Нур томон йўл (1023)
Муборак Қалам сурасининг 17-33-ояти карималарининг шархи.
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Раҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.
Аввал муборак Қалам сурасининг 17 ва 20-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
«إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ کَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِینَ»، «وَلَا یَسْتَثْنُونَ»، «فَطَافَ عَلَیْهَا طَائِفٌ مِنْ رَبِّکَ وَهُمْ نَائِمُونَ»، «فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ»
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
17 - Албатта, Биз уларини боғ эгаларини синаганимиздек синаб кўрдик. Вақтики, эрта тонгада териб оламиз, деб қасам ичдилар.18 - Ва истисно қилмадилар.19 - Улар ухлаб ётганда, боғ устидан Роббингдан бўлган айланувчи айланиб чиқди. 20 - Бас, у худди меваси териб олинганга ўхшаб қолди.
Олдинги кўрсатувда Маккадаги баьзи бадавлат ва қудратли кишилар кибр ва манманликлари туфайли иймон келтиришга тайёр бўлмаган, Аллоҳнинг пайғамбарини ва у зотнинг саҳобаларини менсимаганлар ҳақида сўз борди. Бу оятлар уларни мол-мулкингиз ва фарзандларингизга ғурурланманг, чунки Худо хоҳласа, худди боғ эгалари каби бир кечада ҳамма нарсадан маҳрум бўласизлар, деб огоҳлантиради.
Бу оятлар Макка аҳли орасида машҳур бўлган боғ эгалари ҳақида ҳикоя қилади ва Аллоҳ таоло унга ишора қилади; Эгаси хайриячи бўлган ва ҳар йили ўрим-йиғим пайтида боғнинг меваларидан бир қисмини камбағал ва муҳтожларга берган боғ.
Аммо у оламдан ўтгач, фарзандлари муҳтожларнинг насибасини кесиб, уларни боғ мевасидан маҳрум қилишга қарор қилдилар. Аллоҳнинг иродаси билан кечаси чақмоқ чақиб, боғдаги барча дарахтлар ёниб, кулга айланган.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Мулк ва бойлик Аллоҳнинг имтиҳон воситаларидан бири, ночор ва муҳтожларнинг улуши бериладими ёки берилмайдими?
2. Муҳтожни маҳрум қилиш Аллоҳнинг ғазабига сабаб бўлади ва соҳибини Аллоҳнинг иноятидан маҳрум қилади.
3. Баъзида одам кўз олдида ҳисоб-китоб қилади, лекин унинг хоҳиши ва тасаввурига зид равишда, натижа бошқа нарсадир.
Энди муборак Қалам сурасининг 21 ва 29-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
«فَتَنَادَوْا مُصْبِحِینَ»، «أَنِ اغْدُوا عَلَى حَرْثِکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صَارِمِینَ»، «فَانْطَلَقُوا وَهُمْ یَتَخَافَتُونَ»، «أَنْ لَا یَدْخُلَنَّهَا الْیَوْمَ عَلَیْکُمْ مِسْکِینٌ»، «وَغَدَوْا عَلَى حَرْدٍ قَادِرِینَ»، «فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ»، «بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ»، «قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَلَمْ أَقُلْ لَکُمْ لَوْلَا تُسَبِّحُونَ»، «قَالُوا سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ»
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
21 - Улар, тонг-саҳарда бир-бирларини чақирдилар. 22 - «Агар терадиган бўлсангиз, экинзорингизга эртароқ боринг», деб. 23 - Бас, паст овозла гаплашиб, юриб кетдилар. 24 - «Бугун сиз борингизда у боғга мискин кира кўрмасин», деб. 25 - Ва эрталабда қасдла, ўзларини қодир сезиб, бордилар. 26 - Уни кўрганларида, биз адашибмиз, дедилар. 27 - Балки биз маҳрум бўлгандиримиз, дедилар. 28 - Уларнинг энг яхши ва адолатлиси, «Сизларга тасбиҳ айтсаларингиз-чи, демабмидим?!», деди. 29 - Роббимиз айблардан пок бўлди, албатта биз золимлардан эдик, дедилар.
Олдинги оятларнинг давоми сифатида ушбу оятлар:Мўл-кўл ҳосилини йиғиштириб олишга умид қилган боғ эгалари эрта тонгда камбағал ва муҳтожларнинг кўз ўнгида бўлиб, мева-чеваларни ўзларига хабар бермасданоқ бир зумда йиғиб олишга қарор қилишди. Кечаси ҳалокатли чақмоқ уларнинг боғини кулга айлантирганини билмай, эрта тонгда боғ томон ҳаракатланишди. Боққа етганларида ҳайрон бўлиб, нотўғри йўлдан бориб, боғимизни йўқотиб қўйдик, бу бизнинг боғимиз эмас!, деб ўйлашди
Аммо бир оз вақт ўтгач, улар кўпроқ эътибор беришганида, улар боғга нотўғри йўл билан бормаганликларини ва бу ўзларининг боғлари эканлигини тушунишди. Аксинча, улар тўғри ҳаёт йўлини танлашда адашганлар. Улар муҳтожларни маҳрум қилмоқчи эдилар. Лекин Худонинг ғазаби ва самовий чақмоқ тушиши билан улар аслида ўзларини маҳрум қилдилар.
