. Бошқа томондан, бир кун келиб Россия Марказий Осиёнинг қайсидир давлатига санксиялар киритса, бу давлатлар, жумладан Қирғизистон ҳам ҳалокатга маҳкум бўлади. Чунки Марказий Осиё давлатларининг Россия билан товар айирбошлаши ҳам жуда муҳим даражада. Бундан ташқари, миллионлаб Марказий Осиё фуқаролари ўзини ва оиласини боқиш учун Россияда ишлашга мажбур. Бу жараёндан Марказий Осиё ҳукуматлари ҳам манфаатдор. Очиғи, бу қарамлик Марказий Осиё давлатларини Америка билан ҳамжиҳатликка иккиланиб қолишига сабаб бўлади. Чунки бу ҳамжиҳатлик бу мамлакатларнинг иқтисодий йўқотишларини қоплай олмайди.
Шу нуқтаи назардан, Қирғизистоннинг Вашингтондаги элчихонаси баёнот эълон қилиб, эълон қилди:"Қирғизистон ва Россия Евроосиё Иқтисодий Иттифоқига аьзо бўлиб, умуман олганда, Россия Бишкек ҳукуматининг асосий бизнес ҳамкорларидан бири ҳисобланади. Россияда бир миллиондан ортиқ Қирғизистон фуқароси ишлайди". Иккиламчи санксиялар таҳдидининг мамлакатлар ўртасидаги муносабатларга таьсири ҳақидаги саволга Қирғизистон ташқи ишлар вазири Жинбек Колобаев “Россия-1” телеканали эфирида шундай деди:“Бишкек Россия билан ҳамкорликка ҳеч қандай тўсиқ кўрмаяпти ва ўз манфаатларини шунга қараб йўналтиради”.
Шу муносабат билан иқтисодий масалалар бўйича эксперт Абдманан Ширалиев шундай деб ҳисоблайди:Қозоғистон ва Ўзбекистондан фарқли ўлароқ, Тожикистон ва Қирғизистон иқтисодиёти Россияга жуда боғлиқ”. Ушбу иқтисодчи экспертнинг фикрича, “Россия муҳожирларга зудлик билан босим ўтказиш орқали Марказий Осиё давлатлари иқтисодини тиз чўктириши мумкинлигини бир неча бор кўрсатди”. Абдманан Ширалиев яна шундай деди:Тожикистон ялпи ички маҳсулотининг расман 30% дан ортиғи, амалда эса ярмидан кўпи муҳожирлар пули ҳисобига шаклланади ва расмийлар қўшилиш ёки қўшилмаслик тўғрисида қарор қабул қилишда Ғарб санксияларини танлаши кифоя”.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, АҚШнинг тўртта қирғиз компаниясига нисбатан санксия қўйиш ҳаракати АҚШнинг ушбу мамлакат компанияларини чеклаш ва бойкот қилишга қаратилган биринчи ҳаракати эмас ва келажакда ҳам давом этади. Айни пайтда Американинг Марказий Осиё иқтисодий компанияларига босими бу компанияларнинг Россия билан ҳамкорлик қилишига тўсқинлик қила олмайди. Чунки Россия бу давлатларга, хусусан Қирғизистонга босим ўтказиш учун кўплаб босим воситаларига эга. Натижада Америка ва унинг иттифоқчиларининг тор фикрли раҳбарлари бу минтақада ўзини кўрсата олмайди.