Бу орада улардан донороқ бири акаларига деди:Аллоҳга ношукрликдан сақланинг, маҳрумларнинг ҳаққини беринг, деб бошидан айтгандим. Ниҳоят, ёниб кетган боғни кўриб, биродарлар уйғониб, нотўғри қарорларини тан олишди. Аллоҳнинг олдида ўзларини маломат қилиб: “Ей, биз ўзимизга ҳам, мискинларга ҳам зулм қилдик/ ўзимизни ҳам, мискинларни ҳам маҳрум қилдик”, дедилар.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Аллоҳ бойнинг мулкида камбағалга ҳақ берди. Агар бу ҳуқуқ тўланмаса, илоҳий ғазаб келади.
2. Ислом маданиятида садақа ва фидойилик Аллоҳ таолонинг марҳаматига эга бўлиш учун асос бўлса, иккинчи томондан очкўзлик ва бахиллик ўз мол-мулкидан муваффақият ва фойдаланишга тўсқинлик қилади.
3. Баъзида афсусланиш фойдали эмас ва ўтган йўқотишларни тикламайди; Лекин одамлар ўз хатоларини такрорламасликлари келажак учун фойдалидир.
4. Аччиқ ва нохуш воқеаларни таҳлил қилиш ва муҳокама қилишда Аллоҳни айбламаслигимиз керак, кўрайлик, ўзимиз қандай айб ва хатога йўл қўйганмизки, шундай аччиқ ва аламли фожиага тушиб қолганмиз.
Сўнгда муборак Қалам сурасининг 30 ва 33-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
«فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَلَاوَمُونَ»، «قَالُوا یَا وَیْلَنَا إِنَّا کُنَّا طَاغِینَ»، «عَسَى رَبُّنَا أَنْ یُبْدِلَنَا خَیْرًا مِنْهَا إِنَّا إِلَى رَبِّنَا رَاغِبُونَ»، «کَذَلِکَ الْعَذَابُ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَکْبَرُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ»
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
30 - Бас, баъзилари баъзиларни маломат қила бошладилар. 31 - Вой, шўримиз қурсин, туғёнга кетган эканмиз. 32 - Шояд Роббимиз унинг ўрнига ундан кўра яхшироғини берса. Биз ўз Роббимизга рағбатлимиз, дедилар. 33 - Азоб шундоқ бўлур ва агар билсалар, албатта охират азоби бундан катта бўладир.
Боғ эгалари ўз хатосини тан олишларига қарамай, ҳар бири бир-бирини айбламоқчи бўлдилар, чунки сиз шундай таклиф қилдингиз ва бу бало ва маҳрумликка сабабчи бўлдингиз; Бошқаларнинг таклифи инсоннинг жим бўлиши ёки уларнинг нотўғри нуқтаи назарини қабул қилиши учун сабаб эмас. Шу тарзда айтиш мумкинки, уларнинг барчаси қандайдир тарзда бу гуноҳни қилишда қатнашган.
Ҳарқалай, боғ эгалари катта хатосини англаб, шафқатсизлик ва исёнкорликларини тан олишди. Улар Аллоҳга юзланиб: “Аллоҳ бизни мағфират қилишини ва бу боғнинг ўрнига яхшироқ боғ беришини умид қиламиз”, дедилар.
Бу қиссага оид охирги оятда умумий хулосада айтилади:Аллоҳнинг азоби мана шундай, охират азоби эса ундан ҳам каттароқдир. Яьни, моддий қулайлик ва бойлик туфайли маст бўлиб, такаббур бўлиб, мискинларни маҳрум қилсангиз, дунё ва охиратда ёмон тақдирга дучор бўласиз. Албатта, охират азоби қаттиқроқ ва оғирроқдир.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Хатомизни оқлаш учун бошқаларни айблашга ва уларни айблашга уринмаслигимиз керак.
2. Агар Аллоҳнинг ҳузурида гуноҳга иқрор бўлиш, пушаймонлик ва тавба қилиш тўғри бўлса, қабул қилинади; Лекин тил тавбасининг ўзи ишламайди.
3. Биз йўқотган нарсамизнинг ўрнини қоплаш учун Аллоҳнинг қўли очиқ. Шунинг учун гуноҳкорлар умидсизликка тушмасликлари ва ўзларини абадий мағлуб деб ҳисобламасликлари керак.
4. Камбағал ва мискинларни ҳақ-ҳуқуқларидан маҳрум қилиш дунё ва охират жазосига сабаб бўлади.
Ушбу дастурни якунлаш билан сиз азизларни улуғ Тангрига ҳавола қиламиз ва фикр ва таклифларингизни кутиб қоламиз. Хайр. Саломат бўлинг.
